नेपाल पर्यटन बोर्डले सन् २०१७ मा १० लाख पर्यटक भित्रिएको दाबी गरिरहँदा होटेल व्यवसायीहरुले भने राम्रो नाफा गर्न नसकेको बताइरहेका छन् । उनीहरु गुणस्तरीय पर्यटकको अभाव औंल्याइरहेका छन् ।
केही व्यवसायी भने थप होटेल सञ्चालनमा ल्याउने तयारीमा छन् । तिनैमध्येका हुन्, प्यासिफिक एसिया ट्राभल एसोसिएसन (पाटा) नेपाल च्याप्टरका पूर्वअध्यक्ष सुमन पाण्डे । उनी ठमेलमा सञ्चालनमा आउने तयारीमा रहेको अलफ्ट होटेलका निर्देशक हुन् ।
के नेपालमा होटेल खोलेर मनग्य नाफा कमाउने स्थिति छ त ? होटेल व्यवसाय र पर्यटन क्षेत्रको विकासमा केन्द्रित रहेर पाण्डेसँग गरिएको कुराकानीः
व्यवसायीहरुले राम्रो नाफा हुन नसकेको बताइरहेका छन् । तपाईंहरु भने नयाँ होटेल सञ्चालनमा जुट्नुभएको छ । के यो क्षेत्रमा नाफा नभएकै हो त ?
अध्ययन नगरी कसैले पनि लगानी गर्दैन । र, नाफा नहुने क्षेत्रमा त झन् लगानी गर्ने कुरै भएन । केही व्यवसायी नाफा भए पनि लुकाउँछन् । किनकि, नाफा छ भन्यो भने नयाँ लगानी आउला र आफ्नो व्यवसाय खस्केला भन्ने डर उनीहरुमा देखिन्छ । तर, हामीले अध्ययनपछि यो क्षेत्रमा नाफा भएको पाएरै लगानी गरेका हौं ।
सन् २०३० सम्ममा ५० लाख पर्यटक भित्र्याउन सकिन्छ भनेर लागेको मान्छे हुँ म । त्यो सम्भव पनि छ । पाँच लाख पर्यटक पनि आउँदैनन् भनेर लगानीलाई निरुत्साहन गर्नेहरु पनि नभएका होइनन् ।
सन् २०१७ मा १० लाख पर्यटक आएको पर्यटन बोर्डको दाबी छ । के यो संख्या नेपालका लागि पर्याप्त हो ?
यो आँकडामा १०-२० हजार तलमाथि पर्न सक्छ । तर, मचाहीं यो आँकडासँग सन्तुष्ट छु । भूकम्पपछि हामीले एउटा योजना बनाएका थियौं, सन् २०१५ भित्र घट्दो क्रमलाई रोक्ने र डिसेम्बर २०१६ मा सन् २०१४ को सोही अवधिको आगमनबराबर पर्यटक भित्र्याउने ।
त्यसबीचमा पर्यटन क्षेत्रमा सकारात्मक सन्देश दिन सकियो भने सन् २०१७ मा अझ बढाउने हाम्रो योजना थियो । त्यो लक्ष्य ‘मिट’ भएको पाएका छौं ।
सशस्त्र द्वन्द्व सकिएको केही वर्षपछि देशले अस्थिरताबाट पनि पार पाउँदैछ । भर्खरै तीन तहका निर्वाचन सम्पन्न भएका छन्, र स्थिर सरकार बन्दैछ । देश अब आर्थिक विकासतर्फ लम्कने छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन बजारलाई हेर्ने हो भने के यो आँकडासँग सन्तुष्ट हुन सकिन्छ त ?
विश्व पर्यटन बजारलाई नियाल्ने हो भने नेपालमा अहिले आइरहेका पर्यटकको संख्या कम हो । किनकि, अहिले हाम्रो देशमा कम्तिमा २५ लाख पर्यटक आउनुपर्ने हो । हामीले वास्तविक पर्यटक भित्र्याउन सकेका छैनौं । र, हाम्रा पर्यटकीय गन्तव्यसम्म पुग्ने पूर्वाधार निर्माण भएको छैन ।
पर्यटन क्षेत्रको विकासका लागि पाटा नेपालले ‘भिजन पाँच मिलियन’ अवधारणा घोषणा गरेको छ । त्यो भनेको सन् २०३० सम्ममा ५० लाख पर्यटक भित्र्याउने योजना हो ।
कम्बोडिया सन् १९९८ देखि विदेशी पर्यटकका लागि खुला भएको हो । हामीजस्तै मुलुक कम्बोडियाले अहिले वार्षिक ५० लाख पर्यटक भित्र्याउँछ ।
यस्तै, म्यानमारले सात वर्षअघि मात्रै पर्यटक भित्र्याउन थालेको हो । तर, वाषिर्क करिब ४० लाख विदेशीलाई स्वागत गर्न थालिसकेको छ ।
भारतले १५ वर्ष अघिसम्म २१ लाख मात्रै भित्र्याउँथ्यो । अहिले एक करोडभन्दा बढीले बर्सेनि भारत भ्रमण गर्छन् ।
अन्य मुलुकमा पर्यटनलाई दृष्टिगत गरी नीति निर्माण गरिन्छ । नेपालमा भने अहिलेसम्म त्यस्तो हुन सकेको छैन । १० वर्षको बजेट विश्लेषण गर्दा कुनै वर्षमा पनि पर्यटनलाई प्राथमिकता दिएको देखिँदैन ।
५० लाख पर्यटक भित्र्याउन कसरी सम्भव छ ?
यो हाम्रो भिजन हो । र, अब यसलाई मिसन बनाउनुपर्छ । हामीले ६ वटा क्षेत्रमा काम गरिरहेका छौं । पूर्वाधार, नीतिगत सुधार, उडान क्षेत्र, मार्केटिङ र प्रोडक्ट तथा दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्ने हाम्रो योजना छ ।
योजना बनाएर मात्रै हुँदैन, सेवा प्रदान गर्ने जनशक्ति पनि आवश्यक पर्छ । अहिले ५० लाख युवा वैदेशिक रोजगारीमा छन् । ५० लाख पर्यटक भित्र्याउन सक्दा कुनै नेपाली कामको खोजीमा बिदेसिनु पर्दैन । सबै क्षेत्रमा रोजगारी सिर्जना हुन्छ । उत्पादन र उद्योगसँगै व्यापार पनि फस्टाउँछ । जलविद्युत् र यातायात क्षेत्र पनि फस्टाउँछन् ।
पूर्वाधार क्षेत्रमध्ये हामीले पर्यटनका हिसाबले मूलतः सडक र विमानस्थललाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ ।
विश्व पर्यटन बजारमा अबको १० वर्षमा एक करोड ४० लाख कामदारको अभाव हुन्छ । र, पर्यटन बजारले साढे ६ अर्ब अमेरिकी डलर गुमाउने देखिन्छ । त्यसलाई हामी ‘क्यास’ गर्नसक्छौं ।
सन् २०३० सम्मको लक्ष्य थेग्ने गरी भौतिक संरचनाहरु तयार हुने सम्भावना कत्तिको देख्नु हुन्छ ?
नेपालमा राम्रा होटेल भएकाले पर्यटक आएका होइनन् । हामीसँग हिमाल छन्, त्यही हेर्न विदेशी नागरिक आएका हुन् ।
पर्यटक आएपछि बजार बढ्छ । र, त्यसपछि आफैं यो क्षेत्रमा लगानी बढ्छ । बजार बढेसँगै आवश्यक संरचनाहरु तयार हुन्छन् । यसमा सरकारले विमानस्थल र सडक निर्माण गरिदिनुपर्छ । होटेल र पर्यटकलाई आकर्षण गर्ने गन्तव्यहरु निजी क्षेत्रले आफैं निर्माण गर्छ ।
गुणस्तरीय पर्यटक आएनन् भन्ने गुनासो सुनिन्छ । धेरै खर्च गर्ने पर्यटक मात्रै नेपालका आवश्यकता हुन् त ?
काठमाडौंमा हिँड्ने ठाउँ छैन । हिँड्नु पर्दा मास्क लगाउनै पर्छ । ग्रामीण सडकको उस्तै दुर्दशा छ । पर्यटक मात्रै गुणस्तरीय खोजेर हुन्छ ? उनीहरुलाई प्रदान गर्ने सेवाहरु गुणस्तरीय हुनुपर्दैन ?
दैनिक हजार डलर खर्च गर्ने पर्यटक मात्रै ल्याउनुपर्छ भन्ने व्यक्तिवादी सोच हो । हामीले आफ्नो व्यवसाय मात्रै होइन, राष्ट्रको बारेमा पनि सोच्नुपर्छ ।
अहिले हामीलाई महँगा पर्यटक, मध्यमखालका ट्रेकर र ब्यागप्याकर उत्तिकै आवश्यक छन् । किनकि, अन्नपूर्ण र सगरमाथा क्षेत्र ब्यागप्याकरका कारण नै माथि उठेका हुन् ।
संख्या ठूलो मात्रामा बढ्यो भने मात्र हामीले खर्च गर्ने पर्यटकबारेमा सोच्नुपर्छ । हामी आफैं अस्तव्यस्त छौं, जताततै धुलो छ, हिँड्ने वातावरणसम्म छैन । अनि, गुणस्तरीय पर्यटक चाहेर मात्र हुन्छ ?
ब्यागप्याकर भित्र्याउन नहुने केही व्यवसायीको मान्यता छ, जुन गलत मानसिकता हो । ब्यागप्याकर अर्थतन्त्र होइन, संस्कृतिसँग सम्बन्धित पर्यटक हो । जसले ग्रामीण क्षेत्रमा पुगेर अनुभव संकलन गर्छ ।
र, उनीहरुकै कारण अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा हाम्रो प्रचारप्रसार भइरहेको छ । नेपालको संस्कृति र जनजीवनबारे महँगो पर्यटकले बुझ्ने चाहना कमै राख्छ ।
सरकारले होमस्टेलाई जथाभावी अनुमति दियो भन्नेे होटेल व्यवसायीहरुको भनाइ छ । के होमस्टे नेपालको आवश्यकता होइन ?
होटेल र होमस्टेमा फरक छ । दुवै मुलुकका लागि आवश्यक छन् । होमस्टेले हाम्रो जनजीवनबारे पर्यटकहरुलाई जानकारी दिन्छ । र, त्यो अन्तर्राष्ट्रियस्तरसम्म पुग्छ ।
होटेलले भने राज्यलाई ठूलो मात्रामा कर तिर्छन् । आम्दानी मात्रै ठूलो कुरा होइन, हाम्रोबारेमा अन्तर्राष्ट्रिय समुदायसम्म जानकारी गराउनु पनि त्यत्तिकै महत्वपूर्ण छ ।
ब्यागप्याकरका रुपमा ठूला अनुसन्धाता र लेखकहरु नेपाल आइरहेका छन् । र, उनीहरु होमस्टेमा बस्ने गरेका छन् । अध्ययन गर्दै लेखेका छन् । त्यही भएर नेपालको प्रचारप्रसार भएको छ ।
पर्यटक बढाउन के के जटिलता छन् ?
नेपालमा सरकारका कारण होइन, निजी क्षेत्रको प्रयासमा पर्यटक भित्रिइरहेका छन् । र, पर्यटन बोर्डले निजी क्षेत्रलाई साथ दिएको छ ।
सरकार पनि निजी क्षेत्रसँगै लाग्यो भने अहिलेभन्दा धेरै पर्यटक निश्चय नै भित्र्याउन सकिन्छ । १० बाट ५० बनाउन सन् २०३० सम्ममा १३ दशमलव दुई प्रतिशतको वृद्धि चाहिन्छ । राज्यसमेत लाग्यो भने यो सम्भव छ ।
केही नीतिगत जटिलता छन्, जसले पर्यटक बढाउन रोकिरहेका छन् । विमानस्थल र सडक निर्माण सरकारको दायित्व हो । लगानीयोग्य वातावरण सिर्जना भएमा निजी क्षेत्रले लगानी बढाउँछ । र, त्यसका लागि सरकारले नीतिगत सुधार गर्नुपर्छ ।
सुधार गर्नुपर्ने विषय केके हुन् ?
श्रव्यदृष्य प्रविधिमार्फत् प्रचारप्रसार गर्न कानुन नै अवरोधका रुपमा खडा छ । तस्बिर खिच्ने दुई सय डलरको ड्रोनलाई रकेटजस्तो संवेदनशील बनाएर त्यही सूचीमा राखिएको छ ।
उडानका लागि १४ वटा निकायमा जानुपर्ने बाध्यता छ । ड्रोनले राम्रो तस्बिर खिचेर सामाजिक सञ्जालमा राख्दा नेपालकै पर्यटन गन्तव्यहरुको प्रचारप्रसार हुने हो ।
यस्तै, विदेशी फिल्म निर्माताहरुलाई नेपालमा आएर छायांकन गर्न सहज छैन । हाम्रा नीति नै त्यसमा बाधक छन् । एउटा फिल्म कैयन मानिसले हेर्छन् । र, त्यसबाट नेपालकै प्रचारप्रसार हुने हो ।
उदाहरणका लागि सन् १९९०को दशकमा हिन्दी कथानक चलचित्र ‘खुदागवाह’को सुटिङ जोमसोममा भएको थियो । त्यसपछि नै हो, भारतीयहरु नेपालमा आउन थालेको छ ।
जोमसोम आउने क्रममा उनीहरुले मुक्तिनाथ देखे । र, मुक्तिनाथ धामसम्म उनीहरुको पहुँच बढ्यो । अहिले मुक्तिनाथका होटेलहरु भारतीय पर्यटककै कारण भरिभराउ रहन्छन् ।
त्यसैले सरकारले विभिन्न छुट दिएर भारतका ठूला निर्माताहरुलाई फिल्म खिच्न आग्रह गर्नुपर्छ ।
यस्तै, १९७० मा भएको खम्पा विद्रोहका कारण चीनतर्फका केही क्षेत्र अझै प्रतिबन्धित सूचीमा छन् । चीनको स्वार्थका कारण हामीले आफ्नो क्षेत्रलाई त्यस्तो सूचीमा राखिरहनु हुँदैन । यस्ता केही विषय सच्याइयो भने सन् २०३० सम्ममा ५० लाख पर्यटक भित्र्याउनु कुनै ठूलो कुरा होइन ।
