सानो छँदा हामी भन्ने गथ्र्यौं, ‘म डाक्टर बन्छु ।’
कुनैपनि बच्चालाई ‘के बन्छौं’ भनेर सोधियो भने उनीहरुले दिने जवाफ हुन्छ, ‘डाक्टर ।’ कसैले ‘म पाइलट बन्छु’ भन्न सक्छन् । कसैले ‘म त इन्जिनियर बन्ने’ भन्न सक्छन् । यसको पछाडि हाम्रो सामाजिक मनोविज्ञान कस्तो छ भनेर थाहा पाउन सकिन्छ । हामी भविष्यको सुरक्षा खोज्छौं । र, सुरक्षित भविष्यका लागि ‘डाक्टर’ राम्रो विकल्प हो । संभवत मलाई पनि मनोविज्ञानले यो क्षेत्रतर्फ तान्यो ।
यद्यपी सानो छँदा हामी ‘म भविष्यमा डाक्टर बन्छु’ भनेर जति फुर्तिसाथ भन्ने गथ्र्यौं, यो पेशा अपनाइसकेपछिका जटिलता र चुनौति उत्तिनै गाह्रो रह्यो । मेरो यो भनाईको आशय डाक्टर बन्न चाहनेहरुलाई कुनै ठेस पुर्याउनु होइन । बरु, बाहिरबाट यो पेशा जति सुकिलो-मुकिलो, जति आकर्षक, जति लोभलाग्दो देखिन्छ यसको अन्र्तकथा फरक छ भन्न मात्र खोजेको हुँ ।
म डाक्टर भएँ । थुप्रै अस्पतालमा काम गरें, गरिरहेकै छु । खासगरी महिला तथा प्रसूति रोग विशेषज्ञको रुपमा मैले देखें, भोगेका कुरा यहाँ साझेदार गरेको छु ।
विश्वासको दवाव
तेह्रथुम, जहाँ मैलें धेरै जटिल शल्यक्रिया गरेको छु । त्यो पनि सीमित स्रोत, साधनको भारमा ।
पहाडी र दुर्गम क्षेत्र भएकाले त्यहाँ भनेजस्तो सुविधा थिएन । न बल्डबैंक थियो, न आधुनिक शल्यकक्ष । आई.सि.यु वा राम्रो मोनिटरिङ -निगरानी) कक्ष केहीपनि थिएन ।
यस्तोमा शल्यक्रिया गरेर आमा र बच्चा दुबैलाई सकुशल राख्न सक्नु ठूलो चुनौती हो । मैले यस्ता थुप्रै चुनौती पार गर्नुपर्यो । एक, दुई होईन एक दर्जन भन्दा बढी शल्यक्रिया गरेको थिएँ ।
कहिले काहीँ त के भइदिने भने, शल्यक्रिया गर्दागर्दै बिजुली जाने । अब के गर्ने ? उपाय त खोज्नुपर्यो । टर्च लाइट बालेर शल्यक्रिया गरियो ।
एक पटक आङ खसेको शल्यक्रिया शिविरमा आमा र उनका दुई छोरीहरुको एउटै शल्यटेवलमा शल्यक्रिया गर्नुपर्ने भयो । छोरीहरुको आङ खसेर शल्यक्रिया गर्ने बेला सम्म पनि आमा पीडित भएकाले शल्यक्रिया गर्ने अवसर पाएकी थिईनन् । त्यस्तै एउटी आमाको पाठेघरमा ३ किलोको एजेरु ९फाईबराईड० शल्यक्रिया गरेर निकाल्नु परेको थियो । ३ किलोको एजेरु निकाल्नु सहज थिएन, तर सहजतापुर्वक ती कामहरु गर्यौ ।
अस्पताल आउने हरेक बिमारीका पिडा फरक फरक हुन्छन् अनि गम्भिर पनि हुन्छन् । अस्पताल पुर्याए पछि बिमारी बाच्छन् भन्ने विश्वास हुन्छ । तर सधै त्यो विश्वास पुरा गर्नु हाम्रा लागि चुनौतीपुर्ण हुन्छ । यस्ता चुनौतीहरु गनेर साध्य हुदैन ।
कहिले डेलिभरी गर्ने क्रममा पाठेघर फुटेर, कहिले अत्याधिक रक्तश्राव भएर, कहिले गर्भ नरहेर, कहिले नचाहिएको गर्भ रहेर जस्ता अनेक समस्याहरुको समाधान र उपचार गर्नु पर्ने हुन्छ । कहिले त अभावहरुको बिचमा पनि उपचार गर्नु पर्ने हुन्छ ।
अनिच्छित गर्भको पीडा
मधुमेहका कारण दोस्रो गर्भ गुमाएकी संगिता चौधरी अस्पताल आएकी थिइन्, व्यथाले च्यापेपछि । घटना दुई बर्षअघिको हो ।
अस्पताल पुगेपछि थाहा भो, उनको रगतमा ग्लुकोजको मात्रा अत्याधिक छ । रक्तचाप पनि उस्तै बढेको छ । गर्भमा रहेको बच्चाको धड्कन पनि तिब्र छ । उनको तत्काल शल्यक्रिया गर्नुपर्ने भयो । निकै मेहनतले आमालाई बचाइयो । गर्भको बच्चालाई बचाउन सकिएन ।
पछि के भइदियो भने, उनै सुत्केरीको घाउ पाकेर डरलाग्दो भयो । उनी लामो समय अस्पताल बसेर घर गइन् । तर त्यो पीडा आलो छँदै उनको अर्को गर्भ रह्यो ।
बच्चा जन्माउने रहर हरेक आमालाई हुँदो हो । आफ्नै गर्भमा हुर्किएको बच्चालाई काखमा राखेर खेलाउने चाहना सबैलाई हुँदो हो । तर, आफ्नो चाहनाले मात्र सबै कुरा हुँदैन । संगीताको हकमा त्यस्तै थियो वा थिएन ? केही भन्न सकिदैन । तर, दोस्रो पटक उनको जुन गर्भ रह्यो, त्यसले अघिल्लै दसा बल्झन्छ भन्ने कुराले उनलाई बढी डर थियो । किनभने दोस्रो पटकको गर्भमा पनि उनमा केही जटिलता थिए ।
तेह्रथुम, जहाँ न बल्डबैंक थियो, न आधुनिक शल्यकक्ष । आई.सि.यु वा राम्रो मोनिटरिङ -निगरानी) कक्ष केहीपनि थिएन । यस्तोमा शल्यक्रिया गरेर आमा र बच्चा दुबैलाई सकुशल राख्न सक्नु कति चुनौतीपूर्ण थियो ?
उनको शरीरमा ग्लूकोजको मात्रा अत्याधिक थियो । अर्थात जेष्टेसनल डाइबिटिजको समस्या । उनले गर्भपतन गराउन चाहिन् । करिब ७ महिनाअघि इटहरीको पशुपति मोडल अस्पतालमा उनीसँग भेट भयो ।
मैलें उनको सबै पुरानो रिपोर्ट हेरें । नयाँ परीक्षण पछि गर्भ राख्ने सल्लाह दिएँ । महिना पुगेपछि उनी मोरङ सहकारी अस्पतालमा आइन् । उनले छोरा जन्माइन् । सग्लो छोरो । आमालाई पनि केही भएन । त्यही दिन फेरी गर्भ नरहने गरी स्थायी बन्ध्याकरण पनि गरियो ।
यसका लागि संगिताले निकै धैर्य, मेहनत र नियमित परिक्षणमा रहिन् । बच्चा राम्रो नहुने हो कि भन्ने डर पालेर, बिहान-बेलुका ईन्सिुलिन सुई लिएर ७ महिना सम्म मेरो विश्वासमा यो दिनको प्रतिक्षा गर्नु सायद सजिलो काम थिएन । अन्ततः गर्भको अवधि ३९ हप्ता भए पछि सिजरियन गरेर अन्तिम सन्तानका रुपमा छोरा पाईन् ।
गर्भ होइन ट्युमर पो रहेछ
सुनसरीको बराह नगरपालिका ३ की ३० बषिर्या ईन्दिरा राईको पेट क्रमस बढ्दै गयो । यसरी पेट बढ्दै गएपछि सुरुमा उनले गर्भ रहेको ठानिन् । तर, त्यसले गर्भ रहेको जस्तो संकेत देखिएन ।
उनी अस्पताल आइन् । परीक्षण गर्दा थाहा भयो, उनमा सिष्टोएडिनोमा’ अर्थात एक किसिमको अण्डासयको ट्युमर भएको रहेछ । ट्युमरको आकार निकै ठुलो भएकाले शल्यक्रियाका लागि उनी निकै अत्तालिएकी थिइन् । उनको पुस ६ गते २०७४ मा शल्यक्रिया गरियो । ७ केजी पाँच सय ग्रामको ट्युमरको सफल शल्यक्रिया भयो । भाग्यवस् त्यसमा क्यान्सर देखिएन । त्यसबेला उनको अनुहारमा जुन खुसी पोतियो, त्यसले मलाई पनि अपार आनन्द दिलायो ।
सातौ गर्भ, चौथोे सिजेरियन
सामान्यत के भनाई छ भने, सिजेरियन गर्नु त्यती राम्रो होइन । हाम्रो प्रयास पनि सकेसम्म प्राकृतिक रुपमै बच्चा जन्माउन सहयोग गर्नु हो । तर, कतिपय प्राविधिक जटिलताले गर्दा सिजेरियन गर्नुपर्ने हुन्छ ।
सिजेरियन एक वा दुई पटक मात्र गर्नुपर्छ भनिन्छ । तर, एक महिलाको हामीले चौथो पटक सिजेरियन गरायौं । ३२ बषिर्या रामबती यादव -नाम परिवर्तन) को सातौ गर्भ थियो त्यो ।
पहिलो पटक बच्चा ठूलो भएकाले सिजरियन गर्नुपरेको रहेछ । दोस्रो पटकको गर्भ बच्चा सानो रहेकोले गर्भपतन गरिन् । तेस्रो गर्भ फेरी सिजरियन गरिन् । चौथो र पाँचौ गर्भ गुमाएकी उनी छैठौं गर्भबाट भने बच्चा जन्माउन सफल भइन् । र, सातौं पटक पनि गर्भ रह्यो । यो पटक उनले सिजेरियन गर्नुपर्यो । यो कामको जिम्मा मेरै भागमा आइलाग्यो ।
उनको छैठौं गर्भ ४ बर्ष अघि सिजरियन गरेकी थिईन । त्यसकारण पनि उनको सातौ गर्भको चौथो सिजरियन त्यती सजिलो थिएन । पटक-पटकको शल्यक्रियाले भित्री तहहरु टासिएर पाठेघर चिर्न नै गार्हो हुने सम्भावना थियो । त्यसमाथि उनको मोटो शरीर मलाई डर लागिरहेको थियो ।
तर, यसपटक उनको छोरो भयो । शल्यक्रिया सफल भयो । फेरी गर्भ नरहोस् भनेर उनको परिवार नियोजन गरिदिएँ ।
पाटेघरबाहिर गर्भ रहेपछि
ईटहरी १० की ३२ बषिर्या बिना चौधरीलाई बिहान एक्कासी पेट दुख्न थाले पछि स्थानिय अस्पतालमा उपचारका लागि गईन् । परिक्षण गर्दा थाहा भो, उनको गर्भ रहेछ । समान्यत गर्भ रहँदा पेट दुख्दैन ।
उनलाई बिराटनगरको अस्पतालमा रिफर गरिएछ । हामीकहाँ आइपुग्दा उनी अचेत थिइन् । उनको नाडीको गति निकै मन्द थियो । रक्तचाप घटिसकेको थियो । पेट फुलेको थियो, रगतमा हेमोग्लाबिनको मात्रा ५ देखाए पनि आँखा सेतो भईसकेको थियो ।
अब के गर्ने ? धर्मसंकट थियो ।
शल्यक्रिया गरौं त अवस्था जटिल छ । नगरौं त पेशागत धर्मले मान्दैन । आँखै अगाडि कसैको लाचार मृत्यु कसरी हेर्ने ?
उनको आफन्तसँग सल्लाह गरेपछि हतार हतार शल्यक्रिया गरियो । उनको गर्भ अण्डबाहिनी नली -फलोपियन ट्युब) मा रहेको र सो फुटेर पेट भित्रै २ लिटर भन्दा बढि रगत जम्मा भएको थियो । शल्यक्रिया गर्दैगर्दा उनलाई एक पोका रगत चढायौ र जम्मा ७ पोका रगत दिनु पर्यो । अन्नतः पाँचौ दिन नै उनी राम्रो अवस्थामा घर र्फकन सक्ने भईन ।
मुटुको रोगीको गर्भ रहेपछि
केहि समय अगाडि मात्र मुटुको शल्यक्रिया गरेर वारफारिन नामक औषधि खाईरहेको एक ३० बषिर्या गृहणी, जसको गर्भ रहयो ।
मुटुको भल्भको शल्यक्रिया गरेको ३ महिना बल्ल पुगेको अवस्थामा बच्चा पाउन सल्लाह दिन पनि गार्हो अनि गर्भपतन गराउदा पनि वारफारिन भन्ने औषधिका कारण अत्याधिक रक्तश्राव हुने डर त्यसमा पनि मुटुका बिमारी । अवस्था सामान्य थिएन ।
दम्पति बच्चा राख्न राजी थिएनन् । अरु अस्पताल पनि जान मञ्जुर भएनन् । बाध्य भएर मैले गर्भपतन गराइदिए । यो निकै अप्ठ्यारो त छँदै थियो, म पनि निकै डराएको थिएँ । गर्भपतनपछि कपर टि राखिदिएँ । त्यसपछि मैले चैनको सास फेरें ।
