कोरोनाबाट बच्न गरिएको छ लकडाउन अब यो लकडाउनमा विचरा गरीबले के खाउन ? बन्द सबै काम अनि बन्द सबै धन्दा गरिबीले मर्ने भए कोरोनाले भन्दा धनीले त खाइहाल्छन्, गरीबलाई हो पीडा झन धनीले नै हात थाप्छन, हेर राहत दिँदा धनीलाई त छँदै छ, केको मतलब हुन्थ्यो र गरीबको पीडाले धनीलाई किन छुन्थ्यो र ? धनी […]

कविता रहस्यमय, प्रतीकमय, लाक्षणिक र खँदिलो हुनुपर्छ भन्नेहरू पनि छन् । कविताको विषयवस्तु दार्शनिक गाम्भीर्यले भरिएकोे ऐतिहासिक र नीतिसम्मत हुनुपर्छ भन्नेहरू पनि छन् । कविताले सर्वसाधारण जनताको समानधर्मितालाई सम्बोधन गर्दै समाजवादी स्वर उराल्नुपर्छ भन्नेहरू पनि छन् । कवितासम्बन्धी हरेक व्यक्तिका आ-आफ्नै धारणा हुन सक्छन् । तर, कविताले मानिसको यथार्थ जीवनलाई आत्मसात् गरेको हुनुपर्छ । त्यही […]

सफल परिक्षणपश्चात् प्रतिपादित एक महत्त्वपूर्ण सिद्धान्तअनुसार योबेला साँघुरिनु पर्ने हो जातीय विभेदको आयतन तर ठिक विपरीत झनझन् भइरहेछफराकिलो । यतिखेर द्रुतगतिमा फैलिरहेछ विभेद जसरी फैलिन्छ- किनारासम्म बर्खे खोला आकाशभरिकालो बादल र जमिनमा रुखको जरा । थाहा छैन कहिले रोकिएला यसको फैलावट र फर्किएला आफ्नै परिधिभित्र वा वेपरवाह फैली नै रहला निरन्तर । ए वैज्ञानिकहरु हो […]

२४ जेठ, काठमाडौं । गत साता दिवंगत भएका कवि एवं गीतकार रत्नशमशेर थापालाई नेपाली साहित्यमा हक्की स्वभावको साहित्यकार भनेर चिनिन्छ । आधुनिक गीतमा विशेष लोकप्रियता हासिल गरेका थापाका मुख्य विधा गीत र कविता हुन् । यसबाहेक मुक्तक, हाइकु र गजलमा पनि उनको कलम चलेको छ । आफ्ना गीत रचनाको शक्तिले नै कयौं नेपाली गायक स्थापित […]

मर्नु अगाबै हतार- हतार खनिरहेछन् चिहानहरू अन्त्यष्टिको लाईनमा प्रतिक्षारत छन् लाशहरू अश्रुपूरित विश्वलाई भयको अन्धकारले छोपेको छ समयले हत्कडी लगाएको बर्तमानमा बाँच्नको लागि यतिसम्म लालयीत हुँदो रहेछ कि मान्छे बाबुलाई दागबत्ती दिनसमेत गएन प्रियाको अन्तिम मुख हेरेन छोरालाई एक घुटको पानी ख्वाएन अन्तिम बिदाईमा कोही भएन लाससमेत छुन नसक्ने सजाय भोगिरहेछन् एकातिर, त्रासदी र अत्यासको […]

‘बिर्सिएको मृत्यु’ उपन्यास प्रगति राईको ‘लेखककी स्वास्नी’ पछिको कृति हो । यो बहत्तरको विभत्स घटना भूकम्पबारे लेखिएको हो । कोरियामा काम गर्नेले आर्जन गरेको धनले काठमाडौंमा घर बनाउनै पर्ने । गाउँमा उद्योग खोलेहुने, आफ्नो गाउँ परिवर्तन गरे हुने हो । तर त्यस्तो सोच पटक्कै नभएका व्यक्तिहरू जो आर्थिक हैसियत अचानक प्राप्त गर्दछन् तर त्यो झ्वाम्मै […]

मलाई एक्लै बस्दा वा कुनै घटनासँग ठोकिन पुग्दा आफूले पढेका पात्रको याद आउँछ । यस्तो धेरैपटक भएको छ । कथा, उपन्यास, नाटक र धार्मिक ग्रन्थका पात्र दिमागमा सल्बलाइरहन्छन् । चरित्रमाथि सोच्न बस्दा मलाई महाभारतकी ‘द्रौपदी’ झट्ट सम्झना आइहाल्छ । द्रौपदीको कुनै किसिमको अन्याय नसहने सशक्त चरित्र छ । स्वर्ग जाने बेलामा युधिष्ठिरले सबै भाइलाई काम […]

उखुबारीमा मुनियाको लास फेला परेको छ । यो हल्लाले सारा गाउँ पिट्यो । लास हेर्नेको भिड लाग्यो । प्रहरी भिडलाईनियन्त्रणमा लिँदै परतिर धकेल्दै थिए । भिडका आँखा घरि मुनियाको लासतिर पुग्थे अनि नजिकबाट हेर्ने इच्छाले अगाडि तानिन्थे । अगाडि सर्न खोजेको भिडलाई प्रहरी फेरि पछाडि धकेल्थे । लासदेखि दुईहात पर दुई शरीर भने चर्काे स्वरमा […]

कविता र निबन्धमा दर्विलो नाम बनाएका रेशम विरहीले पत्रकारिता पनि गरे । पाँच दशकदेखि कुनै न कुनै रुपमा लेखनसँग जोडिएका विरहीका छ थान कवितासंग्रह, एक निबन्ध (देब्रे आँखा) र एक उपन्यास (प्रेमदासको डायरी) प्रकाशित छन् । देखेको कुरालाई आफ्नो विचारको लेपले सटिक उतार्ने उनको लेखनको मुख्य विशेषता मानिन्छ । साहित्य र पत्रकारितामा सधैं सक्रिय रहने […]

भोलि म कहाँ हुन्छु ? केही दिनयता यो प्रश्नले मलाई लखेटिरहेको छ । म यसको उत्तर खोजिरहेको छु । कहाँ हुन्छु होला म भोलि ? यो प्रश्न कतिको मनमा उठ्दो हो वा नउठ्दो हो, केही थाहा छैन । प्रश्न उठे पनि यसको उत्तर तिनले पाएका छन् कि छैनन्, त्यो पनि थाहा छैन । कता कता […]

१५ जेठ, काठमाडौं । ७० को दशकसँगै नेपाली कला साहित्यको अघिल्लो पुस्ताबारे जानकार निकै कम स्रष्टामध्येमा पर्थे रत्नसमशेर थापा । सन् १९३९ जा जन्मेका थापा नारायणगोपाल, भूपी शेरचन, तारादेवी, अम्बर गुरुङ, हरिभक्त कटुवालका अनन्य मित्र थिए । साथै नेपाली संगीतको स्वर्णीम कालका अधिकांश चर्चित गीतका सर्जक पनि । उनी एक कवि, गीतकार र मुक्तककारसँगै नेपाली […]

प्रिय डोमिनिक, कोरोना भाइरसको महामारीले घरभित्र सीमित भै बस्नुपर्दाको यस घडीमा मलाई फेरि एकपटक ३७ वर्षपछि तिमीसँग जोडिदिएको जस्तो लाग्छ । तिम्रो मोन्ट्रियल शहरमा खुकुलो भएता पनि हाम्रोमा भने घरमै सीमित छौं । यस सीमितताले गर्दा स्मृतिको विस्तारित आकाशमा मलाई पुर्याइरहेको छ । र, फेरि एकपटक तिमीसित जोडिदिएको छ । तिमी अहिले सायद तिम्रो काकाको […]

तीब्र गतिमा खोलाको पानी ओरालो दौडिरहेछ गाउँले मन पहिरोझैँ भत्किरहेछ जताततै घुर्मैलो तुँवालो जस्तो विचारशून्य सपना मडारिइरहेछ मस्तिष्कमा गाउँलाई नर्क बुझिरहेछ, युवा चिन्तन जहाँ दुःखको आहालबाहेक केही देख्दैन गाउँ मात्र कष्टहरूको उन्मन्त बोझ हो । ओरालो झरिरहेछन् बर्सेनि मान्छेहरू मधेसको समथर फाँट ताकेर सहरको उत्ताउलो सुखान्त सपना बोकेर अनुभूत भइरहेछ यतिखेर गाउँ दुःखको अभिशप्त चट्टान […]

लोकतन्त्रमा फुलहरु फुल्छ्न कि झर्छन् ? गणतन्त्रको आकाशमा अझै कालो बादल किन ? सामान्तवादको अवसान हुँदैछ कि उदय ? यहां ‘दलित’ले बजाएको मङ्गल धुन चल्छ गणतन्त्रको याममा पनि किन छोएको पानी चल्दैन ? प्रजातन्त्र ,लोकतन्त्र र गणतन्त्रको हवाला दिनेहरू दलाल पूँजीपति,सामन्तबादको बिरुद्ध आगो ओकल्नेहरु ‘सामन्ती’ राजा फालेर उदाएका महाराजाहरु कुल्चिदै लावालस्करसंग सवारी भइरहँदा उदास भई […]

१० जेठ, काठमाडौं । कवि भानु बोखिम र भोगेन एक्ले साहित्य क्षेत्रमा चिनिएका युवा नाम हुन् । यहाँ हामीले दुईजनाका बेग्लाबेग्लै सिर्जनालाई एकैठाउँ पस्किएका छौं । भानुले पूर्वलडाकूको सन्दर्भमा कविता लेखेका छन् भने भोगेनले गाउँको महत्वलाई कविता मार्फत सम्झाउन खोजेका छन् । पूर्वलडाकुको उच्छवास : भानु बोखिम आखिर जसले गाए पनि सत्ताको गीत त उस्तै […]

उनी बस्छन् आणविक राज्यस्थित शक्तिमत्त स्वेतगृहमा ! नाम कोइलाबाजे । आदिगुरू– कोलम्बस । कोलम्बस चिन्नुहुन्छ ? पक्कै चिन्नुहुन्छ । अमेरिकाको पहिलो आप्रवासी । यूरोपबाट ‘सोनेकी चिडिया’ समात्न भारत सवार उनको जेमराज जहाज द्रुतमार्गको खोजीमा उल्टो हानिँदा एक अन्जान भूगोलमा ठोकियो । भूगोल सुनौलो एवं मलिलो थियो । भूगोलमा आदिकालदेखि बसोबास गर्दै आएको गहुँगोरो सभ्यता थियो […]

“ल ! अब हिँड्नुपर्छ हामी ।” उसले क्वारक्वार्ति सूर्यप्रितको अनुहारमा हेर्दै भन्यो ।  सूर्यप्रित निहुरिएर हेर्छ । उसलाई चन्द्रप्रितको कुरा मानेर हत्तपत्त हिडिहाल्न मन लाग्दैन । चन्द्रप्रित फेरि बोल्छ, “तिमी यसको लागि तयार नै थियौ । होइन र ? फेरि किन अलमल गरिरहेको छौं ? म बुझिरहेकै छैन भन्या । आफ्नो कुरामा दृढ हुनुपर्छ नि । के गर्छौ तिमीले ?” […]

कवि सिद्धिचरण श्रेष्ठलाई आदरपूर्वक युगकवि भनिन्छ । यो पदवी सरकारले दिएको राजकीय पदवी होइन । तर उनी सरकारको होइन, पञ्चायतको जगजगीको बेला, राजाको सकृय शासनको बेला सरकारभन्दा माथिल्लो तहमा राखिएको राजसभाको सदस्य थिए । तर उनी सरल थिए, कवितामा पनि व्यवहारमा पनि । मैले पहिलोपल्ट उनलाई उनकै निवासमा भेटेको हुँ । माथिल्लो तल्लामा उनी हुक्का […]

भय, आतङ्क वारपार भोकको मार जागिरको खोजी भेटियो हरियो पासपोर्ट विदेशको यात्रा अनिश्चित गन्तव्य हर महिना देशमा रेमिट्यान्स परिवारमा ‘अर्थ’ मेरा धेरै साथी बाकसमा फिर्ता उनको घरमा शोक बढेको भोक र, उनका छोरा-छोरी जागिरको खोजीमा भेट फेरी हरियो पासपोर्टसँग मेरो मन झस्किन्छ! म मरेँ भने ? मेराहरु बाँच्लान्? यतै आउलान् जागिर खोज्दै उमेर बेच्न, पैसा कमाउन सोचमा हराउँछु […]

७ जेठ, काठमाडौं । पाँच दशकदेखि नेपाली साहित्य र पत्रकारितामा क्रियाशील हरि अधिकारी खरो लेखकका रुपमा चिनिन्छन् । कविता, कथा, निबन्ध र समीक्षामा बराबर कलम चलाउने उनको साहित्यमाथिका आलोचनात्मक धारणा पछिल्लो दशकको नेपाली साहित्यमा ‘हट केक’ बन्ने गरेको छ । उनका दुई कविता संग्रह, एक कथा संग्रह र निबन्ध तथा एक उपन्यास प्रकाशित छन् । […]

७ जेठ काठमाडौं । युद्ध साहित्यका एक अभियन्ता गणेश राईको फोकल्यान्ड युद्धसम्बन्धी संस्मरणात्मक कृति ‘गोर्खा गन्स’ बेलायतको प्रतिष्ठित प्रकाशनगृह द कनराड प्रेसबाट हालै प्रकाशित भएको छ । ‘राइफलले फलाकेको जिन्दगी’ कविता सङ्ग्रहका साथै ‘राइफलको नालबाट जीवन नियाल्दा,’ ‘युद्ध एम्बुसमा राईफलको संगीत’, ‘राईफलको मूच्र्छना’ र ‘फोकल्यान्ड जर्नल’जस्ता आख्यानात्मक कृतिका स्रष्टा राईको ‘गोर्खा गन्स’ ‘फोकल्यान्ड जर्नल’को अङ्ग्रेजी […]