काठमाण्डौको राष्ट्रिय सभा गृहमा अहिले ‘दोस्रो नेपाल अन्तरराष्ट्रिय फिल्म फेस्टिभल’ चलिरहेको छ । बिहिबारबाट सुरु भएको फेस्टिभलको दोश्रो दिन ‘चलचित्र क्षेत्रमा महिला’ नामक शिर्षकमा अन्तरक्रिया कार्यक्रम आयोजना गरिएको छ । अन्तरक्रियामा महिला निर्देशकद्धय दीपाश्री निरौला र संगीता श्रेष्ठ सहभागी थिए । कार्यक्रममा मन्दिरा ढुंगेल प्रस्तुतकर्ताको रुपमा प्रस्तुत भएकी थिइन् ।

सेसनको सुरुवातमा नै मन्दिराले निर्देशक दीपाश्रीलाई प्रश्न गरिन–‘अरुलाई हसाउन गाह्रो छ । तर, तपाईले त हसाएर नै संसारलाई आफ्नो बनाउनु भएको छ । गाह्रो कत्तिको छ ?’ दिपाले हाँस्दै उत्तर फर्काइन्–‘गाह्रो त एकदमै गाह्रो छ । तर, हाम्रो बेस नै त्यही भएकाले र हामीले सधै त्यसैमा काम गरिरहेकाले पनि होला केही हदसम्म दर्शकले स्विकार्दिनु भएको छ ।’ दीपाश्रीले आफ्नो चलचित्रमा हसाउने बिषय मात्र समावेश नभएर, केही सन्देश र समाजको कुरालाई पनि चित्रण हुने गरेको बताइन् ।

दिपाको यो उत्तरपछि मन्दिराको प्रश्न संगीतामाथि पुग्छ, ‘तपाईले देखाउनु भएको दृष्यमा त धेरै आलोचनाहरु आए नि त?’ संगीतले यसको उत्तर केही गहन भएर दिइन् । उनले भनिन्, ‘मैले चलचित्रमा समावेश गरेको दृष्यबाट आलोचनाहरु आए । तर, जसले त्यसलाई बुझ्नुभयो राम्रै भन्नुभयो । जसले त्यो भोग्नु परेको छैन उहाँहरुले नराम्रो मान्नुभयो । खास मैले त्यो दृष्यबाट महिलाहरुको पिडा देखाइरहेको थिएँ ।’

‘महिला भएर निर्देशन गर्दाको समस्या के रहेछ ?’। ‘महिलाले निर्देशन गर्ने सक्दैनन भन्ने मानसिकता अझै पनि हाम्रो समाजमा छ’, दिपाले भनिन् । ‘मलाई पनि कत्तिले दिपाले निर्देशन गरेको होर, भन्ने प्रश्न धेरै गर्नुहुन्छ । तर, निर्देशन भनेको टिमवर्क हो । यदी राम्रो कथा र राम्रो टिम पायो भने पक्कै चलचित्र राम्रो बन्छ ।’

यस्तैमा, संगीताको उत्तर आउँछ, ‘सुरु सुरुमा मैले म्युजिक भिडियो बनाउँदा त मैले ‘एक्सन’ भन्दा क्यामेरा पर्सनले क्यामेरा अन नै गरिदिनुभएन । उहाँहरुलाई महिलाले निर्देशन गर्ने कुरामा विश्वास नै थिएन । तर, पछि मेरो कामहरु देखेपछि त्यो कुराहरु हट्दै गयो ।’

संगीताले पारिवारिक रुपमा पनि महिलालाई गाह्रो भएको गुनासो पोखिन् । उनले भनिन्, ‘जस्तै हामी लोकेशन हन्टिङको लागि बाहिर जान लाग्यौ भने पुरुषले आफ्नो झोला टिपेर फुत्त निस्किन मिल्छ । तर, हामीले त आफ्नो परिवारको सबै व्यवस्था मिलाएर मात्र निस्किनु पर्ने हुन्छ । हो, यस्ता कुराहरुले हामीलाई गाह्रो बनाउँछ ।’ संगीताको कुरा सकिन नपाउँदै दिपा बोलिन्, त्यही भएर हो मैले आजसम्म बिहे नगरेको ।’ दीपाले यसो भन्दा माहोल रमाइलो बनेको थियो ।

दिपाश्री माथि अर्को प्रश्न तेर्सियो, ‘तपाईले निर्देशन गरेको हैन भन्ने प्रश्न किन आयो ?’ दिपाले भनिन्, ‘भनिहाले, समाजले महिलालाई निर्देशकको रुपमा स्विकारेको छैन । तर, याद गर्नुस्, झमककुमारी घिमिरे पनि महिला हुन् ।’ दिपा आफ्नो टिम राम्रो भएकाले नै सफलता पाएको दावी गर्छिन् ।

कार्यक्रममा चलचित्रको कुरामात्र उठेन । समाजमा महिलाको अवस्थाको विषयमा पनि दिपा र संगीताले आफ्नो धारणा राखे । उनीहरुले अहिले आफ्नो समाजमा भइरहेको महिला हिंसा र उनीहरु माथिको दुव्र्यवहार निकै दुःख लाग्ने कुरा भएको बोले । दिपाश्रीले भनिन्, ‘अहिले हामीले बलात्कारको कुराहरु धेरै सुन्छौ । आफ्नो बुबा, हाजुरबुबा, आफ्नै परिवारको सदस्यबाट महिला बलात्कृत भैरहेका छन् । यस्तो कुरा सुन्दा मन भक्कानिएर आउँछ ।’

संगीताले पनि समाजमा महिलाहरु अझै डराएर हिड्नु पर्ने अवस्था भएको बताइन् । उनले भनिन्–‘जब महिलाहरु १०÷११ वर्षमा पुग्छन् । तब उनीहरुमा डर सुरु हुन्छ । त्यो डर मृत्यु नहुन्जेल हुन्छ । यस्तो अवस्था त हाम्रो समाजकै कारण उत्पन्न भएको हो ।’ संगीताले आफ्नो नयाँ चलचित्र बाल दुव्र्यवहारमा आधारित बनाएर तयार गर्ने पनि उल्लेख गरिन् ।

चलचित्रको पर्दामार्फत् समाजलाई सचेत गर्न सकिन्छ । तर, नेपाली दर्शकले चलचित्रलाई आखाँले मात्र हेर्ने गरेको र त्यसलाई मनबाट मनन नगर्ने गरेको दिपाश्रीले बताइन् । उनले भनिन्, ‘हाम्रो दर्शकहरुले चलचित्र हेर्नुहुन्छ । कमेडी चलचित्रहरु हेर्नुभयो भने खुबै हसाँयो मात्र भनेर निस्कनुहुन्छ भने रुवाउने चलचित्र भए अलिकती आशु झारेर निस्किनु हुन्छ । तर, त्यहाँबाट दिन खोजिएको सन्देश कसैले मनन गर्नुभएको पाइन्न । चलचित्रलाई मनन गरेर हेर्नुभयो भने यसले समाज परिवर्तन गर्न सहयोग गर्नेछ ।’

चलचित्रको पर्दामा महिला हिंसा र महिला यौन दुव्र्यवहार जस्ता कुराहरुलाई देखाएर त्यस्तो समस्यबाट बाहिरिन सचेत गराउनुपर्ने कुरामा दीपा र संगीता सहमत देखिएका छन् ।