११ साउन, काठमाडौं । रामायणको मिथक अनुसार हनुमानले सीताको खोजी गर्दै लंकासम्म पुग्नु थियो, बाटोमा सुरसा नामकी राक्षस प्रकट भइन् र भनिन्- मेरो मुखभित्र पस्, नत्र तँलाई म आफैं खान्छु ।
प्रधानमन्त्री बन्ने तयारीमा रहेका माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड यतिबेला त्यही हनुमानजस्तै नियतिमा उभिएका छन् । प्रचण्डले अब चुनावरुपी सीताको खोजी गर्नुपर्नेछ । तर, भारतचाँहि उनको बाटोमा सुरसाले जस्तै भीमकाय मुख बाएर उभिएको छ । केपी ओलीले राजीनामा दिएकै दिन भारतीय मिडियाले सुरसाको मुख अलिकति उघारिसकेका छन् ।
चीन, पाकिस्तानलगायत आफ्ना छिमेकीसँग भारतको सम्बन्ध बिगार्नमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दै आएका भारतीय मिडियाले अब नेपाल-भारतको सम्बन्धलाई समेत गिजोल्न थालिसकेका छन् । यता नेपाली दलालहरुले पनि भारतीय भक्तिगानका कोरसहरु भट्याउन सुरु गरिसकेका छन् ।
यो कुरा कसैबाट पनि छिपेको छैन कि अब सुरसारुपी भारतले हनुमानरुपी प्रचण्डको बाटोमा निकै ठूलो मुख उघार्ने छ । उसले सर्वप्रथम चीनसँग गरिएका सन्धी सम्झौताहरुलाई खानका लागि मुख आँ गर्ने छ । त्यसपछि उसले फास्ट ट्रयाक र निजगढ विमानस्थल माग गर्नेछ । सकेसम्म उसले त्रिभुवन विमानस्थलकै ठेक्का माग गर्नेछ । २५ वर्षसम्म नबनाइकन राखेको तराई मधेसको हुलाकी राजमार्ग सरकारले आफैं बनाउने निर्णयलाई उल्टाउन माग गर्नेछ । एमाले नेता महेश बस्नेत मन्त्री हुँदा छलफल चलेको रामदेवका लागि दिइने ५ सय रोपनी जग्गाको माग हुनेछ ।
आफूले भनेजस्तो र आफ्नो अनुकूल हुने गरी प्रदेशहरुको विभाजन गर्न भारतले प्रचण्डलाई दबाव दिनेछ । सप्तकोशी उच्च बाँधमा दवाब दिनेछ । विभिन्न जलविद्युत परियोजना र प्राकृतिक स्रोत साधनमा आफ्ना स्वार्थहरु तृप्त गराउन भारतले अब प्रचण्डलाई आग्रह गर्नेछ ।
सम्भवतः यस्तै-यस्तै अनेकन खान्कीका लागि भारतले प्रचण्डका सामुन्ने अब निकै ठूलो मुख बाउनेछ र, सुरसाले जसरी भन्ने छ- मेरो मुखभित्र पस्, हैन भने म आफैं तँलाई खाइदिन्छु ।
भारतीयहरुले अहिले केपी ओलीलाई चीन परस्त र प्रचण्डलाई भारतपरस्त भनेर जुन प्रचारको थालनी गरेका छन्, यसले प्रचण्डलाई होइन, ओलीलाई नै फाइदा पुर्याइरहेको छ । र, यसले नेपाल-भारत सम्बन्धलाई झनै खराब बनाउने स्थिति निर्माण गरेको छ । भारतीयहरु नेपालमाथि हस्तक्षेप गर्छन् भन्ने आफैंबाट दिल्लीतिरबाट पुष्टि गर्न थालिएको छ । नेपालीहरुलाई यस्तो लाग्न थालेको छ, ‘दल्ली कभी नहीं सुध्रेगा !’
‘ओलीपथ’ भर्सेज ‘विमलेन्द्रपथ’
प्रचण्डलाई सुरसाको मुखतिर धकेल्ने ‘प्रधान दुश्मन’ उनकै सामुन्नेमा छन् । उनलाई विमलेन्द्र निधीको जस्तै विचार बोकेका कांग्रेसजनहरुले सुरसाको मुखमा स्वेच्छापूर्वक पस्न आग्रह गर्नेछन् । नमाने ठेल्नेछन् । यो ठेलाइमा देउवाले आफ्ना पार्टीका नेतालाई सघाउनेछन् ।
अब काठमाडौंबाट तराई जोड्ने फास्ट ट्रयाक शेरबहादुरका नातेदारको स्वार्थका लागि भारतलाई जिम्मा लगाउन प्रचण्डलाई सबैभन्दा ठूलो दबाव आउनेछ । त्यसैगरी नेपालको राष्ट्रिय सुरक्षामा महत्व राख्ने निजगढ विमानस्थल भारतलाई दिन प्रचण्डलाई दबाव आउनेछ ।
भारतलाई फास्ट ट्रयाकको ठेक्का दिनै हुँदैन भन्ने त नहोला तर दिनैपर्छ भन्नुमा दलाली र पेटी स्वार्थले पक्कै काम गरेको छ ।
प्रचण्ड नेतृत्वको सरकारमा रहने वा बाहिर बसेर उनलाई समर्थन गर्ने नेताहरुले दौरासुरुवाल लगाएरै भारतीय स्वार्थको लविङ गर्न सुरु गर्नेछन् । भारतीय दूतावासमा धाउने र यताको खबर उता, उताको खबर यता ओसार्ने सुरसाका जासुुसहरुले प्रचण्डलाई घेर्नेछन् सुग्रिभका सेनाले जस्तै ।
यसरी एकातिर भारतको तीब्र ‘प्रेसर’ र अर्कोतर्फ आफैंसँग भएका सहयोगीहरुको घँचेट्याइ, यी दुबै कारणले गर्दा प्रचण्ड सुरसाको मुखमा पस्न र चबाइन सक्ने सम्भावना छ निकट भविश्यमा ।
प्रचण्डजस्तो चतुर राजनीतिक खेलाडीलाई थाहै होला, नेपालमा एकातिर ‘ओलीपथ’को ‘म्याग्नेट’ छ, अर्कोतिर ‘विमलेन्द्रपथ’ छ । राष्ट्रिय एकताका लागि ‘ओलीपथ’ एकांगी छ भने राष्ट्रिय स्वाभिमानका लागि ‘विमलेन्द्रपथ’ एकांगी छ । ओलीसँगको सहकार्यलाई छाडेर विलेन्द्रसँग सहकार्य गर्नु प्रचण्डका लागि तावाबाट उफ्रिएर भुङ्रोमा खस्नुजस्तै हुन सक्छ ।
आफ्नै देशको मधेसी समुदायलाई भारतीय ठान्ने र उनीहरुलाई राष्ट्रिय एकताको सूत्रमा ल्याउन नरुचाउने ओलीको लाइनले मुलुकमा राजिनीतिक स्थायित्व दिन सक्दैन । र, सकेन पनि । मधेसी दलहरुलाई विश्वासमा लिन नसकेकै कारण केपी ओलीले चुनाव घोषणा गरेर पनि गराउन सक्ने स्थिति रहेन ।
केपी ओलीको संकीर्ण एवं नश्लवादी नीतिकै कारण देशमा पहाड र मधेसवीच ध्रुवीकरण बढ्यो । तर, ओली सरकारको राजनीतिक संयन्त्रका प्रमुख बनेका प्रचण्डले पनि यसलाई बेलैमा सच्याउनका लागि कुनै मिहेनत गरेको देखिएन ।
तर, प्रचण्डले यो पनि बुझ्नुपर्छ कि ओलीलाई नश्लवादी भन्ने उपेन्द्र यादवहरुमा पनि कम नश्लवाद छैन । तुलोमा हालेर जोख्दा उनीहरु बराबर छन् । एउटामा पहाडे नश्लवाद छ, अर्कोमा मधेसी नश्लवाद छ र दुबै राष्ट्रिय एकताका लागि बाधक छन् ।
तर, सरकारमा प्रचण्डका सारथीहरु अब तराईतिरका नश्लवादीहरु हुनेछन्, हिजो पहाडका नश्लवादीहरु सरकारको नेतृत्वमा थिए । यो स्थितिमा सम्भावित भारतीय हस्तक्षेपको सामना गर्नु प्रचण्डका लागि निकै चुनौतीपूर्ण हुनेछ ।
भारत र प्रचण्ड
प्रचण्ड र भारतवीचको सम्बन्ध यस्तो रहँदै आएको छ, जस्तो प्रचण्डको विचारमा पनि उद्धेलन र वदलावहरु आउने गरेका छन् । जनयुद्धकालमा भारतमा आश्रय लिएका प्रचण्डलाई भारतले पटक-पटक आफ्नो ‘एस म्यान’ बनाउन खोज्यो, तर भर पर्न सकेन ।
पछिल्लो समय गत असोजमा प्रचण्डले संविधान बनाउनेतिर नलागून र भारतले भनेजस्तै गरुन् भन्ने उसले ठानेकै हो । त्यसबेला भारतीयहरुले काठमाडौंमा आएर संविधानलाई रोक्न खोजेकै हुन् । तर, प्रचण्डले भारतीय स्वार्थलाई साथ दिएनन् र केपी ओलीसँग सहकार्य गरे ।
त्यसअघि पनि प्रचण्डले झलनाथ खनाललाई प्रधानमन्त्री बनाउँदा भारतले हार्यो भनेकै हुन् । माधव नेपालको सरकारलाई कठपुतली भन्दै भारतीय सीमामा झण्डा गाढ्न पुगेकै हुन् । जनयुद्धकालमा भारतसँग सुरुङ युद्धको घोषणा पनि गरेकै हुन् । पछि बाबुराम भट्टराईले आफ्नो लाइनमा कन्भिन्स गरेर उनलाई १२ बूँदे सम्झौता गराए पनि बेलाबखत प्रचण्ड भारतविरुद्ध खनिने गरेकै छन् । डीएनए परीक्षण गरेर हेर्ने हो भने प्रचण्डको ‘जीन’ भारतविरोधी नै हो । राष्ट्रिय स्वाभिमानको पक्षधर नै हो । तर, व्यवहारतः उनी कहिलेकाँही यति भड्किन्छन् कि अघिल्लो दिन ‘संघीयता विरोधी’ बताइएका ओलीलाई भोलिपल्ट ‘राजनेता’ भन्न पुग्छन् । उनको अडानमा समस्या छ ।
पछिल्लो समय मधेसको समस्यालाई हेर्ने दृष्टिकोण नमिलेपछि प्रचण्ड केपी ओलीबाट छुटि्टएका छन् । यद्यपि ओलीलाई भारतविरुद्ध दृढतापूर्वक उभ्याउने र चीनतिर ढल्काउने कार्यमा प्रचण्ड र उनको पार्टीको ठूलै योगदान छ । महाकाली सन्धीमा भारतलाई खुशी पार्ने केपी ओली आफैं चीनतिर ढल्किएका होइन्न, यसमा प्रचण्ड, नारायणकाजी श्रेष्ठ र राजदूत महेश मास्केले कति पापड बेलेका थिए, उनीहरुलाई थाहा होला ।
प्रचण्डले के हेक्का राख्नुपर्छ भने भारतको अति विरोध गर्ने र दलाली नै गर्ने दुईथरि नेताहरुबाट घेरिएर उनले प्रगतिशील एवं सन्तुलित राष्ट्रवादको सन्देश कसरी दिन सक्लान् ?
निश्चितरुपमा के भन्न सकिन्छ भने प्रचण्ड र भारतको सम्बन्ध अन्योन्याश्रति एवं विश्वसनीय छैन । नयाँ सरकार बनेपछि भारतले प्रचण्डमार्फत आफ्नो भोक तृप्त पार्ने प्रयास अवश्यै गर्नेछ र त्यो पूरा नभए उनलाई पनि केपी ओलीकै हालतमा पुर्याउने प्रयास गर्नेछ । यसमा प्रचण्डले कस्तो भूमिका खेल्छन्, त्यसैमा अब माओवादीको राजनीतिक भविश्य अडिएको छ ।
के गर्दा बेस ?
सुरसारुपी भारतबाट जोगिएर कसरी अगाडि बढ्ने ? यसमा उनले हनुमानकैजस्तो जुक्ति लगाउनु उत्तम हुन्छ । आफू यति ठूलो हुने कि भारतको सानो मुखमा उनी अटाउन नसकुन् । ठूलो भनेको शक्तिशाली बन्नु हो । र, यसका लागि प्रचण्डले राष्ट्रवादी नेपाली जनताको बलमा अडिनुपर्छ । राष्ट्रको स्वाभिमान र छवि झुक्ने कुनै काम गर्नुहुँदैन । नेपाल सानो भए पनि भारतले समान व्यवहार गरोस् भन्ने पाठ सिकाइदिनुपर्छ भारतलाई ।
यो स्थितिमा प्रचण्डले आफ्नो सरकार चुनावी उद्देश्यले गठन भएको हुनाले राष्ट्रिय महत्वका सन्धी सम्झौता एवं आयोजनाहरुमा हस्ताक्षर गर्दिँन भन्ने वचन नेपाली जनतालाई दिन सके भने उनी सुरसाको मुखमा पर्नबाट जोगिन सक्छन् ।
जस्तो फास्ट ट्रयाक, निजगढ विमानस्थल आदिका विषयमा ९ महिना कुनै निर्णय नगर्ने र पुरानै सरकारले गरेको निर्णयलाई निरन्तरता दिने । त्यस्तै भारतले बनाउन नसकेको हुलाकी राजमार्ग नेपालले आफैं बनाउने । ओली सरकारले गरेका कुनै पनि निर्णय नउल्टाउने, चाहे ती भारतसँग सम्बिन्धत हुन् या चीनसँग । र, राज्य पुनसंरचनामा पनि भारतको कुरा नसुन्ने । इत्यादि विधि अपनाउन सके भने प्रचण्ड केपी ओलीपछिका अर्का स्वाभिमानी प्रधानमन्त्री ठहरिन सक्नेछन् ।
ओलीभन्दा फरक देखिनका लागि प्रचण्डले गर्ने काम भनेको उनी देशको एउटा खण्डको मात्रै नेता जस्ता देखिएका थिए, प्रचण्डले सबै जातजाति र समुदायलाई एकताको सूत्रमा ल्याउनु आवश्यक छ । ओलीले अधुरो छाडेको काम पनि त्यही नै हो ।
प्रचण्डले के हेक्का राख्नुपर्छ भने भारतको अति विरोध गर्ने र दलाली नै गर्ने दुईथरि नेताहरुबाट घेरिएर उनले प्रगतिशील एवं सन्तुलित राष्ट्रवादको सन्देश कसरी दिन सक्लान् ? यसो गर्न सके भनेमात्रै उनले नयाँ पहिचान स्थापित गर्नेछन् ।
तर, कहिले यो छोरमा र कहिले अर्को छोरमा बहकिने प्रचण्डको कार्यशैलीले दुईछोरको भूमध्यमा रहेको सत्य हासिल गर्नेमा शंकाको सुविधा लिनुपर्ने अवस्था छ । कामना गरौं, लंकाको यात्रामा हिँडेको हनुमान सुरसाको मुखभित्र नहराओस् !
संविधान बनेका बेला खुल्लामञ्चबाट प्रचण्डले भनेका थिए- म भारतको ‘एस म्यान’ होइन । उनी यसैमा दृढतापूर्व अडिए भने पुग्छ ।
