बर्खामा पर थाप्लेको डाँडातिर परेको पानी ठुल्ढुंगाको खोलो तरेर पुम्दीसम्म हम्मेसी नआउने । क्रिस्ती, खाल्सेतिर देखिएको झरी भने बिस्कुन उठाउन नपाउँदै आँगनमा ओइरिन आइपुग्ने । त्यो बेलाको पहाडी जीवन, कास्कीको पुम्दी गाउँमा लीलावती र शोभाकर बराललाई जहिल्यै चटारो । स्थायी शिक्षक बराल शनिबार मात्र घरका पूर्णकालीन । एकपछि अर्को सन्तान ओथार्दै, खेतबारी, बस्तुभाउ, इष्टमित्र, दान–धर्म […]

मलाई थाहा छैन ममु, म कहाँबाट शुरु गरुँ तपाईंले गरेको दु:खको ऋण तिर्न म के लेखुँ ? बाल्यकालदेखि अहिलेसम्म हरेक दिन मेरो ख्याल राख्नुभएको छ, दुखिरहन्छ होला शरीर जहिले, तर कहिल्यै दुखेको भन्नुभएको छ र हजुरले ? आज के खाने बाबु ? सधैं कति माया गरेर सोध्नुहुन्छ हजुरले मेरा हरेक चिजहरुको बारेमा ध्यान दिनुहुन्छ तर, […]

‘इको लिटरेचर’ अर्थात वातावरण साहित्यअन्तर्गत लेखिएका ‘स्वच्छन्द सुसेलीहरू-२’ नामक कवितासंग्रह बजारमा आएको छ । ‘स्वच्छन्द सुसेलीहरू’ दुई वर्षअघि नै प्रकाशन भइसकेको भएपनि अहिले यसको सान्दर्भिकता बढेको छ । कृतिका सम्पादक विजय हितानले यसै कृतिमा समावेश कार्यपत्रमा भनेका छन्- साहित्यका थुप्रै पाटाहरू हुन्छन् । जसमा वातावरण साहित्य पनि एक हो । सिङ्गो पृथ्वी र पृथ्वीमा रहेका […]

भ्रमणमा रूची राख्ने दीपक चौधरी विकास अवधारणासम्बन्धी विषयमा विद्यावारिधि गर्दैछन् । उनले यही महिना पूर्वी एसियाली राष्ट्रहरूको भ्रमण गर्दाको अनुभव समेटेर ‘पूर्वी एसियाको आँखिझ्याल’ नामक पुस्तक प्रकाशन गरेका छन् । नियात्रा शैलीमा लेखिएको भएपनि पुस्तकमा नेपाल र पूर्वी एसियाली राष्ट्रहरूबीच सापेक्षिक तुलना गरिएको छ । अन्य राष्ट्रको दाँजोमा नेपाल किन विकसित हुन सकेन भन्ने प्रश्नको […]

काठमाडौं । यौनको चर्चा हुँदा नेपाली समाजमा महर्षि वात्स्यायनले दुई हजार वर्षअघि लेखेको ‘कामसुत्र’ नै दोहोरिरहन्छ । मन्दिरका टुँडालदेखि प्राचीन कलामा यौन पाइए पनि नेपाली समाजले ‘यौन’लाई अझैसम्म खुलेर स्वीकार गरेको पाइँदैन । समाजमा जस्तै आधुनिक नेपाली साहित्यमा पनि यौनले दर्बिलो स्थान लिन सकेको देखिँदैन । अंग्रेजी र हिन्दीको तुलनामा नेपाली साहित्यमा निकै कममात्र यौन […]

कवि नकुल सिलवाल आत्महत्याको खबर अधिकांश साहित्यकारका लागि अप्रत्यासित थियो । मृत्यु यसै पनि अप्रिय समाचार हो, त्यसमाथि आफैंले रोजेको मृत्युले परिवार र आफन्तजनलाई झन् बढी पीडा हुँदोरहेछ । किन आत्महत्या गर्‍यो भन्ने प्रश्नको ठोस जवाफ कसैसँग हुँदैन । र, मानिसहरू अड्कलबाजीको खेती गर्न थाल्छन् । अफवाहका तरङ्गहरू उठ्न थाल्छन् । आ-आˆनो हिसाबले अर्थ लगाउन […]

लामो सैनिक जीवनबाट अवकाश लिएपछि बुवा अलि द्विविधामा हुनुहुन्थ्यो । एकातिर उहाँ बाँकी जीवन आफ्नै जन्मस्थल तनहुँको थर्पुमा बिताउने, खेतीपाती गर्दै समाजसेवामा लाग्ने सोचमा रहनुभएको थियो भने अर्कातिर बुढेसकालमा छोराछोरीको पढाइ, हुर्काइ राम्रो होस् भन्ने चाहना पनि थियो । त्यस बेलासम्म काठमाडौं बाहिर सीमित ठाउँमा मात्र गुणस्तरीय शिक्षा दिने स्कूल, कलेज थिए । थर्पु वा […]

२७ साउन, काठमाडौं। साझा प्रकाशनको महाप्रबन्धकमा साहित्यकार प्रह्लाद पोखरेल नियुक्त भएका छन् । साझा प्रकाशन सञ्चालक समितिको बैठकले प्रशासनिक क्षेत्रमा समेत लामो समय काम गरेका पोखरेललाई महाप्रबन्धक पदमा नियुक्त गरेको हो । बुधबार पुल्चोकस्थित कार्यालयमा पुगेर पदभार ग्रहण गरेका उनले साझा प्रकाशन नेपाली बाङ्मयको क्षेत्रमा गौरवपूर्ण संस्था रहेको उल्लेख गर्दै त्यसको गरिमा कायम हुने गरी […]

ऊ एक विशालकाय महिला थिई । ऊसित भएको थैली (पर्स) पनि ऊ जस्तै, आफ्नी स्वामिनी जस्तै यमानको र अड्बाङ्गे जस्तो थियो । थैलीमा लामो फित्ता जोडिएको थियो जसको मद्दतले महिलाले त्यसलाई काँधमा झुण्ड्याएकी थिई । यतिबेला रातिको करीब एघार बज्दैथियो र व्यस्त सडकको फुटपाथमा ऊ एक्लै हिंडिरहेकी थिई । ठीक त्यति नै बेला एउटा किशोर […]

त्यतिबेला मैतिदेवी मन्दिर वरपर फाँट थियो । बर्खामा फाँटभरि असारे भाका गाउँदै रोपाईं गरिन्थ्यो । अलि पूर्वपट्टि लागे कञ्चन बग्ने रुद्रमती (आजको धोबीखोला) भेटिन्थ्यो । मैतिदेवी फाँटको बीचमा थियो पोलेको ईंटाले बनेको कलात्मक दुईतले घर । घरभरि केटाकेटी थिए । घरमुली बाहिर जान लाग्दा केटाकेटीहरू दोस्रो तलाको झ्यालबाट ‘बुबा मिठाइ ल्याइदिनू है’ भन्दै कराउँथे । […]

सल्लेरी सुसाएर सन्ध्याकालीन सिट्ठी बजाउँदै थियो । एकदुई झ्याउँकिरी बास्न थालिसकेका थिए । सबै आ-आफ्नो वासस्थानमा पुग्ने हतारोमा थिए । बारीको डिलबाट लालकुमारीले पारि पाखातिर नियालेर हेरी । उसले त्यो डिलमा आएर त्यतातिर नियाल्न थालेको धेरै भइसकेको थियो । स्कूलको पढाइ सकेर हतारहतार गरेर गिरे घर फर्किंदै थियो । अन्ततः गिरेलाई त्यो पाखाबाट आउँदै गरेको […]

‘फुचुसँग बोली मात्रै भैदिएको भए मसँग उसको धेरै गुनासाहरु हुन्थे सायद अहिले ऊ झोक्राएर टोलाएर एक्लै घर बसिरहेछ ।’ ……………….. फुचु । हामीले मायाले बोलाउने नाम । कतैबाट घरमा पुग्दा ऊ पुच्छर हल्लाउँदै हामीसँग लुटपुटिन आइपुग्थे । कहिले काहीँ घुर्की लगाउँथे । उनीसँग बोली भइदिएको भए हामीसँग कति मनको बह पोख्थे होलान् ? कति गुनासो […]

छोरा ! शिक्षालाई अहिले बिक्रीको सामान बनाइएको छ । विश्वभरि यसको व्यापार हुन्छ, मानव यन्त्र निर्माण गर्ने कारखाना बनाउने प्रयास भइरहेको छ । अबको युद्ध मानवीय मूल्य, अस्तित्व रक्षा र मानव यन्त्र निर्माण पक्षधरहरूको बीचमा हुनेछ । त्यस युद्धमा तिमी मानव मूल्यको पक्षमा दृढतापूर्वक उभिनु ।

किन किन आज पटक्कै निद्रा परेको छैन । छट्पटिन्छु घरी यता, घरी उता । कोल्टे फेर्छु । निद्रा आँखाको आकाशबाट दूर क्षितिजमा कतै हराएजस्तो छ । बेलाबेलामा यस्तो त भई नै रहन्छ मलाई । शायद आज कफीको डोज धेरै भएको छ । चिनी विनाको तीतो कफी खाने आदत जो छ । त्यो पनि डबल डोजमा […]

दृश्य दक्षिण–पश्चिम लण्डनको एभोन किनारमा अवस्थित पर्यटन केन्द्रको हो, जहाँ मानव निर्मित एउटा विशाल चौकुने तलाउ छ । तलाउको चारैतर्फ घरहरूको बरण्डामा प्रख्यात व्यक्तिहरूका प्रस्तर मूर्ति छन् । शताब्दीऔं पुरानो त्यो आस्थाको केन्द्रमा अहिले १८औं शताब्दीपछिका संरचना ज्यादा छन् । मदन राई लामाखुलेले आप्mनो नियात्रा संग्रह ‘युरोप यात्राका सम्झनाहरू’ को थालनी यही रोमन बाथबाट गरेका […]

१५ साउन, काठमाडौं । शुक्रबार मदन पुरस्कार गुठीले २०७७ को मदन पुरस्कारका लागि नौ पुस्तकको ‘श्रेष्ठ सूची’ सार्वजनिक गरेको छ । गुठीले गत वर्षभरि प्रकाशित भएका २२२ पुस्तकबाट अन्तिम नौ पुस्तकलाई चयन गरेको हो । लकडाउनले साहित्य र पुस्तक प्रकाशन बजार सुस्ताएको वर्ष भए पनि मदन पुरस्कार घोषणाले बजारमा माहोल सृजना गर्ने अपेक्षा गरिएको छ […]

१३ साउन, काठमाडौं । नेपाली कांग्रेसको महाधिवेशन नजिकिँदै गर्दा गुरुराज घिमिरेको व्यस्तता बढेको छ । साढे तीन दशकको राजनीतिक जीवनमा महाधिवेशनले कति महत्त्व राख्छ भन्ने कुरा बुझिसकेका छन् उनले । तर यही चटारोबीच गुरुराजले आफ्नो दोस्रो कवितासंग्रह ‘मृत्युसँगको साक्षात्कार’ प्रकाशित गरेका छन् । वैशाखमा प्रकाशित संग्रह लकडाउनले गर्दा श्रावणदेखि मात्र बजार पठाइएको छ । लकडाउनको […]

नेपाली जगतमा कलाको क्षेत्रमा उँचो नाम भएका उत्तम नेपाली कविता र अभिनयका क्षेत्रमा समेत योगदान दिएका सपुत हुन् । तर लामै समयदेखि उनको सक्रियता देखिएको थिएन । केही वर्षअघि उनी अमेरिका भ्रमणको क्रममा अचानक अस्वस्थ भएपछि लामै समय बोष्टन क्षेत्रमा छोरा र छोरीका साथ बसे । उत्तम नेपालीसँग मेरो परिचय भए पनि घनिष्ठता कहिल्यै भएन […]

अफिस पुग्ने हतारो थियो । मोटरसाइकलमा बेतोडले दौडिरहेको थिएँ । सैंतीस सन्ताउन्न…! सैंतीस सन्ताउन्न…! जोडसँग चिच्याउँदै ऊ मतिर दौडिंदै आयो । एकैसाथ दुईवटा चुनौती आइलागे । आफू जोगिने र सकेसम्म उसलाई पनि जोगाउने । जोडसँग ब्रेक तानें । सौभाग्यवश हामी दुवै जोगियौं । रोकिइसक्दा उसले मलाई झ्याप्प समात्यो । म अत्तालिएँ । ‘धेरै दिनदेखि खोजिरहेको […]

नीलम कार्की निहारिकाको नयाँ उपन्यास ‘द्रौपदी अवशेष’ यही साता प्रकाशन भएको छ । बहुपति प्रथामाथि केन्द्रित यस उपन्यासले इतिहास र वर्तमानको पुल बनेर कथा भनेको छ । मदन पुरस्कार तथा पद्मश्री पुरस्कारबाट सम्मानित निहारिका अमेरिका बसेर साहित्य लेख्दै आएकी स्रष्टा हुन् । कोरोनाकालको समयमा लेखिएको यो उपन्यास अनुसन्धानमा आधारित रहेको लेखकको दाबी छ । यद्यपि […]

संसारभरिका साहित्यमा युद्धका कथा धेरै लेखिएका छन् । २०७५ सालको मदन पुरस्कारप्राप्त उपन्यास ‘रणहार’ पनि पृथ्वीनारायण शाहको भक्तपुर हमलामाथि केन्द्रीत छ । दुई दशकअघिको माओवादी युद्धलाई केन्द्रमा राखेर पनि नेपाली साहित्य लेखिएको छ । युद्ध र त्यसभित्रको साहस, सौर्य, संघर्ष समेटेर युवा लेखक कृतार्थशमशेर राणाले अंग्रेजीमा ‘दी स्याडोज इन सिलिअन’ नामक उपन्यास लेखेका छन् । […]