कथा : रखेली

नीलम कार्की नीहारिका

“तँ आज कोसँग हिँडेकी ?”

“साथी हो ।”

“त्यो बूढी कसरी साथी भई ?”

“हामी सँगै पढ्छौँ ।”

“आइन्दा त्यसको सङ्गत नगर् ।”

एकाएक दाजुबाट आदेश आउँछ ।

“किन र ?” प्रश्न मेरो ।

“अब आइन्दा त्यसबाट टाढै रहने ।” पुनः आदेश ।

“के भो र ?”

“बढी कुरा गर्ने होइन, मैले भनेपछि खुरुक्क त्यो आइमाईसँग बोलचाल बन्द ।” चर्को आवाजमा चर्कै आदेश ।

“दाइले भनेपछि खुरुक्क नमानेर किन सबालजबाफ ?” आमाको पालो सुरु । “केही होला र त भन्यो ।”

“त्यसै सङ्गत नगर् भनेर हुन्छ ?”

“दाइले भन्यो त खुरुक्क मान् न । केही कारण होला र त भन्यो ।”

“के हुनु नि ?”

“तँ त्यस आइमाईको सङ्गतले बढी मुखाले भएकी छस् है ।” आमाको शब्दले झम्टियो ।

००००००

काम भए पनि आदेशको रेखा नाघ्न सकिनँ । उनले टेलिफोन गरेर सोधपुछ गरिन् । पर्खेर बसेको बताइन् ।

“पाहुना आएका छन्” झूटको सहारा लिएँ । भोलि भेट्ने तय भयो । अन्तै जाने बहाना बनाएर हिँडेँ घरबाट । गाउँबाट गाईको घिउ मगाइदिएकी रहिछन् । “जोर्नी दुखेको-दुखेको बेला लगाउनू तीन वर्ष पुरानो घिउ हो ।” म अनकनाएँ । आफैं ले झोलामा राखिदिइन् । जोर्नी दुख्ने मेरो पुरानो रोगसँग उनी परिचित छन् । झीनामसिना कुरामा ख्याल पुर्‍याउँछिन्- आमाले झैँ । उमेरले दोब्बरभन्दा केही बढी कै फरक छ तर हामी मित्र । सम्बोधनमा दिदी भन्छु । हामी सहपाठी । एम्. ए. सोसियोलोजीमा भर्ना भएकी छन् मसँगै । विश्वविद्यालय जाँदिनन्, समय नै पाउँदिनन् । उनीबाट हौसला मिल्छ अध्ययनका लागि उमेरको पाबन्दी रहँदैन ।

“पर्सिदेखि ट्रेनिङ छ, लिइराख काम लाग्छ, सोसियल मोबिलाइजेसनको ।”

“भो नलिने ।”

“किन नलिने ।”

म मौन ।

“अर्काको नाम हटाएर तिम्रो मिलाको, धुलिखेलमा हो, म सँगै हुन्छु । एक टे्रनर म आफैँ । ”

“म भ्याउँदिनँ ।” दाइलाई सम्झन्छु ।

“के त्यस्तो जरुरी छ र ? घरमा कुरा गर्न परे म गरिदिउँला ।”

आमा र भाइसँग सामान्य परिचय छ, दाइसँग एकै क्षेत्रमा काम गर्छिन्, संस्थामा, सामाजिक संस्था ।

“पर्सि सात बजे नै जानुपर्छ । र्फकन्छु भने पनि पाइन्छ । बस्न पनि राम्रो बन्दोबस्त छ । बीस जना सहभागी, चार जना प्रशिक्षक, भत्ता राम्रै छ दुई महिनाको पकेट खर्च टर्छ । पाँच दिनको तालिम ।” मोटामोटी जानकारी गराइन् ।

गैरसरकारी संस्थामा काम गर्छिन् । भन्छिन्, “विदेश गएँ भने, तिमीलाई राख्छु मेरो ठाउँमा ।”

साँझ घर र्फकनासाथ दाजु पड्किनुभयो ।

“त्यस आइमाईसँग हिमचिम नबढा भनेको टेरिनस् होइन ?”

मेरो होसले पूरै साथ छोड्यो । ठूलो चोरीबाट पक्राउ खाएको चोरभै“m भएँ । आमा पुरानो घिउले अलिकति पग्लिनुभएछ । “होइन, के नै बिग्रन्छ र ? भेट्दामा । आइमाई असल नै त छ ।”

“तपाईं जान्ने नहुनुस्, थाहा नभएको कुरामा, तपाईंलाई थाहा छ त्यो कस्ती आइमाई हो ? एउटा आलु कुहृयो भने बोरा नै कुहाउँछ भन्नुहुन्थ्यो नि ? हो त्यही कुहेको आलु जस्तै हो ।”

दाइको आशयले धेरै माथिबाट तल, अझै तल खसेजस्तो लाग्यो ।

“एक नम्बरकी बाइफाले, त्यसैले हो लोग्नेले निकालेको ।”

लोग्नेले निकालेको घटना थाहा छ । निकाल्नु के निक्लन विवश गर्दाका पूर्वाधारहरूसमेत । कुटपिट गर्दाका घाउका तिघ्रा र पिँडौलामा पुरिए पनि दाग मेटिएका छैनन् । साडी सर्काएर देखाएकी थिइन् । छातीमा चुरोटले पोल्दा खुम्चिएको मासु लुकाउन घाँटीसम्म टम्म हुने चोला लाउँछिन् ।

“थाहा छ आमा ? लोग्नेमान्छेसँग बसेर आधारातसम्म रक्सी पिउँछे ।”

अर्को आरोप दाइको । हो, रक्सी पिउँछिन् । मेरै सामु पिएकी छन् । बिहे गर्दा लोग्नेको व्यवसाय रक्सी बनाएर बेच्नु थियो रे ! रक्सी बनाउँदा पहिलोपल्ट छोराको बाबुले चखाको । त्यस बेला छोरो नै जन्मेको कहाँ थ्यो र ? मात्र चार महिनाको भ्रूण । अहिले पिउँछिन् । स्वदेशी-विदेशी सबै सहकर्मीसँग बसेर । रेस्टुराँमा बसेर पनि पिउँछिन् । बार, रेस्टुराँ सबै लोग्नेमान्छेका पेवा हुन् र ? भन्छिन्- जागिर त्यस्तै छ रात नभनी दिन नभनी हिँड्नुपर्छ ।

“चरित्रहीन आइमाई, त्यसै बनेको छ बिल्डिङ, त्यसै पढेको छ छोराले विदेशमा ।”

दाइ आरोपमाथि आरोपको भकारी बाँध्दै जान्छन् ।

उनको छोरो, जसलाई म भाइ भन्छु । पचास प्रतिशत अनुदानमा पढ्दै छ । सचिवको छोरालाई आफूकहाँ जागिर लाइदिएको सट्टामा छोरो विदेश पठाइन्, सम्झौता यत्ति हो । घर ठड्याएकी छन् त दिनरात परिश्रम गरेकी छन् अनि भवन निर्माण ऋण किस्ताबन्दी तिर्दै छन् ।

अब दाजु शिवनाथको कुरा गर्छन् । “शिवनाथकी रखेली हो रखेली ।” यति मात्र भनेनन्- यस्ता शिवनाथ त कतिवटा हुन् कति भन्न भ्याए ।

शिवनाथ देशकै प्रतिष्ठित समाजसेवीमध्ये एक । धेरैले सुनेको नाम ।

शिवनाथको फोटो उनको घरमा देखेकी थिएँ । उनले भनेकी थिइन्, ‘रक्सीको व्यवसायले शिवनाथसँग भेट गरायो । उनकै संस्थाले त्यो व्यवसाय छुटाएर हाते सामान बनाउने व्यवसायमा लगायो । हुँदाहुँदै जागिर दियो, पढ्ने हौसला दियो । शिवसँग भेट हुँदा दस पढेकी थिएँ ।’

शिवनाथ सरले आगन्तुक शिक्षकको हैसियतले कहिलेकाहीँ हामीलाई पढाउँछन् । म त्यसरी पनि चिन्छु । मेरा गुरु ।

शिवनाथको कुरा निकाले दाजुले । दिदीले भनेकी थिइन् कहानी लामो छ शिव मेरा लागि मान्छे होइन साँच्चै भगवान् शिव हो ।

त्यसपछि न मैले कोट्टयाएँ, न उनले नै भनिन् । दाइ कस्ताकस्ता कुरा गर्छन् दिदीबारे । भोलिको प्रतीक्षा गरेँ । मनमा लाग्यो शिव सरबारे जान्नैपर्छ । फेरि, अर्को झूट बोलेर घरबाट निस्केँ ।

सरासर पुगेँ, भर्खर दूध बेच्ने बूढा भित्रबाट निस्के ।

बिहानैको मेरो आगमनले चकित भइन् दिदी ।

यसै घुम्दै आएको भन्नुभन्दा सीधै ‘तपाईंले भन्नुभएको थ्यो नि शिव सरबारे त्यही सुन्न आएको ।’

तातो चिया मेरो हातमा दिँदै सँगै खाटमा बसिन् । “किन ? कसैले केही भन्यो ?”

उनको हेराइ र अड्कलमा जादु थियो ।

“छैन । सरले पढाएको पढ्दै थिएँ पहिलाको कुरा सम्झेँ ।”

“उनको इज्जत, उनको नामप्रतिष्ठा थाहा छ तिमीलाई ?”

“थाहा छ ।” ढुक्क पार्छु ।

“सौता भित्रिसकेपछि म बाहिरिएँ । यो पनि थाहा छ ?”

“थाहा छ ।”

“मान्छे रक्सी पिएपछि बौलाउँथ्यो । शरीरमाथि रक्सीको गिलेन नै रित्ताइदिन्थ्यो । ब्लेडले कपडा चिरेर निर्वस्त्र पारिदिन्थ्यो । पूरै नाङ्गो ।

सौतामाथि सहानुभूति छ । ऊ कति नै बस्न सकी र बिचरा । राम्रो लाउन, मीठो खान आएकी, त्यसको भाग्य ? अहिले अर्की छ रे । उही ताल न हो ? तिमी शिवको कुरा गर्न आएकी, म त अन्तै पुगेछु । शिव ! सम्मानले लिनुपर्छ नाम । राति दिदीले रक्सी पिएकी रहिछन् । हल्का गन्ध आइरहेछ मेरो नाकसम्म, बेवास्ता गरिदिन्छु ।

ऊ बेला साहस बटुल्न सकिनँ । सकेकी भए- शिवले भनेको मानेकी भए आज यत्ति बेला शिवको ओछ्यानमा हुन्थे, ऊसँगै ।’ त्यस बेला समय थियो साहस भएन, अहिले साहस छ समय रहेन । समाजसँग डराएँ । अब डराउन्न तर उनी बाँडिन्छन् । मलाई शिव बाँड्नु छैन । बाँडेर चाहिएको छैन । सबै नाता बाँडिन सक्छ, भाग लाग्न सक्छ तर सक्दैन लोग्नेस्वास्नीको नाता बाँडिन र भाग लाग्न । न शिव सरकी स्वास्नीलाई अन्याय गर्न सक्छु न त आफैँलाई न्याय गर्न नै । शिवलाई आधा पारेर के गर्नु उनी अपूर्ण छन् । सोह्र नकट्दै बिहे भो, छोरो जन्म्यो तर प्रेम के हो शिवले चिनाए । म लाछीले न्याय दिन सकिनँ आफू र आˆनो प्रेमलाई । शिवलाई ।”

उनी उठेर गइन् ।

र्फकंदा दालमोठ र गिलासमा पेय पदार्थ थियो ।

“मलाई माफ गर, के यसलाई लिन रात नै पर्नुपर्छ र ? यसै पनि आज बिदाको दिन ।”

उनलाई बोल्न गाह्रो भएको छ । आँखामा पानी छ ।

“भगवान् शिवलाई भन्दा पहिला मेरो मानव शिवलाई पुज्न मन लाग्छ । ऊ देवता हो देवता । मान्छे सम्झेकी हुन्थेँ भने आज ऊ मेरो हुन्थ्यो, मात्र मेरो सम्पूर्ण रूपले ।

शिव सरसँग भेट हुन्छ । बिर्सेकी हुन्न ऊ अर्कैको हो । मेरा कुनै भेटाइमा पुरानो शिव खोज्दिनँ नत्र असहृय हुन्छ । पुरानो किताब पल्टन खोजेँ आफैँ बन्द गरिदिन्छु, हतपत । बन्द गर्नु नै किन पर्ने हो र ? उसै गरी माया गरिरहन सक्छु, शिव पो टाढा भए मबाट, म त भएकी छैन नि । उनी पो भए अर्कैको म त भएकी छैन नि । उनी खोसिए म खोसिएकी छैन । हेर्न मिल्छ छातीको एक्सरे गरेर भने, उनीसिवाय कोही भेटिँदैन यहाँ ।”

यति बेला चुरोटले पोलेको दाग देखिइरहेछ, घाँटीभन्दा तल ।

“छोराको बाबुको गन्ध बाँकी छैन मेरो शरीरमा । मात्र यी दागहरू ।”

पातलो गाउनबाट दाग छर्लङ्ग देखिएकाछन् छातीका तिघ्राका र पिँडुलाका ।

“रत्तीभर लाग्दैन छोराको बाबुमाथि अन्याय गरेँ । अहिले तेस्री-चौथी स्वास्नीको छाती पोल्दै होला या पत्तीले काट्दै होला । उसले निकालेर फालेको थियो यो फूललाई कोपिला जस्तो छोरालाई । सुकिसकेको फूललाई मलजल गरेर बचाए शिवले । नत्र बाँच्ने चाहना कहाँ थियो ? सहारा को थियो ? उसको मायामा सारा दुःख बिर्सें, आज त्यै माया इलिगल भैदियो । अवैधानिक प्रेम ।”

“प्रेम पनि वैधानिक र अवैधानिक हुन्छ र ?” म सोध्छु ।

“प्रेमको परिभाषा जानेकै कहाँ छु र ? मैले मात्र प्रेम गर्न जानेकी छु । त्यो प्रेममात्र मैले मेरो शिवलाई गरेकी छु, भन्दा हुन् जे पनि हाम्रा बारे तिमी पनि भन्न सक्छयौ, हामीलाई थाहा छ हाम्रो प्रेम कति उच्चकोटीको छ, उच्च नै रहेछ यो प्रेम ।” गिलास रित्तिनै लागेको छ ।

“श्रीमतीका लागि सारासारा रात दिएको छ, दिन दिएको छ, जीवन दिएको छ, त्यसबाट केही, एकदमै केही पल मैले पाउन हुन्छ कि हुन्न ? सारा सेकेन्ड मिनेट मेरा थिए, मेरा । पहिलो अधिकार मेरो थियो, मैले त्यो अधिकार कहिल्यै खोजिनँ ।

शिवको नामसँग ऊ जोडिएकी छ, धन, ऐस, आराम, इज्जत, सम्मान उसले पाएकी छ, सबै उसैको हो मेरो हिस्सामा अवैधानिक समय Û समयका केही पल । त्यस पलमा पूरा जीवन बाँच्नुपर्छ मैले । यही जीवन बाँच्नु मेरो भूल हो ?”

उनी पुनः थप्न खोज्छिन् म रोक्छु । उनी चुरोट सल्काउँछिन् ।

“एक छोराकी आमा थिएँ, शिव कुमार केटो । त्यसैले बीचबाटोमा डराएर हात छोडेँ अनि उसकी स्वास्नीले समाई त्यो हात मैले हात छोडेर न उसले समाई । म डराएँ, हाम्रो प्रेमलाई इलिगल बनाए, इलिगल प्रेम ।” उनी हाँस्छिन् धुवाँ उडाउँदै ।

००००००

“आमा ! मैले भन्दिएको छु, आफ्नी छोरीलाई त्यो गनाएकी आइमाईबाट टाढा राख्नू, होस गर्नू नत्र आफू जस्तै बनाउली यसलाई पनि ।” ठीक यही वाक्य बोलेका थिए दाजुले ।

धुलिखेल ट्रेनिङका लागि जान गाडी पठाउँछिन् ।

म जान सक्दिनँ ।

गाडी र्फकन्छ ।

उनी आफै आइपुग्छिन् मलाई लिन ।

कोठामा पस्न नपाउँदै दाजुसँग भेट हुन्छ ।

अभिवादनको आदानप्रदान हुन्छ । दाजु बेवास्ता गर्छन् । निस्कन्छन् बाहिर मलाई आँखा तरेर । आमा डराउनुहुन्छ घरमा ठूलो भूकम्प आउने डरले । भाउजू चिया लिएर आउँछिन् । म परिचय गराइदिन्छु । “उहाँ मेरी भाउजू ।”

दिदी सोध्छिन्, “दाजु कति जना ?

म भन्छु, “अघिको एक मात्र हो”

उनी घोरिइरहन्छिन् । केही सोचेर । भाउजू बाहिरिन्छिन् ।

“के भो ?” केहीबेरको निस्तब्धता भङ्ग गर्छु ।

“त्यो आइमाई को त ?”

“को ?”

“जसलाई सिङ्गापुर लगेका थिए तिम्रो दाजुले, श्रीमतीको कोटामा । बच्चा पनि साथै थियो अन्दाजी डेढ वर्षको । शिव र मैले दिल्ली सेमिनारमा पनि भेटेका थियौँ सँगै उनीहरूलाई ।”

हतपत म ढोका थुन्छु । भाउजूको कानमा हाम्रा कुरा पर्न नपाओस् भनेर ।