१२ माघ, काठमाडौं । काठमाडौंको आम मध्यमवर्गीय परिवारमा जन्मे-हुर्केका र २०१७ सालमा अधिकृतबाट सरकारी सेवा प्रवेश गरेका देवेन्द्रराज पाण्डे अर्थ-सचिवसम्म भए । जागिर सुरु गरेको १८ वर्षमै अर्थ मन्त्रालयको सचिव बनेपछि उनले आफ्नो बाहुबलले भ्याएका सुधारका काम गर्न खोजे । तर, राजनीतिक परिवेशको जटिलताले अनि देशप्रतिको निष्ठा जोगाउने कर्तव्यले जनमत सङ्ग्रहका बेला उनले राजीनामा दिए […]

सुमित शर्मा ‘समिर’को पहिलो उपन्यास ‘प्रवास’ले आधुनिक संसारका मान्यतामाथि प्रश्न गरेको छ । उपन्यासमा नेपालभन्दा भिन्न भूगोलको चित्रण गर्दै मानवीय संवेदनाको कथा भनिएको छ । धनुषाका सुमितले अध्ययन तथा जागिरका सिलसिलामा युरोपेली तथा उत्तर अमेरिकी समाज जाँदा देखे-भोगेका कुरा नै उपन्यासमा उतारेका छन् । जुन कुरा नेपाली समाजको पछिल्लो जीवनशैली र चिन्तनसँग मिल्ने किसिमको छ। […]

पौष २५ गते अपरान्ह हाम्रो बाबा, भैरवनाथ रिमाल ‘कदम’को स्वर्गारोहण भयो । यसपछि जताततै उहाँका गीतहरूको फेरि एकपटक चर्चा हुन थाल्यो । उहाँको साहित्यको प्रशंसा  हुन थाल्यो  । शब्द, स्वर र संगीतले जन्माएको उहाँको परिचयको उचाइ अनन्त फैलियो । तर, हामीलाई भने त्यसबेला ती कालजयी गीतहरू कसरी सिर्जना भएका थिए भन्ने स्वर्णीम समयको स्मरण हुनपुग्यो […]

७ माघ, काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले ५ पुसमा प्रतिनिधिसभा विघटन गरेपछि पहिलो पटक जननिर्वाचित संविधानसभाबाट जारी संविधान धरापमा परेको टिकाटिप्पणी हुन थालेको छ । यो नेपालको आठौं संविधान हो । १३ माघ २००४ मा राणा प्रधानमन्त्री पदम शम्शेर जबराले जारी गरेको ‘नेपाल सरकारको वैधानिक कानुन’लाई नेपालको पहिलो संविधान मानिन्छ । हाम्रो संवैधानिक इतिहास खोतल्दा […]

६ माघ, काठमाडौं । उपन्यासकार नीलम कार्की निहारिकाले नयाँ उपन्यास तयार पारेकी छिन् । ‘योगमाया’ उपन्यासबाट मदन पुरस्कार जितेकी निहारिकाले आफ्नो छैटौं उपन्यास लेखन सकिएको र चाँडै बजारमा आउने बताएकी छिन् । बहुपति प्रथाबारे लेखिएको नयाँ उपन्यासको रचना गर्भ र विषयवस्तुबारे कार्की यसो भन्छिन्– मार्च–२ मा नेपालबाट अमेरिका आउँदा कोरोना अमेरिकामा पनि भित्रिइसकेको थियो । […]

२०७५ सालसम्म विभिन्न सार्वजनिक समारोहमा आनन्ददेव भट्टको उपस्थिति नबिराई हुन्थ्यो । अझ प्रगतिशील संघ-संगठनका कार्यक्रममा त उनी नै केन्द्र रहन्थे । निर्भिक स्वभावका बौद्धिक व्यक्तित्व भट्ट पनि आफ्ना समकालीन र अग्रजसँग निरन्तर संवादमा हुन्थे । २०७५ देखि भट्टलाई केही मानसिक समस्या देखा पर्‍यो । उनलाई बिर्सिने रोग अर्थात् ‘अल्जाइमर्स’ भएको रहेछ । २०७७ देखि यही […]

नेपाली निबन्ध र आख्यानमा राजनीतिक स्वाद दिने अग्रणी लेखकमा पर्छन् नारायण ढकाल । तीनदशक बामपन्थी राजनीति गरेका उनी २०५१ सालको मध्यावधि निर्वाचनमा काठमाडौं क्षेत्र नं १ बाट संसद सदस्य बनेका थिए । ढकाल काठमाडौंको काँठ क्षेत्र मूलपानीका रैथाने हुन् । तत्कालीन नेकपा (एमाले) का कर्मठ सदस्य उनी दुई दशकयता भने एक किनारमा उभिएर सुस्केरा मार्दै […]

गहुँगोरो वर्णकी जेठीआमा उमेरले जेठाबा भन्दा करिब तीन वर्षले जेठी छिन् । शान्त, सरल स्वभावका कारण गाउँमा उनलाई रुचाउने धेरै छन् । उनलाई दया, माया र करुणाको प्रतिमूर्ति भन्दा पनि अतिशयुक्ति नहोला । साधारण लेखपढ गर्न सक्ने, उनीसँग घर-व्यवहार चलाउने कुरामा जेठाबाले सधैं सल्लाह लिने गर्दथे । घर व्यवहार चलाउने क्रममा कहिलेकाहिँ कुराहरू बाझिन गएमा […]

२५ पुस, काठमाडौं । साझा प्रकाशनले निकाल्ने साहित्यिक पत्रिका ‘गरिमा’को नेपाली साहित्यमा विशिष्ट इतिहास छ । कथा, कविता, समालोचनका लागि अग्रपंक्ति मानिने यो पत्रिकाको केही वर्षदेखि स्तर खस्किँदै थियो । २०६७ चैत्रमा अविनाश श्रेष्ठलाई गरिमा मासिकको प्रधान–सम्पादक नियुक्त गरियो । साहित्यिक पत्रिकाकै सम्पादनमा दुई दशक लामो अनुभव बटुलेका अविनाश आएपछि गरिमाले मुहार फेर्यो । साहित्यिक […]

नेपाली वाङ्मयमा सर्वाधिक रूसी साहित्यलाई मूल भाषाबाट नेपाली भाषामा अनुवाद गर्ने तथा नेपाली साहित्यलाई मूल नेपालीबाट रूसी भाषामा लैजाने शिखर प्रतिभा हुन्– कृष्णप्रकाश श्रेष्ठ । यसबाहेक उनका अनुसन्धानात्मक तथा सांस्कृतिक महत्त्वका लेखनको फेहरिस्त तथा योगदानको उचाइ निकै अग्लो छ । उनको योगदानलाई कदर गर्दै मदन पुरस्कार गुठीले वि.सं. २०५९ सालको जगदम्बाश्री पुरस्कार अर्पण गर्‍यो । […]

काठमाडौैं । साझा प्रकाशन, सञ्चालक समितिको अध्यक्ष पदमा डा. विजय सुब्बा निर्वाचित भएका छन् । शुक्रबार गरिएको मतगणनाको क्रममा ४१२ मत ल्याएर सुब्बा निर्वाचित भएको निर्वाचन समितिका सदस्य सचिव होम भट्टराईले अनलाइनखबरलाई जानकारी दिए । साहित्यकार सुब्बा यसअघि पनि साझा प्रकाशनको सञ्चालक समिति सदस्यको रुपमा काम गरिसकेका व्यक्ति हुन् । उनी नेकपा ओली समूहका केन्ऽीय […]

२३ पुस, काठमाडौं । १०७ वर्षको इतिहास बोकेको साझा प्रकाशनमा नयाँ नेतृत्वका लागि निर्वाचन सुरु भएको छ । देशकै जेठो सरकारी प्रकाशन गृहमा अध्यक्ष र तीनजना सञ्चालक सदस्यका लागि निर्वाचन हुन लागेको हो । अहिले साहित्यकारहरू विजय सुब्बा र जीवनचन्द्र कोइराला अध्यक्ष पदको प्रतिस्पर्धामा छन् । दुवै प्रत्यासी यसअघि एक–एक कार्यकाल साझा प्रकाशन सञ्चालक समिति […]

२० पुस, काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले संसद विघटन गरेसँगै सिङ्गो देश दुई कित्तामा विभाजित बनेको छ । यो विभाजनले साहित्यकारहरुलाई पनि छोएको छ । ओली पक्षधर नेताहरूले संसद विघटन प्रधानमन्त्रीको विशेषाधिकार भन्दै बचाऊ गरेका छन् भने, अर्को पक्षले यसलाई लोकतन्त्रमाथि भएको निर्मम हमलाको संज्ञा दिएको छ । राजनीतिक तरंगले देश तातेका बेला नेपालका […]

भारतको असम राज्यमा पर्ने गुवाहाटी सहरमा सन् १९३२ मा जन्मेका लीलबहादुर क्षेत्री ‘बसाइँ’ उपन्यासका कारण नेपाली साहित्यमा सुपरिचित छन् । अमेरिकामा बसाइँ उपन्यासको अंग्रेजीमा पनि अनुवाद भइसकेको छ । नेपालबाट दर्जनौंपटक पुनःमुद्रण भएको बसाइँ उपन्यास नेपालीको पाठ्यक्रममा पढाइ हुने गरेको छ । र बसाइँ उपन्यासका आधारमा चलचित्र पनि बनेको छ । कीर्तिमानी उपन्यासका लेखक लीलबहादुरका […]

बिदाको दिन । साँझको समय । हप्ताभरको कामको थकान र तनाव कम गर्न म सियोल पुगेकी थिएँ । प्रायः बिदाका दिन म यसरी नै निस्कन्छु । कहिले समुद्रको जवानी हेरेर फर्किन्छु । कहिले उत्तर कोरियाबाट बहेर आएको चिसो बतास समात्न पुग्छु । यसरी नै मेरो विकेन्ड बित्छ । त्यसदिनको पनि घुमघाम, भेटघाट सकेर बासस्थान फर्किने क्रममा ट्रेन स्टेसनमा […]

सन् १९९८ को समय । अंग्रेजीका प्राध्यापक युयुत्सु आरडी शर्माले त्रिचन्द्र क्याम्पस पढाएको डेढ दशक भइसकेको थियो । विश्वविद्यालयको ह्रासोन्मुख अवस्थाले दिक्क भएका शर्माले पढाउने काम सधैंका लागि छाड्ने निधो गरे । फुर्सदिलो भएपछि उनलाई कारगारबाट छुटेझैं भयो । ‘हिमाली कवि’को परिचय बनाएका युयुत्सु आरडी शर्मा पञ्जाबमा जन्मिएका हुन् । त्रिचन्द्रको जागिर  छाडेपछि उनी नेपालका […]

नेपाली साहित्यमा विसं २०३२ सालमा “आगत” उपन्यास प्रकाशन भएपश्चात निकै ठूलो उपन्यासको रुपमा त्यसको चर्चा भएको थियो । उपन्यासकार भवानी भिक्षुले सो उपन्यास २५ वर्ष लगाएर लेखेका थिए र त्यसले २०३२ सालको मदन पुरस्कार प्राप्त गरेको थियो । त्यस्तै विसं २०३९ सालमा “माधवी” प्रकाशन भएपछि सो उपन्यास नेपालीको सबैभन्दा ठूलो उपन्यासको रोपमा चर्चा गरिएको थियो […]

काठमाडौं । बुधबार दिउँसो नागरिक समाजले संसद विघटनविरूद्ध गरेको शान्तिपूर्ण विरोध प्रदर्शनमा कवि–कलाकारको बाक्लो उपस्थिति थियो । कार्यक्रममा महिला–वाद्यवादन समूहले नौमति बजाएर विरोध गरेको थियो भने साहित्यकारहरूले कविता वाचन गरेका थिए । कविता वाचनको अन्तिममा थिए, कवि श्रवण मुकारूङ । मुकारूङलाई नै सुन्न कवि–लेखक तथा युवाहरू अन्तिमसम्म प्रतीक्षामा बसे । २०६२ सालको जनआन्दोलनमा ‘बिसे नगर्चीको बयान’ […]

१४ पुस, पोखरा । सक्रिय राजनीति गरिरहेका चन्द्रप्रकाश बानियाँ एकाएक राजनीतिबाट टाढिए । राजनीतिलाई चटक्कै छाडेर गुमनामजस्तै बने । उनै बानियाँ ३ दशकपछि एकाएक चर्चामा आए तर फरक क्षेत्रबाट । पोखरामा गुमनाम जीवन बाँचिरहेका बानियाँ खोजीका पात्र बने । साहित्यको पहिलो कृतिले नै देशकै प्रतिष्ठित मदन पुरस्कार पाएपछि उनी चर्चाको शिखरमा पुगे । स्वास्थ्यमा गम्भीर […]

साहित्य एक व्यापक विधा हो, यसमा लेखकहरुलाई संरचनागतबाहेक अन्य बन्धनमा बाँध्न खोजिँदैन । यो जति पनि फैलिन सक्छ, जुनसुकै कुनामा गएर बस्न सक्छ । अर्कोतिर अर्थशास्त्र तथ्याङ्कहरुमा, स्थापित सिद्धान्तहरुमा वा गणित प्रयोग गरेर बनाइएका मोडेलहरुमा आधारित भएर सावधान भएर बोल्नुपर्ने क्षेत्र हो । साहित्य र अर्थशास्त्र नदीका दुई किनार भने होइनन् । एकातिर आर्थिक नीतिहरुले […]

११ पुस, काठमाडौं । नेपाली साहित्यिक पत्रिकाको इतिहास लामो र गौरवमय छ । वि.सं. १९५५ सालमा प्रकाशित भएको ‘सुधासागर’ लाई साहित्यिक पत्रकारिताको पहिलो खुटि्कलो मान्ने हो भने अहिलेसम्मको साहित्यिक पत्रकारिताले १२२ वर्ष लामो यात्रा पूरा गरेको छ । ‘शारदा’, ‘रुपरेखा’, ‘इन्द्रेणी’, ‘मधुपर्क’, ‘गरिमा’, ‘रचना’, ‘अभिव्यक्ति’, ‘जनमत’, ‘दायित्व’लाई नेपाली साहित्यका ऐतिहासिक साहित्यिक पत्रिकाहरू मानिन्छ । नेपालका […]