१० जेठ, काठमाडौं । कवि भानु बोखिम र भोगेन एक्ले साहित्य क्षेत्रमा चिनिएका युवा नाम हुन् । यहाँ हामीले दुईजनाका बेग्लाबेग्लै सिर्जनालाई एकैठाउँ पस्किएका छौं । भानुले पूर्वलडाकूको सन्दर्भमा कविता लेखेका छन् भने भोगेनले गाउँको महत्वलाई कविता मार्फत सम्झाउन खोजेका छन् । पूर्वलडाकुको उच्छवास : भानु बोखिम आखिर जसले गाए पनि सत्ताको गीत त उस्तै […]

उनी बस्छन् आणविक राज्यस्थित शक्तिमत्त स्वेतगृहमा ! नाम कोइलाबाजे । आदिगुरू– कोलम्बस । कोलम्बस चिन्नुहुन्छ ? पक्कै चिन्नुहुन्छ । अमेरिकाको पहिलो आप्रवासी । यूरोपबाट ‘सोनेकी चिडिया’ समात्न भारत सवार उनको जेमराज जहाज द्रुतमार्गको खोजीमा उल्टो हानिँदा एक अन्जान भूगोलमा ठोकियो । भूगोल सुनौलो एवं मलिलो थियो । भूगोलमा आदिकालदेखि बसोबास गर्दै आएको गहुँगोरो सभ्यता थियो […]

“ल ! अब हिँड्नुपर्छ हामी ।” उसले क्वारक्वार्ति सूर्यप्रितको अनुहारमा हेर्दै भन्यो ।  सूर्यप्रित निहुरिएर हेर्छ । उसलाई चन्द्रप्रितको कुरा मानेर हत्तपत्त हिडिहाल्न मन लाग्दैन । चन्द्रप्रित फेरि बोल्छ, “तिमी यसको लागि तयार नै थियौ । होइन र ? फेरि किन अलमल गरिरहेको छौं ? म बुझिरहेकै छैन भन्या । आफ्नो कुरामा दृढ हुनुपर्छ नि । के गर्छौ तिमीले ?” […]

कवि सिद्धिचरण श्रेष्ठलाई आदरपूर्वक युगकवि भनिन्छ । यो पदवी सरकारले दिएको राजकीय पदवी होइन । तर उनी सरकारको होइन, पञ्चायतको जगजगीको बेला, राजाको सकृय शासनको बेला सरकारभन्दा माथिल्लो तहमा राखिएको राजसभाको सदस्य थिए । तर उनी सरल थिए, कवितामा पनि व्यवहारमा पनि । मैले पहिलोपल्ट उनलाई उनकै निवासमा भेटेको हुँ । माथिल्लो तल्लामा उनी हुक्का […]

भय, आतङ्क वारपार भोकको मार जागिरको खोजी भेटियो हरियो पासपोर्ट विदेशको यात्रा अनिश्चित गन्तव्य हर महिना देशमा रेमिट्यान्स परिवारमा ‘अर्थ’ मेरा धेरै साथी बाकसमा फिर्ता उनको घरमा शोक बढेको भोक र, उनका छोरा-छोरी जागिरको खोजीमा भेट फेरी हरियो पासपोर्टसँग मेरो मन झस्किन्छ! म मरेँ भने ? मेराहरु बाँच्लान्? यतै आउलान् जागिर खोज्दै उमेर बेच्न, पैसा कमाउन सोचमा हराउँछु […]

७ जेठ, काठमाडौं । पाँच दशकदेखि नेपाली साहित्य र पत्रकारितामा क्रियाशील हरि अधिकारी खरो लेखकका रुपमा चिनिन्छन् । कविता, कथा, निबन्ध र समीक्षामा बराबर कलम चलाउने उनको साहित्यमाथिका आलोचनात्मक धारणा पछिल्लो दशकको नेपाली साहित्यमा ‘हट केक’ बन्ने गरेको छ । उनका दुई कविता संग्रह, एक कथा संग्रह र निबन्ध तथा एक उपन्यास प्रकाशित छन् । […]

७ जेठ काठमाडौं । युद्ध साहित्यका एक अभियन्ता गणेश राईको फोकल्यान्ड युद्धसम्बन्धी संस्मरणात्मक कृति ‘गोर्खा गन्स’ बेलायतको प्रतिष्ठित प्रकाशनगृह द कनराड प्रेसबाट हालै प्रकाशित भएको छ । ‘राइफलले फलाकेको जिन्दगी’ कविता सङ्ग्रहका साथै ‘राइफलको नालबाट जीवन नियाल्दा,’ ‘युद्ध एम्बुसमा राईफलको संगीत’, ‘राईफलको मूच्र्छना’ र ‘फोकल्यान्ड जर्नल’जस्ता आख्यानात्मक कृतिका स्रष्टा राईको ‘गोर्खा गन्स’ ‘फोकल्यान्ड जर्नल’को अङ्ग्रेजी […]

पसिनाको कमाइ लुटिनु त्यति खतरनाक हुँदैन छातीमा सेनाले बुट बजार्नु त्यति खतरनाक हुँदैन धोका दिनु र लोभले मुठ्ठी कस्नु पनि खतराको कुरा हैन बिना अपराध हातमा हत्कडी पाउमा जन्जीर बाँधिनु डरको च्यादरमुनि दबिएर बस्नु सही हुँदाहुँदै पनि गलत स्वरको भिडले किचिनु ताप र पापमा पर्नु केवल औंला भाँचेर दिन कटाउनु केवल दिन कटाउन औंला भाँच्नु […]

रूम्जाटारको मैदानमास्तिर बर्नालुको उकाली पार गर्दै टोड्केबाट केही अगाडि पुगेपछि पहिलोपल्ट तिमीलाई देखें । तिमी त यौवनले छपक्कै मुखमुख भएकी सेतो भूइँकुइरोको खास्टोले मुहुडा छोपेर बसेकी महलकी एक सुकुमारीजस्ती पो लाग्यो । शरदको नीलो आकाश सर्लक्कै सरेर पृथ्वीमा उत्तानो परेर रमाइरहेका बेला सेतो कञ्चन बादलुले ठाउँठाउँमा गुप्तअङ्ग छोपिदिएका पो हुन् कि झैं देख्ता कुनै सिद्धहस्त […]

ओ ! परदेशी तिम्रो आँखामा आफूलाई हेर्न चाहन्छ देश ठ्याक्कै तिम्रो आँखाजस्तै त छ यो देशको नक्सा ! तिमी भने आफ्नै जीवनको इन्द्रेणी रङ खर्चेर कति चम्काइरहन्छौ पराइदेश र बनाइरहन्छौ आफैलाई बेरङ बरू आऊ लगाउँला यही माटोको टीका रोपौंला यही माटोमा पसिना र बगरलाई समेत अनुवाद गरौंला सुन्दर बगैँचामा बरू झुपडीभित्रै बनाउँला मायाको मखमली महल […]

कलाकार र दर्शकको भौतिक सामीप्यविना रंगकर्म चल्दैन, जसलाई विश्वव्यापी महामारी बनेको कोरोना भाइरसले असम्भव बनाइदिएको छ । विश्व वैज्ञानिक जगतले सामाजिक दुरी कायम गरे कोरोना महामारीबाट सुरक्षित हुन सकिने बताइरहेको छ । यही अनुसार नेपालमा पनि देशव्यापी बन्दाबन्दी जारी छ । दुई महिनादेखिको बन्दाबन्दीले छ महिनासम्मका सयौं नाटक कार्यक्रम रद्द भइसकेका छन् । यसले आर्थिक […]

गएर गिर्नै पर्छ र जागिर? ज्यू, हजुर थेगो लाउनै पर्छ र जागिर ? पेचामा तोरी पेले झै पेलिनै पर्छ र ? किन काला कर्तुत ओकल्न मनाही छ ?   आँखा फुटेको गोरुलाई झै सधै हरियो देखाउन रेड कार्पेट ओछ्याएर भूल्याउने जनतालाई दुहुनो बनाएर झुल्याउने श्रोत ,साधन र बजेट बाबुको बिर्ता सम्झिने जागीरेको धर्म रे स्वीकार […]

साथी ! तिम्रो गाउँ बदलिएको छ सभ्यताको मूल त्यो जन्मस्थान तिमीले सोचेभन्दा भिन्न छ विकासले हुन सक्छ विनाशले हुन सक्छ शान्ति, भ्रान्ति, क्रान्ति, उन्नति वा अवनतिले पनि जे होस्, तिम्रो हिजोको गाउँ छैन हो, आज गाउँमा सबैथोक बदलिएको छ । तिम्रो गाउँको रूपरङ्ग नै बदलिएको छ सामूहिकता र सामाजिकता भेटिने परिवार, नाता, छिमेकी र विश्वास […]

हुर्रिँदै भिरालोमा च्यापिँदै खोंचहरुमा खियाएर चट्टानहरु छहरा भएर पहराहरुमा कहिले जम्दै दहहरुमा मार्दै चक्कर अप्ठ्यारा कुइनेटोहरुमा अनि छिचोलेर नागबेलीहरु सङ्लिँदै र धमिलिँदै बग्नु छ अनि बगिरहनु छ । झरेका पातहरुलाई मात्र बगाउन पनि पहिले त आफैं बग्नु पर्दोरहेछ आफू बगेर मात्र अरु केही बगाउन सकिने रहेछ बाँध बाध्छन् बगिरहन्छु दुवाली फर्काउँछन् बगिरहन्छु दह बनाउँछन् बगिरहन्छु […]

म सप्तकोसी ! अब एकै छिन थुनिन्छु ! म समय–गति अब एकै छिन रोकिन्छु ! ए… अक्करहरू जिन्दगीका सुन–सुन–सुन मेरा कथाहरू सुन मेरा व्यथाहरू सुन समयका दारुण क्रन्दन र, रोदनहरू सुन यसअघि कहिल्यै नसुनिएका इतिहासका धुनहरू सुन ! म सप्तकोसी ! अब एकै छिन थुनिन्छु ! म समय–गति अब एकै छिन रोकिन्छु ! कति बग्नु […]

नेपाल बहुजाती, बहुभाषी, बहुसांस्कृतिक, बहुधार्मिक, बहुप्राकृतिक, देश हो । यतिले मात्र पुग्दैन, प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिपूर्ण, निश्चल, कलकल बग्ने कञ्चन नदी, स्वच्छ हावा पानी, अटल, चाँदीझंै टल्किरहने हिमाल । त्यही हिमाल मुनि कर्किएका पहाडमै तपस्या गरेका महान ऋषिमुनिहरुले ज्ञान प्राप्त गरेको तपोभूमि, वैभवशाली सांस्कृतिक जलस्रोतको धनी देश हो । बुद्धको देश, शान्तिको देश, मन्दिरै मन्दिरको देश […]

मेरो पुस्ताले देशमा अँधेरो समयको सामना गर्नुपर्‍यो । देशमा राणा शासनको जगजगी थियो । जुनबेला हामी स्कूल, कलेजमा पढ्थ्यौं, कविहरूको कविता पनि पढ्न नपाइने । विश्वमा आएका आधुनिक विचारका पुस्तक किन्न पनि नपाहिने । उही कवि शिरोमणि लेखनाथ पौड्यालका कविता, भक्ति रसका कविताहरू पढ्थ्यौं । अलिकति प्रगतिशील भयो भने ‘बालक बबुरो द्वीजशुकनामा, हुँ म परेको […]

१. भोका देवता – पेशल आचार्य मन्दिर, मस्जिद, गुम्बा र चर्च सबै बन्दाबन्दीमा छन्, पुजारी, मौलाना, लामा र पाष्टर हठात् बेरोजगार बनाइए । निर्जीव ईश्वर र, ईश्वरका लागि भन्दै विभिन्न मुद्रा, शैली र भावभङ्गीमा डोनेसन लिने ईश्वरका ‘सोकल्ड’ खेतालाहरू आजकाल नाजवाफ छन् ! खाई नपाई नखोसिएर वाचाल देखिए । एउटा बच्चाले बन्द ईश्वरीय आलयहरू देखाउँदै […]

“ऊ हाम्रा बाउ, देखिस् ?” हर्केले भन्यो । प्याउलीले आँखाको दृष्टि डोल्याएर पारितिर हेरी । नदीको बगरमा अनगिन्ती मान्छे थिए । त्यो भिडमा उसले आफ्ना बाउलाई ठम्याउन सकिन । “ऊ क्या त कालो भोटो लगाएर उभिएका ।” “देखेँ देखेँ !” बालाई देखेपछि प्याउली भक्कानिई अनि रुँदै बोलाई, “ए बाउ ! हामी तिम्लाई लिन आका हौँ […]

ठेलामठेल, हल्ला र भागदौडको भिड, कहिल्यै नसुत्ने यो ब्यस्त सहर कोरोनाको आक्रान्तले चुपचाप छ अचेल गगनचुम्बी कंक्रिटको सुनसान यो सहर क्रुर कोरोनाको बिगबिगीमा बाह्य पदचाप सुनिँदैन आजभोलि चार दिवारभित्र बन्दी जीवन बाँच्न विवश छ फगत बॉचेको नौटंकी गर्दै पलपल मर्नुपर्ने यो कहरको जिन्दगी ! बाहिर कोरोनाको भय, भित्र अनेक छटपटी र चिन्ता अनगिन्ती दिन,महिना कुर्दै अनिश्चित भविष्य […]

सपनाहरूको कुनै तालमेल छैन । न सोचाइहरूको नै कतै तालमेल छ । तालमेल नमिलेको अन्तरकथामा ‘इन्द्रकमल’को प्रवेश हुन्छ । जब कथाको सिलसिला मिलाउने प्रयासमा उसले आफूलाई होमिदिन्छे, तब उसको प्रयास उनीहरू विरूद्ध उभिन पुग्छ । उनीहरूले इन्द्रकमललाई बन्दी बनाउने निर्णय गर्छन् । अन्ततः नारा र कार्यशैलीको विभाजनले इन्द्रकमलको मृत्यु तोकिदिन्छ । प्रोफेसर शर्मा छिटोछिटो हिँडिरहेका […]