मात्रिका पौडेल/श्रीधर पौडेल
३ जेठ, काठमाडौं । भूकम्प र पहिरोले गाउँ बस्ती नै सिध्याएपछि सिन्धुपाल्चोकको उत्तरी क्षेत्रका बासिन्दा थाथतलो छाडेर काठमाडौंको थलीमा आन्तरिक शरणार्थी बन्न आइपुगेका छन् ।
मर्नेहरुको लास घर र खेत खलियानमै छाडेर बाँचेकाहरु लालाबाला बोकेर तातोपानीमा बाँकी रहेका डम्फरभित्र बसेर काठमाडौं आइपुगेका हुन् ।
उनीहरु थलीको कान्ति भैरव माध्यमिक विद्यालयको खुला चौर र त्यही छेउछाउका व्यक्तिका खाली जग्गामा आश्रय लिएर बसेका छन् ।
पछिल्लोपटक वैशाख २९ गतेको भूकम्पपछि बाँच्ने सम्भावना नदेखेर तापोपानी,लिस्ती, गुम्बालगायतका गाउँका मृत्युबाट जोगिएका बासिन्दाहरु गाउँ नै खाली गरेर थलीमा आइपुगेका हुन् ।
‘कोही आउलान् हामीलाई उद्दार गर्न भनेर पर्खिर्यौं । तर, पर्खाइमै ज्यान जाने भएपछि सबै गाउँले भेला भएर कन्टेनरलाई प्रतिव्यक्ति ५ हजार तिरेर आयौं’ तातोपानी ९ किलोकी आरती तामाङले भनिन् ‘अब फर्केर जाने ठाउँ छैन’ ।
थलीमा मात्र सिन्धुपाल्चोकका तीन गाउँका करीव एक हजार बासिन्दा शनिवार तथा आइतबारसम्ममा भित्रिएका छन् । थातथलो छाडेर रित्तो हात काठमाडौं आइपुगेकी रमला सापकोटाले भनिन्- हामी त आफ्नै मुलुकमा शरणार्थी भयौं, हाम्रो बस्ती नै धरापमा छ फर्केर जाने अवस्था छैन ।
तातोपानी र लिस्तीका बाँचेका जति प्रायः सबै काठमाडौं आइरहेका छन् । कतिपयले घरमा पालेका कुखुरासमेत ल्याएका छन् भने गाइभैंसी र चौपायालाई फुकाएर छाडिदिएको आरतीले बताइन् ।
साथमा पैसा नभएका केही मान्छे भने ज्यान जोखिममा राखेर उतै बसेको लिस्तीका पासाङ शेर्पाले बताए । ‘पहराबाट ढुंगा खसिरहेका छन्, तल खोलाले असार साउनमा बस्ती बगाउने निश्चित छ, तर पनि पैसा नभएकाले उनीहरु आउन सकेनन्’ उनले भने ।
आँखै अगाडि सयौं छिमेकी र आफन्तको मृत्यु देखेका र भूकम्प तथा पहिरोको त्रासदी व्यहोरेर काठमाडौं आइपुगेकाहरु अब त्यो गाउँ फर्के जाने आँट गर्दैनन् ।
थली स्कूलको चौरमा अनलाइनखबरकर्मीसँग कुरा गर्दै रमलाले भनिन्-चाइनिजले हामीलाई लैजान खोज्दा सरकारले मानेन रे, अब हामीलाई कि बास देओस् कि सास लेओस् ।
मधेस जान तयार छौं
सरकारले पुनर्वासको व्यवस्था गरे तराई मधेसमा जान पनि तयार रहेको उनीहरुले बताए । ‘कालको मुखबाट जोगिएर आएका छौं, जहाँ लगे पनि जान्छौं’ तातोपानीकै जीतबहादुर जिरेलले भने ।
कब्जा गर्ने चिन्ता
एकातिर सिन्धुपाल्चोकका बस्ती नै जोखिम परेका मान्छेहरु थलीको खुला चौरमा आश्रय लिन आइरहेका छन् । अर्कोतिर थलीका स्थानीय भने अब उनीहरु फर्केर जाने अवस्था नभएकाले यतै कब्जा गरेर बस्ने हुन् कि भन्ने आशंकामा छन् ।
आशंकाकै कारण उनीहरुलाई स्कूलको चौरभन्दा केही पर एक व्यक्तिको निजी जग्गामा पाल टाँगेर अस्थायी बसोबासको व्यवस्था गराइएको स्थानीय सूर्य केसीले बताए । ‘स्कूलको जग्गाबाट हटाउन सकिन्न, बरु व्यक्तिको जग्गामा राख्दा त हटाउन सकिन्छ भनेर हो’ उनले भने ।
स्कूलको प्रांगणमा दर्जनौं कन्टेनरहरु पार्क गरिएका छन् । कतिपय कन्टेनरहरु तातोपानी र लिपिङमा ढुंगाले किचेर क्षतिग्रस्त छन् । विस्थापितहरुको बसोबास पनि कन्टेनरभित्रै छ ।
बस्ती नै सखाप हुने खतरामा रहेका सिन्धुपाल्चोकका अन्य गाउँका बासिन्दा पनि सुरक्षित बासस्थानको खोजीमा काठमाडौं आउने क्रम बढेको छ । सरकारले बेलैमा व्यवस्थापन नगर्ने हो भने यिनीहरु आन्तरिक शरणार्थी बन्ने खतरा छ ।
भागेर कुन ठाउँ जाउँ ?
सर्वस्व गुमाएर ज्यान जोगाउन यहाँ आइपुगेकाहरु भने सरकारले गाउँ नै सिद्धिएर शरणार्थी बनेकाहरुका बारेमा बेग्लै निर्णय गरोस भन्नेमा छन् । ‘हामी त अब कहीँका पनि रहेनौं, भागेर जाउँ भने पनि कहाँ जाउँ ? आफ्नै जन्मथलो आफ्नो रहेन’ रमलाले अनलाइनखबरसँग भनिन् ।
उनीहरुका घर छैनन् । मकै गोडने बेला भएको बारी चिरा परेर फाटिएको छ । गाउँ बस्तीमा ढुंगा लडिरहेका छन् । गरीखाने सबै उपाय सकिएको छ । सायद प्रलय भनेकै यही होला ।
