के साँच्चिकै हजारौं युवाहरुको अर्थपूर्ण हिस्सा अहिलेको राजनीतिमा सुरक्षित छ ? जिम्मेवारी पाएका एकाध युवाहरुले पनि युवाहरुको नेतृत्व विकास र राजनीतिक सहभागिताको लागि निर्णायक भूमिका निभाइरहेका छन् वा नेता, दल, गुट, उपगुटको चंगुलमा फसेर चाकडीमा लिप्त छन् ? यो प्रश्न आफैंमा गम्भीर अनि सोचनीय छ ।

नेपालका हरेक राजनीतिक आन्दोलन र परिवर्तनको इतिहासलाई हेर्ने हो भने अग्र पंक्तिमा देखिन्छ युवाहरुको भूमिका । आन्दोलनको मोर्चा सम्हाल्नेदखि लिएर नेताहरुलाई सुरक्षा दिनेसम्म । राजनीतिक दल अनि नेताको समर्थन र विरोधमा भिडन्तमा उत्रिने म्यादीको भूमिकासम्म युवाले निभाएको देखिन्छ । तर, युवालाई राजनीतिमा अवसर र जिम्मेवारी दिने विषयमा भने जुनसुकै पार्टीको पनि अवस्था कमजोर देखिन्छ । नेताहरुले चुनाव जित्न, आफ्नो पक्षमा जनमत सिर्जना गर्न र सुरक्षाका लागि युवाहरुलाई बढी प्रयोग गरेपनि जिम्मेवारी दिने विषयमा युवाहरुको त्यागको सम्मान हुने गरी उचित जिम्मेवारी दिएको देखिंदैन ।

नेपाली राजनीतिमा अहिले पनि राजनीतिक परिपक्वतालाई कपाल फुलेको, सक्रिय जीवन पार गरेको र जेलनेल भोगेको व्यक्ति हुनुपर्ने आम धारणा छ र धेरैजसो अभ्यास पनि यस्तै छ । जुन धारणाले युवालाई राजनीतिक अवसर र अर्थपूर्ण सहभागिता बनाउने विषयमा नेतृत्वमा आनाकानी भइरहन्छ ।

नेपाली समाजमा राजनीतिप्रति युवाहरुको चासो पनि कमजोर देखिएको छ पछिल्लो समयमा । जसले गर्दा राजनीतिमा आसा लाग्दा कैयौं युवाहरुले पनि सम्बन्धविच्छेद गरिरहेका छन् राजनीतिसंग । जसमा नेतृत्वको ध्यान पुगेको देखिँदैन ।

विश्वका विभिन्न देशका अभ्यासहरु हेरौं, युवाहरुको नेतृत्वले देशले काँचुली फेरिरहेका प्रशस्त उदाहरणहरु छन् । राजनीतिमा युवाहरुलाई कसरी संलग्न गराउने र उनीहरुको दिगोपनाका लागि के गर्ने ? आर्थिक रुपमा युवाहरुलाईर् कसरी टिकाइराख्ने ? यो विषय सम्बन्धित पार्टी अनि राज्यले सोच्नु जरुरी छ । सक्षम, पढेलेखेका युवाहरुलाई विदेश पलायन हुनबाट कसरी रोक्ने ? यो विषयमा राज्य गम्भीर हुँदै उचित कार्यक्रम र योजना ल्याउन जरुरी छ ।

आर्थिक रुपमा आत्मनिर्भरता निम्नमध्यम वर्गीय परिवारबाट भर्खर कलेज पढ्न आएको युवा राजनीतिमा लाग्छ, खट्छ, भिड्छ र पार्टी संगठनको लागि मरिमेटेर लागेको हुन्छ । जब उसले घरको खर्चमा रमाएर औपचारिक शिक्षा पूरा गर्छ तब बल्ल महसुस हुन्छ । आफ्नो आम्दानी र पारिवारिक व्यवस्थापनको विषय । संगठनको काम गर्दा उसलाई न त कसैले सोध्छ, न त ऊ आफैले सोचेको हुन्छ ।

तसर्थमा राजनीतिमा युवालाई टिकाइराख्न अब राज्यले उनीहरुलाई सहयोग पुग्ने खालमा वैकल्पिक कामहरुको अवसर दिन जरुरी देखिन्छ । जसले उनीहरुको आर्थिक पाटोलाई समेत मजबुत बनाउन सघाउ पुग्छ ।

आम दृष्टिकोणमा परीवर्तन स् राजनीति अन्य क्षेत्रमा केही गर्न नसक्ने र कमजोर व्यक्तिले गर्छन् भन्ने आम धारणा छ । अलि पढेलेखेका, शिक्षित व्यक्तिहरु अन्यत्रै सेट हुनुपर्दछ भन्ने समाजको मान्यता पनि छ । जुन धारणा गलत छ । देश चलाउने, समाजको नेतृत्व गर्ने, नीति निर्माण गर्ने व्यक्ति पक्कै पनि सक्षम र अब्बल हुनुपर्दछ , हुन जरुरी छ । योग्य र सक्षम व्यक्ति राजनीतिमा लाग्न जरुरी छ ।

असल राजनीतिक संस्कारको विकास स् राजनीतिक संस्कार असल भयो भने नेता पनि असल हुन्छन् । ती नेताले गर्ने काम र उनीहरुको दृष्टिकोण पनि असल हुन्छ । अहिले समाजमा देखिएको विकृत राजनीतिक संस्कारको अन्त्य हुनुपर्दछ ।

नेताको वरिपरि घुम्ने र चाकडी चाप्लुसी गर्ने व्यक्तिले जिम्मेवारी पाउने होइन कि क्षमताका आधारमा जिम्मेवारी दिने संस्कारको विकास गर्न जरुरी छ, जसबाट युवालाई राजनीतिमा सकारात्मक दृष्टिकोण बनाउन सहयोग पुग्छ । राजनीति फोहोरी खेल हो भन्ने आम धारणालाई चिर्न पार्टी सञ्चालनका तौर तारिकादेखी लिएर राजनीतिक व्यवहार र निर्णयमा निष्पक्षता हुन जरुरी छ ।

खर्चिलो र भडि्कलो निर्वाचन प्रणालीको अन्त्य, निर्वाचन अत्यन्तै खर्चिलो हुँदा सामान्य हैसियतको व्यक्तिमा राजनीतिप्रति निराशा बढ्दै गएको देखिन्छ । जसको प्रभाव युवाहरुमा पनि परेको छ । जसले गर्दा सामान्य व्यक्तिको पहुँचभन्दा टाढाको विषय बनिरहेको छ, निर्वाचन र राजनीतिक अवसर । निर्वाचन आचारसंहिताले तोकेको सीमामा रहेर खर्च गर्ने परिपाटीको विकास हुने हो भनेमात्र असल राजनीतिक संस्कारको विकास हुन सक्छ र युवाहरुमा पनि सकारात्मक सोचको विकास हुन सक्दछ । यी र यस्ता धेरै बिषयहरु छन्, जसले राजनीतिमा युवा सहभागिता बढाउनका लागि सहयोग गर्दछन् ।

(तम्घास, गुल्मी)