३ असोज, काठमाडौं । लेखक सुजित मैनालीको अनुसन्धानात्मक पुस्तक ‘सती : इतिहास र मीमांसा’ सार्वजनिक भएको छ । यसै साता बजारमा उपलब्ध आएको उक्त पुस्तकले मान इतिहासकै एक क्रूर अध्याय मानिने सतीप्रथाबारे प्रकाश पार्ने कोशिश गरेको छ । पुस्तकले सतीप्रथाको ऐतिहासिक, सामाजिक र मनोवैज्ञानिक पाटोबारे विमर्श गरेको छ । नेपालमा सतीप्रथामाथि रोक लगाइएको सय वर्ष […]

खरो र प्रष्ट वक्ता रेशम विरहीका पछिल्लो आठ महीनायता दुई पुस्तक प्रकाशित भए । गत मंसीरमा प्रकाशित ‘सत्ता र स्वप्नदोष’ निबन्धसंग्रह र वैशाखमा आएको ‘सातौं बादशाहको रातो कोट’ (लामो कविता) दुवैले राजनीतिक विसंगतिलाई निशाना बनाएका छन् । यसअघि विरहीका एक उपन्यास, एक निबन्ध संग्रह र कविताका ६ थान संग्रह प्रकाशित छन् । साहित्यसँगै उनी पाँच […]

अहिले कालीगण्डकीमाथि अवैध दोहन चलिरहेको छ। कालीगण्डकीको पवित्र जल प्रतिदिन प्रदुषित बन्दै गएको छ भने नदीमा जलमात्रा पनि पनि घट्दो छ । नदीको सभ्यता, पर्यावरण र जिविकामाथि गम्भीर संकट पैदा हुने गरि गरिने दोहनका कारण घाटहरू विस्थापित बनेका छन् । दामोदरकुण्ड-मुक्तिनाथदेखि कालीगण्डकीसँगै बगी आउने प्रशिद्ध शालिग्राम शिला डोजरले उत्खनन गरी गिट्टीमा परिणत हुँदैछ । नदीलाई […]

कुराकानी गर्न मन पराउने आफ्नो बानी भएर पनि होला मैले नेपालका सबै राजनीतिक दलका शीर्षस्थ नेतालाई अनौपचारिक रुपमा नियमित भेट्ने गर्थेँ । राजदूत भएलगत्तै नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले) का वरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपाललाई कोटेश्वरस्थित उहाँको निवासमा भेटघाट गर्दै थिएँ । हामीले बनारसको लाङ्ग्रा आँस जस्तै स्वाद हुने रसिलो माल्दह आँप खाँदै थियौं र हिन्दीमा कुराकानी […]

साँझ कसैलाई भोक थिएन । दिनभर आगो खाइएको थियो, आगै पिइएको थियो । बडासाहेब अझै उस्तै आहत भइरहेका थिए । कतिखेर, कतिखेर त्यही आहतकुण्डमा क्रोधाग्नि दन्काइरहेका थिए । धनहजुरीको कोठाभित्र, धनहजुरीकै पलङको छेउमा आफ्नो शिर राखेर भुईंमा बसेका थिए उनी । गजेन्द्रबाबु, उनकी श्रीमती, तेजेन्द्रबाबु र मालिक पनि छेउछाउमा थकित भएर बसिरहेका थिए । म […]

२९ भदौ, काठमाडौं । बागबजारको भक्तपुर बसपार्कबाट भित्र छिर्दा एउटा अँधेरो गल्ली भेटिन्छ । त्यही गल्लीको एक पुरानो घरमा ‘बाल उदय’को कार्यालय छ । त्यहाँ हलजस्तो कोठामा बालपुस्तक, चित्रकला र पत्रिकाहरू राखिएका छन् । कार्यालयमा बालपत्रिका प्रकाशन र सिकाइ संस्कृति विकासको सपना बोकेर चार वर्षदेखि संघर्षरत नरेन्द्रकुमार नगरकोटी (३७) भेटिन्छन् । उनले बाल-उदय नामक मासिक […]

चैत महीना । रातको १२ बजे । कतार एअरवेजको विमानले त्रिभुवन विमानस्थलको धवनमार्ग छाड्यो । क्रमशः आकाशिंदै गरेको विमानबाट हामीले एक झलक काठमाडौंलाई नियाल्यौं । मध्यरातमा पनि चूपचाप जाग्राम बसे झैं लाग्यो, यो शहर । बिजुली बत्तीले धपक्कै बलेको । यस्तो दृश्य देख्दा स्वतस्फूर्त कुलमान घिसिङप्रति मनमा श्रद्धाभाव पैदा हुने । रात गुजि्रंदैछ । तर, […]

दुनैको मनोरम दृश्य । भेरी नदीको छालले छोएपछि चिसो महसुस भयो । डाँडातिर नजर डुलाएँ । नीलो आकाश चुमेका आँखाले खैरो पाखामा लडीबुडी खेल्दै तल आइरहेको घामलाई पछ्याएँ । नदेखे जाती हुन्थ्यो; देखेपछि चाहियो भनेझैं घाम देखेपछि मन कुँडियो । नदीको पानी मुहारमा छल्किँदा छाला नै जम्यो । बाक्लो छाला भएका हात पनि बाउँडिएझैं भए […]

हरि अधिकारीको नयाँ पुस्तक ‘संकलित गद्यरचना’को पुछारमा रहेको समालोचक तथा पत्रकार राजकुमार बानियाँको ‘दृश्यमान शब्दहरूको मोहक नृत्य’ शीर्षकको भूमिकाले यो पुस्तकका बारेमा दूध-पानी छुट्याइसकेको छ । यहाँ निबन्धकार हरि अधिकारीको इतिवृत्ति केलाइएको छ । निबन्धकारका निजी जीवनभित्र प्रवेश गरी निजका स्वभाव, शैली, कार्य तथा समग्रतामा दृष्टि पुर्‍याइएको छ । किनकि अधिकारी र बानियाँ मित्र-साथी भएकाले […]

डा. द्वारिकानाथ ढुङ्गेलद्वारा लिखित ‘जिल्ला प्रशासनः मेरो भोगाइ’ पुस्तक पढें । पुस्तकमा नेपालको राजनीतिक व्यवस्था तथा प्रशासनिक प्रणालीको क्रमबद्ध अभिलेखमाथि विश्लेषण गरिएको छ । स्थानीय प्रशासनको आधारका रूपमा रहेको जिल्ला प्रशासन कार्यालयको ऐतिहासिक विकासको आधारलाई उनले पुस्तकमा उतारेका छन् । यस्तो निकायको दायित्व ग्रहण गर्दा लेखकले निर्वाह गरेको भूमिका तथा भोगाइहरू यस पुस्तकमा पढ्न पाइन्छ […]

तीस वर्षको उमेरमै निधन भएका मोतिराम भट्टबारे (१९२३-१९५३) धेरै कुरा अप्राप्य छ । उनलाई नेपाल सरकारले राष्ट्रिय विभूतिसमेत घोषणा गरेको छ । कुशे औंसीमा जन्मेका भट्टको यही दिन निधन भएको संयोग पनि नेपाली साहित्यमा चर्चित छ ।  नरेन्द्रराज प्रसाईंको जीवनी–लेखअनुसार मोतीराम भट्टले ५ वर्षको उमेरमा अक्षरारम्भ गरे । छ वर्ष भएपछि उनी अध्ययनका लागि काशी […]

बा आफ्ना सन्तानका लागि एउटा यस्तो पुरानो रेलको लिग हुन् बा को छातिबाट छोराछोरीहरु आफ्ना ईच्छा र खुसीहरु समात्न बा लाई दुःछकी नभनि दौडिरहन्छन् जसरी रेल लिगको माथि टक्क उभिएर सहर वार पार गरिरहन्छ ।   बा सन्तानका लागि दाउरा हुन, यस्तो एउटा अग्राख दाउरा जो आफु जलेर अरुलाई न्यानो दिन्छ कसैको खुसीहरु निरन्तर पकाई […]

२१ भदौ, काठमाडौं । बबरमहलस्थित नेपाल आर्ट काउन्सिलमा अहिले ‘हिमालयन आर्ट फेस्टिभल’ चलिरहेको छ । वैशाखयता बन्द रहेको आर्ट काउन्सिल कलापारखीहरूको चहलपहलले गुलजार बनेको छ । अघिल्लो वर्ष कोरोना महामारीकै कारण छ महिनासम्म प्रदशर्नी एवं सभाहरू ठप्प थिए । त्यही समयमा ६५ जना कलाकाररूले बनाएका दुई सय बढी चित्र, मूर्ति एवं इन्स्टलेसन आर्ट अहिले प्रदर्शनीमा […]

अहिले नेपाली साहित्यमा हास्यव्यङ्ग्य युग सकिएको हो कि भन्ने लक्षण देखा परेको छ । त्यो लक्षण देखा पर्नु भनेको हास्यव्यङ्ग्य लेखक वा लेखन नदेखिनु हो । यौटा युग थियो भैरव अर्याल, वासुदेव लुईंटेल, केशवराज पिंडाली, श्याम गोतामे, रामकुमार पाण्डेजस्ता होनहार प्रतिभाहरूले हास्यव्यङ्ग्य नेपाली साहित्यमा मौलाएको थियो । हरेक वर्ष हुने गाइजात्रा महोत्सवको पनि ठूलो भुमिका […]

नेपाल सरकार र नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी)का बीचमा ५ मङ्सिर २०६३ का दिन विस्तृत शान्ति सम्झौता भयो । यस सम्झौताले राजसंस्था कायम राख्ने वा नराख्नेबारे संविधानसभाको पहिलो बैठकद्वारा साधारण बहुमतले टुङ्गो लगाउने भन्ने विषयलाई लिपिबद्ध गरेको थियो । सात दल र माओवादीका बीचमा भएको सहमतिले जेठ २०६४ भित्र स्वतन्त्र र निष्पक्ष रूपले संविधानसभाको निर्वाचन सम्पन्न […]

हिजोआज विश्व सञ्चारमा एउटा देश खुब छाएको छ ! जहाँ, महाक्रान्तिका व्यानरमा महान् विचारहरू पलाएका छन् व्यानरमै नयाँ जोश र जाँगरका खेतीहरू भइरहेका छन्, जहाँ, विना समुद्र पानीजहाजहरू पौडिरहेका छन्, विना लिक रेलगाडीहरू दौडिरहेका छन् जहाँ, विना उद्योग सडकमा रोजगारहरू मौलाएका छन्, स्मार्ट सिटीका स्मार्ट मानिसहरू स्वतः कोरोनामुक्त भएका छन् । जहाँ, विना विमानस्थल जम्बो […]

निर्मलकुमार थापाको नयाँ कविता कृति जयश्रीकुबेरनाथ सार्वजनिक भएको छ । राष्ट्रिय सभाका अध्यक्ष गणेशप्रसाद तिमल्सिनाको प्रमुख आतिथ्यमा सम्पन्न कार्यक्रममा नेपाली लोक नृत्यका प्रवर्तक तथा संस्कृति संरक्षक भैरव बहादुर थापा, पत्रकार तथा साहित्यकार रेशम विरही, लेखक कुमार नगरकोटी लगायतको आतिथ्यमा कविता संग्रह सार्वजनिक भएको हो । रंग नेपालले प्रकाशन गरेको विमोचित कृतिमा सर्जक थापाले पछिल्लो समयमा […]

१४ भदौ, काठमाडौं । २०७६ फागुनमा आनन्ददेव भट्टलाई ‘सार्वजनिक राष्ट्रिय अभिनन्दन’ गरियो । ८० भन्दा बढी संघ-संस्थाले त्यो संयुक्त समारोह आयोजना गर्दा भट्ट निकै अस्वस्थ्य थिए । उनलाई बिर्सने रोग (अल्जाइमर्स)ले च्याप्दै लगेको थियो । सम्मानित बौद्धिक व्यक्तित्व भट्ट स्वास्थ्यले साथ दिँदासम्म अग्रज, समकालीन र अनुज पुस्तासँग निरन्तर संवादमा हुन्थे । प्रगतिशील खेमाका साहित्यिक गोष्ठी–सम्मेलनमा […]

एकजना वृद्ध बाउका दस छोरा थिए । तिनीहरुको एउटा निजी कम्पनी थियो । कम्पनीको नेतृत्वमा बृद्ध बाउ आफैं थिए । बाउको अक्षमता र अकर्मण्यताले कम्पनी घाटामा गइरहेको थियो, तर उनलाई यसको रत्तिभर मतलव थिएन । चिन्ता थियो त केवल पदको, मालिकपनको, ठालूपनको । पारिवारिक छलफलमा छोराहरू बारम्बार भन्थे– ‘बा ! अब हामी सम्हाल्छौं कम्पनीको नेतृत्व […]

कथासंग्रह ‘याम्बुनेर’को शुरुआतमा कथाकार बिना थिङ लेख्छिन्- हाम्रो लागि याम्बूसम्मको दूरी धेरै फराकिलो हो । यो भूगोलको होइन, पहुँच र प्राप्तिको सन्दर्भ हो । याम्बु, अर्थात् एक तामाङको लागि ‘तात्कालीन नेपाल’ । स्वाभाविक रुपले बिना थिङ ‘तामाङ’को लागि पनि । अर्थात् अहिलेको काठमाडौं उपत्यकालाई याम्बु भनिन्थ्यो । र एक तामाङको आँखाबाट याम्बु अन्य जातिको लागि […]

झिसमिसे बिहानीको समय थियो । आकाशमा बादलको नामनिशाना थिएन । रूखको डालीमा बास बसेका चराहरू दिन बौरिएकोमा अल्हादित थिए । पक्षीहरू सूर्योदयको मनोरम पलको प्रतीक्षामा थिए । उत्तर दिशा हुँदै आएको एउटा हल्कारा चरा साथीहरू बास बसेकै स्थानमा ओर्लियो । ऊसँग केही सूचना थियो । आफूले पाएको सूचना उसले साथीहरूलाई सुनायो । हल्कारा चराले महत्त्वपूर्ण […]