नेपालमा गाडी किन्न ठूलै रकम खर्चिनुपर्छ । आफ्नो लागी गाडी किन्ने कुरा घर जग्गा जत्तिकै मुस्किल छ । नेपालका सडकको अवस्था भो दयनीय छ । यसले ब्यक्तिको ठूलो सम्पत्तिको रुपमा रहने गाडीलाई जत गर्न कम्ता मुस्किल छैन । झन् कतिपय प्रयोगकर्ताले गाडीको उपयोग सहीसँग गर्दैनन्, कतिपयले जान्दैनन् पनि ।
त्यसैले धेरैले लाखौं खर्च गरेर किनेको नयाँ गाडी एक-दुई वर्ष नपुग्दै पनि पुरानो जत्तिकै बनाउँछन् । दैनिक पानीले पखालेपछि र देख्दा सफा भएपछि कारको शान देखिहाल्छ भन्ने मान्यता छ । तर, उचित मर्मतसम्भार नहुँदा गाडी समय-समयमा बिग्रने र खर्च पनि बढ्दै जाने हुन्छ । यस्ता समस्या आउन नदिन कारलाई कसरी जतन गर्ने त ? यसबारे केही टिप्स उपयोगी हुनेछन् ।
पूर्वजानकारी बटुल्नुस्
अहिले कुन ब्राण्डका कुन कार, कस्ता छन् भन्ने थाहा पाउन धेरै गाह्रो छैन । इन्टरनेटमा नै कुन ब्राण्डको कुन गाडीमा कस्ता कमजोरी र समस्या हुन्छ भन्ने समाचार तथा जानकारी रिभ्यूका रुपमा आइसकेको हुन्छ ।
पछिल्लो समयमा आफूले किन्ने योजना बनाएको कारका बारेमा ग्राहकले केही रिसर्च गरेर आउने प्रचलन बढ्दो छ । यो जरुरी पनि हुन्छ ।
त्योबाहेक गाडीको मास प्रोडक्सन हुने भएकाले कुनैमा केही म्यानुफ्याक्चर डिफेक्ट आउँदैन भन्ने हुँदैन । त्यस्तो कुरामा गाडी किन्नु अघि नै सचेत रहनुपर्छ । त्यस्ता डिफेक्ट आउँदा कम्पनीले रि-कल गरेका उदाहरण छन् ।
त्यसैले आफूले किनेको गाडीको बारेमा केही रिसर्च गर्नु कष्टमरको बुद्धिमानी हुन्छ । न्युजपोर्टल र अटो पोर्टलहरुमा चाहिए जति जानकारी राखिएका हुन्छन् । मात्रै उपभोक्ता यसमा सचेत रहनुपर्यो । अहिले धेरैले गाडी किन्दा आफ्नो प्रयोजन नै छुट्याउँदैनन् । आफूलाई यो गाडी अधिकतम् प्रयोग कुन कामका लागि गर्ने भन्नेमा सचेत नरहने प्रवृत्ति देखिएको छ ।
विशेष गरी अरुको भन्दा राम्रो कार किन्ने लहडमा आफ्नो प्रयोजन ख्याल नगर्दा लगानी मात्रै ठूलो हुने तर, प्रयोग भने कम हुने र नहुने अवस्था पनि देखिन्छ । अरुकोभन्दा राम्रो किन्छु भन्ने देखासिकीको प्रवृत्तिले पनि समस्या मात्रै ल्याउने हो ।
जस्तो कोही-कोहीले फोर ह्वील जीप किनेर लैजान्छन् । तर, चलाउन थालेको ५ वर्षपछि हामी कहाँ आउँदा पनि यो फोर ह्वील ड्राइभको बटन चाँही कता हुन्छ भनेर सोध्ने गरेको बिक्रेताहरु बताउँछन् ।
धेरै कन्जुमरले आफ्नो अवश्यक्ता हेर्नेभन्दा पनि एकैपटक महंगोमै बढी विश्वास गर्ने देखिन्छ । त्यसो होइन, सस्तो र महंगो भन्दा पनि गाडी कुन प्रयोजनका लागि हो भन्ने कुरा महत्वपूर्ण हुन्छ ।
महंगो किन्दा मात्रै होइन, सस्तो खोज्दा प्रयोजनमा विचार गर्नुपर्छ । प्रयोजन अनुसारको गाडी नकिन्दा त्यसले समस्या पनि ल्याउन सक्छ ।
कसैलाई दैनिक ५० किलोमिटर ट्राभल गर्नुपर्छ भने उहाँले त राम्रो माइलेज दिने गाडी छान्ने हो । त्यसैले मेरो आवश्यक्ता के हो भन्ने कुरामा ध्यान दिएर गाडी किने त्यसलाई मेन्टेन गरेर राख्न पनि सजिलो हुन्छ र त्यसको सदुपयोग हुन्छ । आˆनो साधनको प्रयोजनमा क्लेयारिटी भयो भने त्यसले अटोमेटिक राम्रो पर्फम गर्छ ।
गाडीलाई प्रेम गर्नुस्
नेपालमा गाडीलाई इज्जतसँग जोडिन्छ । त्यसैले यहाँ अधिकांशले गाडीलाई माया गर्नुहुन्छ । त्यो निकै आवश्यक पनि छ । गाडीलाई आवश्यक केयर भएन भने विभिन्न समस्या आउँछ ।
ठूलो लगानी गरेर किनिएको साधन भएकाले त्यसलाई उचित स्यहारको अवश्यक्ता पर्छ । त्यसको नियमित सफाइ र मर्मतसम्भारका लागि झन्झट नमान्नुस् । तपाईंले गाडीलाई इज्जत दिए मात्रै तपाईंको इज्जत यसले राख्छ ।
त्यसैले यसलाई चलाउँदा होस् वा नचलाउँदा यसको उचित संरक्षणको योजना तयार राख्नुस् र त्यसैअनुसार केयर गर्नुस् ।
यो नबिर्सिनुस् कि यो मेकानिकल साधन हो, यसलाई चुस्त दुरुस्त राख्दा तपाईंको यात्रा पनि सुरक्षित रहन्छ । त्यसैले गाडीलाई दिनुपर्ने माया र स्याहारमा कमी हुन नदिनुस् ।
गाडीको ‘स्वास्थ्य’को ख्याल गर्नुस्
काठमाडौंको बाटो अवस्था निकै खराब छ । हिलो र धुलो यहाँका लागि सामान्य जस्तो बनेको छ । नबिर्सनुस् कि गाडी भनेको हावा र तेलको मिक्सचरले चल्ने साधन हो । त्यसैले एयर इन्टेक कस्तो अवस्थामा छ भन्नेमा ध्यान दिनुपर्छ । हामीले सास लिएकोजस्तै गाडीले पनि लिएको हुन्छ ।
त्यसैले तपाईंले ड्राइभ गरेको ठाउँको इन्भायरोमेन्ट कस्तो छ ? प्रदुषित वातावरणमा उसले पनि त्यही प्रदुषित हावा लिन्छ । त्यसैले खराब कन्डिसनमा ड्राइभ गरिएको छ भने त्यसै अनुसार केयर गर्नुपर्छ । गाडीको एयरफिल्टरलाई क्लीन राख्नुपर्छ ।
बाहिरको हिलो धुलो पनि अर्को पाटो हो । हिलो धुलोले गाडीलाई फोहोर त देखाउँछ नै । सँगै त्यसले पर्फमेन्समा पनि फरक पार्छ । गाडीलाई सफा र चिटिक्क राख्न त सबैले प्रयास गरेका हुन्छन् । तर, चक्कामा धेरै हिलो भयो भने माइलेज कम दिने समस्या हुन्छ ।
त्यसले वेट बढाउँछ । ग्रीपमा समस्या पर्छ । आकर्षण फितलो हुन्छ । एयर इन्टेक कस्तो छ भन्नेमा ध्यान दिनुपर्छ । यो नियमित मर्मतसम्भार भन्दा फरक पाटो हो । किनभने प्रदुषित वातावरणमा यस्ता समस्या कम हुन्छन् ।
तर, हाम्रो बाटो र वातावरणको कन्डिसनले यि कुरामा विशेष ख्याल राख्न जरुरी बनाएको छ । यो पक्षलाई हेर्ने कुरा त्यस ठाउँको वातावरणसँग निर्भर हुन्छ ।
सँगै बाहिर खुला रुपमा बेचिएका मिसावटयुक्त तेल नहाल्दा राम्रो हुन्छ । त्यसले इञ्जिनलाई खराब गर्न सक्छ । त्यसैले आवरणमा मात्रै होइन, गाडीको मेसिनरी पार्टपूर्जासम्मलाई क्लीन राख्नुस्, हेल्दी राख्नुस्, अर्थात गाडीलाई सफासँगै स्वस्थ राख्नुस् ।
पखाल्ने पानीको गुणस्तर थाहा पाउनुस्
केही मान्छेहरु आफ्नो गाडीलाई राम्रो देखाउन दैनिक गाडी ‘वास’ गरिरहनुहुन्छ । तर, अहिले काठमाडौंको पानी हेर्नुभयो भने यसमा निकै ‘आइरन रिच’ छ । वैज्ञानिक हिसावमा भन्दा यस्तो पानी गाडी धुनयोग्य मानिदैँन ।
जस्तो कि तपाईंको सेतो गाडी छ, अब दिनदिनै त्यस्तो पानीले पखाल्नुस्, त्यो केही समयमै गाडी पहँेलो जस्तो भएर जान्छ । सफा गर्न प्रयोग गरेको पानीले तपाईंको गाडी झनै बिगार्ने खतरा हुन्छ । गाडीमा मेटालिक कलरहरु प्रयोग हुन्छ । त्यसैले पनि यस्ता पानीबाट गाडीलाई टाढा राखेकै बेस हुन्छ ।
यो समस्या समाधानका लागि धेरै वासिङ सेन्टरहरुले एन्टी आइरन भएको र ट्रिटमेन्ट वाटर प्रयोग गर्छन् ।
अब यसको मतलव घरमा गाडी सफा गर्नुहुँदैन भन्ने पनि होइन । दैनिक गाडी सफा गर्नुहुन्छ भने, आˆनो घरको पानी कस्तो छ भन्ने कुरामा ध्यान दिएर मात्रै कार सफा गर्नुपर्छ ।
त्यसैले आˆनो घरको पानीको अवस्था कस्तो छ भन्ने ध्यान दिनुपर्छ । टि्रटमेन्ट वाटर प्रयोग गर्दा समस्या हुँदैन । कार सफा गर्दा खस्रो कपडाको प्रयोग नगर्नुस् ।
सर्भिसिङ तालिका नमिच्नुस्
अहिले सर्भिसिङबारे गाडी आफैंले सूचना दिन्छ । धेरै गाडीमा त्यस्ता प्रविधि आइसके । ड्यासबोर्डमा नै सर्भिसबारेका सबै सूचना दिने फिचर्सहरु राख्न थालिसकियो । अब कन्जुमर पनि त्यो प्रविधिबारे अपडेट रहनुपर्छ ।
अहिले धेरै गाडी मेन्टिनेन्स पि्र नै बनाइएको हुन्छ । ब्याट्रीमा आजभोलि पानी हाल्नुपर्ने झन्झट छैन । तर, आˆनो ब्याट्रीको लाइफ साइकल कति हो भन्ने कुरा चाँही थाहा पाइराख्नुपर्छ । त्यसैगरी क्लष्टरमा गाडीको अवस्थाबारे सूचना दिने सबै इन्फरमेसन हुन्छ ।
क्लष्टरले देखाउँछ कि चेक लाइट बल्यो कि बलेन, सर्भिसमा जाने बेला भयो कि भएन ? अहिले त सर्भिसिङ सेड्युल पनि राख्न मिल्ने र रिमाइन्डर सेट हुने गाडी पनि छन् । क्लष्टर पढेर तपाईंले थाहा चाहीँ पाउनुर्पयो । कुनै बत्ति बल्यो भने यसले के संकेत गर्दैछ भनेर जानकारी पनि राख्नुर्पयो । सूचना आएपछि हेलचक्र्याइँ नगरी सर्भिस सेन्टर जानुपर्छ ।
यदि यस्ता इन्फरमेशन नआउने गाडी हुन् भने आफैं यसबारे अपडेट रहनुर्पयो । सभिर्र््िङ समस्या आएपछि गरौंला भन्ने सोच राख्नु गलत हो । किनभने तपाईं मोटर हाँक्दै हुनुहुन्छ ।
यसको स्याहारको कुरा तपाईंको मात्रै होइन, अन्यको जीवनसँग पनि जोडिएको हुन्छ । त्यसैले नियमित मर्मतको लागि तयार रहने बानीले तपाईंसँग अरुलाई पनि फाइदा हुन्छ ।
असाधारण आवाज र गन्ध चिन्नुहोस्
गाडी मेकानिकल साधन हो । यसका पार्टपूर्जाहरु जतिबेला पनि फेल हुन सक्छन् । त्यसैले कार चढ्ने र चलाउनेले यसबारे महत्वूर्ण ‘थ्री सेन्स’ राख्नुपर्छ ।
पहिलो ‘भिजिबल’ कुरा भयो । गाडीमा केही प्रोबलम भिजिबल अर्थात मज्जाले देखिने खालका हुन्छन् । टुटेको, फुटेको, चर्केको, बिग्रेको कति चिज आँखाले नै देख्छ ।
अर्को पक्ष भने ‘अडिबल’ अर्थात सुनेर महसुस मात्रै गर्न सकिन्छ । कार चलाउँदा कुनै अनयुजल या अस्वाभाविक आवाज आइरहेको हुन सक्छ । त्यसलाई पनि गम्भीर रुपमा लिनुर्पयो ।
सामान्य अवस्थामा असामान्य र अस्वाभाविक आवाज आउँदैन भन्ने कुरालाई ध्यानमा राख्नुपर्छ । कुनै पार्टपूर्जा प्रयोग गर्दा ‘अनयुजल’ महसुुस भयो भने पनि त्यसमा ध्यान दिनै पर्यो ।
तेस्रो पक्ष चाँही ‘स्मेल’ अर्थात गन्ध हो । तपाईंको गाडीमा असामान्य स्मेल आयो भने पनि तपाईं सर्भिस सेन्टर जानैपर्छ । किनभने त्यसले गाडीमा खराबीको संकेत गरेको हुन्छ ।
त्यसैले कुनै अप्ठेरो अवस्था आउनु अघि नै ‘थ्री सेन्स’ राखेर गाडीको केयर गर्नुपर्छ । यस्ता पाटोमा ख्याल गरियो भने बाटोमा गाडी बिगि्रएर दुःख पाइरहनुपर्दैन । यस्ता असामान्य अवस्थामा गाडीको सर्भिसिङ गराइहाल्नुपर्छ ।
खुला घाममा धेरैबेर नराख्नुस्
गाडी पार्क गर्दा पनि निकै ख्याल गर्नुपर्छ । कार पार्किङको पनि आˆनो गाइडलाइन हुन्छ । तपाईंले गाडी दिउँसो खुला ठाउँमा चर्को घाम पर्ने गरी राख्नु भएको छ भने त्यसलाई असर पर्छ ।
धेरैले आजभोलि गाडीमा पर्फ्युम राखेका हुन्छन् । पर्फ्युम त ग्यास हो, अल्कोहल हो । त्यो त धेरै घामको एक्सपोजरमा फुट्न सक्छ । त्यसो भएमा ड्यासबोर्ड बिग्रन्छ । यस्तो कुरामा ख्याल नगर्दा कतिपय गाडीमा आगलागी पनि भएका छन् ।
धेरैले गाडीको ग्लोब बक्समा ‘बडी स्प्रे’ राख्नुभएको हुन्छ, लामो समय घाममा पार्किङ गर्दा त्यो पडि्कएर सिसा नै फुट्ने सम्भावना हुन्छ । यस्तो ‘डियोड्रेन्ट’मा त अल्कोहलको मात्रा धेरै हुन्छ त्यसले गाडीमा आगो लाग्ने खतरा पनि हुन्छ ।
त्यस्तै गाडीभित्र सेन्ट, रक्सी, पेट्रोल लगायत प्रज्वलनशील पदार्थ नराखेकै जाति हुन्छ । त्यो नभए पनि पार्किङ गर्दा सकेसम्म घाम छलाउनु उत्तम हो । घाममा राख्ने नै हो भने गाडीको लागि सनलाइट प्रोटेक्टर पनि पाइन्छ । त्यो प्रयोग गर्दा राम्रो हुन्छ ।
सँगै धेरैले गाडीको बोटल होल्डरमा पानी राख्ने प्रचलन हुन्छ । त्यो पनि राम्रो होइन । एक त वाटर बोटल नै प्लास्टिकको हुन्छ, त्यसमाथि ड्यासबोर्डदेखि टि्रभहरु प्लास्टिकको हुन्छ । त्यसको रेडियसन पनि पानीमा सिधा पर्छ । त्यसैले पानी बाफिएको हुन्छ ।
त्यस्तो पानी खानु कति उपयुक्त होला ? धेरैलाई पार्किङ यसरी गर्नुस् है भन्दा धेरै मैले जानेकै छु भन्ने हुन्छ । तर, पार्किङमा ख्याल गर्नुपर्ने कुरा धेरै छन् ।
कभरले ढाक्दा पनि ध्यान दिनुस्
खुला स्थानमा पार्किङ गर्दा पानी र्पयो भने पनि गाडीमा असर पर्न सक्छ । अहिले वातावरण निकै पोलुटेड छ । कुनै अवस्थामा एसिड वर्षा भयो भने गाडीको बाहिरी भाग र कलरलाई प्रभाव पर्छ । भारतको मुम्बइमा त एसिड रेनको समस्या धेरै छ । यहाँको पनि वातावरण सधैं राम्रो अवस्थामा रहँदैन ।
सँगै गाडी पार्किङ गर्दा पानी बगेर जानसक्ने ठाउँमा राख्नुपर्छ । पार्किङस्थलको ड्रेन सिस्टम गतिलो भएन भने ठूलो वर्षामा गाडीलाई खतरा हुन सक्छ । गाडी पानीमा डुब्ने वा बगाउने खतरा पनि हुन सक्छ ।
गाडी छोपेर राख्ने प्रचलन पनि छ । यो ठीकै पनि हो । तर, यसमा बेवास्ता गरियो भने त्यसले उल्टो बेफाइदा पनि हुन सक्छ । अहिलेको बडी कभरमा भित्रबाट सिल्भरको कोटिङ गरिएको हुन्छ । पानी रहनासाथ त्यसलाई निकालीहाल्नुपर्छ ।
किनभने पानी रहेपछि घाम लाग्यो भने त्यो सिल्भर कोटेड कलर गाडीको बडीमा टाँसिन्छ । त्यसैले पानी नसुक्दै गाडीबाट कभर हटाउनुपर्छ । घाम लाग्दा पनि गाडी छोप्ने कभर पाइन्छ । तर, सकेसम्म छायाँ पर्नेस्थानमा राख्नु नै सबैभन्दा बुद्धिमानी हुन्छ ।
गाडीलाई कोठा नसम्झनुस्
गाडी बाहिरबाट हेर्दा मात्रै होइन, भित्र पनि सफा र चिटिक्क राख्नुपर्छ । तर, कतिपयले त गाडीलाई नै घर बनाएका हुन्छन् । कपडा, जुत्तादेखि आफूलाई आवश्यक पर्ने चिज गाडीभित्रै राख्नेहरु पनि धेरै छन् ।
आरोपित गर्न खोजिएको हैन, गाडी सफा राख्ने मामिलामा पुरुषभन्दा महिला प्रयोगकर्ताहरु कमजोर देखिएका छन् । प्रायः घर सफा नराख्ने पुरुष गाडीको सफाइको मामिलामा हामी सचेत देख्छौं ।
घरको सरसफाइमा अब्बल महिलाहरु गाडी सफाइमा भने किन कमजोर देखिन्छन् भन्ने अध्ययनकै विषय हुन सक्ला ।
धेरैले गाडीमा न्यापकिन राख्ने, तर प्रयोग पटक्कै नगर्ने प्रचलन छ । यस्ता साना विषयमा गाडीमा प्रयोगकर्ता सेचत हुनैपर्छ । गाडीको भित्री भागलाई गन्धरहित बनाउनुस् ।
गाडीलाई घरको कोठा नबनाउनुस् । किनभने गाडीको सफाइ घरको भन्दा असहज हुन्छ । त्यसैले नियमित सफाइमा अल्छी नगर्नुस् ।
ठोकिन्छ कि ध्यान दिनुस्
आजभोलि गाडीलाई सकेसम्म कम तौलको बनाउन अनेकन प्रयासहरु गरिन्छन् । त्यसैले गाडीको अघिल्लो भागमा पार्टहरु प्लास्टिक र अल्मुनियमको राख्न थालिएको छ । यदि गाडी चलाउनेले आˆनो गाडीको ग्राउण्ड क्लियरेन्स ख्याल गरेन भने ठोक्किएर त्यस्ता पार्टपूर्जाहरुमा क्षति पुग्छ ।
यो पक्षलाई निकै ध्यान दिनुपर्छ । कस्तो सडकमा आˆनो सवारी जान सक्छ र त्यसलाई चलाउँदा कति केयर गर्नुपर्छ भन्नेमा सचेत हुनुपर्छ । त्यसैले सेन्स अफ ड्राइभिङमा तपाइँ निकै धैर्यवान हुनुर्पयो ।
अप्ठेरो बाटोमा किन सवारी दौडाउनुर्पयो ? तपाईंको गाडीलाई पनि आफूलाई जत्तिकै माया गरेर चलाउनुस्, त्यसले पनि तपाईंको ‘वेल केयर’ गर्छ ।
नियमित मर्मत गर्नुस्
तपाईंले गाडी चलाउनुहुन्छ भने गर्नुपर्ने काम समयमै गर्नुपर्छ । जस्तो कि समय-समयमा इञ्जिन आयल फेेर्नुपर्छ । तपाईंको इञ्जिन आयल कति समयमा फेर्नुपर्ने हो ? यसमा पटक्कै हेलचक्रयाइँ नगर्नुस् ।
तपाईंको इञ्जिन आयल ५ हजार किलोमिटर दौडिँदा फेर्नुपर्ने छ तर, तपाईंले बेवास्ता गर्नुभयो भने पछि तपाईंको इञ्जिनको बेरिङमा लोड पर्छ ।
त्यसले पिस्टनमा इफेक्ट पर्छ । त्यसले इञ्जिन सिज हुनेसम्मको खतरा हुन्छ । तपाईंले आˆनो गाडीको पार्टको लाइफ साइकल कति हो भन्नेमा ध्यान दिनुपर्छ ।
त्यसअनुसार समयमै त्यसलाई फेर्ने र मेन्टेन गर्ने कुरामा ध्यान दिनुपर्छ ।
मर्मत खर्चमा लोभ नगर्नुस्
बजारमा स्पेयर्स पार्टस् थरी-थरी मूल्यमा पाइन्छ । धेरैले सस्तो स्पेयर्स पार्टस् खोज्छन् पनि । तर, निकै अस्वभाविक मूल्यमा स्पेयर्स पार्टस् हाल्नुभयो भने पनि त्यसको कार्यक्षमता राम्रो हुँदैन । त्यसको ड्युरेबिलिटीमा पनि असर पर्छ ।
सस्तोमा पाएको चिजले अपेक्षा अनुरुप काम गर्दैन भन्ने कुरामा सबैले ध्यान दिनुपर्छ । सस्तोमा मात्रै लाग्दा समस्या पनि धेरै आउन सक्छन् । त्यसैले सकेसम्म गुणस्तरीय पार्ट्सहरु हाल्दा फाइदा हुन्छ ।
जस्तो एउटा स्यान्ट्रो कारको ब्रेक प्याड ८ सयदेखि ३५ सयसम्ममा पाइन्छ । राम्रो ब्रेकप्याड सेरामिक्सले बनेको हुन्छ । तर, बजारमा सेरामेटालिकबाट बनेका कमजोर ब्रेकप्याडसम्म पाइन्छन् ।
यसरी गाडीलाई आफ्नो सन्तान जत्तिकै स्याहार दिन सके त्यसले आˆनो कार्यक्षमता पनि त्यसैअनुसार देखाउँछ ।
