त्यसबेला म चार क्लासमा पढ्थें । घिसखोलामा लाग्ने बाङ्गे बजारमा आमा जाँड बेच्न जान्थिन् । आपा खुजुरा व्यापारमा लागेका थिए । अदुवा, खोर्सानी आदि ओदलाबाडी पुर्‍याउँथे । तैपनि घरको अवस्था खराब थियो । हो, निकै खराब थियो ! ठीक त्यही बेला हो, कङ्ग्रेस सरकारले लोन दिने भयो । डिस्टि्रक्ट रूरल डेभलपमेन्ट एजेन्सी -डिआरडिए) फन्डको लोन […]

सुकन्या वाइवा ८३ वर्षकी भइन् । अहिले पनि उनलाई बेडमा सुतिरहेको कसैले सुकन भन्दै बोलाओस् जस्तो लाग्छ । तर, ३० वर्षदेखि उनलाई ‘सुकन’ भन्दै माया गर्न कोही आएन । किनकि पारिजात भौतिकरुपमा यो धर्तीबाट बिलाएको ठीक २५ वर्ष भयो । सुकन्या अहिले पनि आफ्नी दिदी पारिजातको अदृश्य निर्देशन खोजिरहन्छिन् । तर, अब सुकन्यासँग पारिजातसँगको स्मृति […]

‘ममी मलाई अरु था’छैन, यो महिनाको लास्टमा जसरी नि नयाँ मोवाइल चाहिन्छ’ निधार खुम्च्याउँदै फोन काट्छे रीमाले । स्याङ्जाको वालिङ्गबाट बीएस्सी नर्सिङ पढ्न तीन वर्ष अगाडि काठमाडौं छिरेकी थिई रीमा । सामान्य परिवारकी महत्वाकांक्षी छोरी हो ऊ । सोचेको कुरा पुगिहाल्नुपर्ने, भइहाल्नुपर्ने । बजारमा नयाँ फोन, लुगा आएको जारी सबैभन्दा पहिले उसैलाई भएजस्तो लाग्थ्यो । […]

१६ चैत, काठमाडौं । महेश्वर पन्त गीत, कथा र कवितामा नयाँ शैली भित्र्याउने साहित्यकार हुन् । गायन र संगीतमा पनि उनले आफ्नो पहिचान बनाएका छन् । नेपाली कांग्रेसका लागि निर्वाचन गीत पनि महेश्वरले नै तयार पारेका हुन् । उनकै श्वर र संगीतमा ‘नेवि संघ देशको कर्णधार हो’ गीत लामो समयसम्म लोकप्रिय रह्यो । ‘नेपाल भ्रमण […]

एउटा कच्चा मान्छेलाई लेखक बनाउन पत्रिकाका सम्पादकहरुको महत्व कति हुन्छ भन्ने कुरा त्यति बहसमा आउँदैन । सधैं हतारमा रहने सम्पादकहरुका अघि छेऊ न टुप्पोका लेख रचनाहरु आउँदा कति तनाब हुन्छ र लेख्न नजाने पनि उठाएका राम्रा विषयलाई उनीहरुले हतारमै मिलाएर कसरी चिरिच्याट्ट पारिदिन्छन् भन्ने खोज गर्नु मनासिब छ । यो लेखमा मैले त्यो खोज गर्ने […]

ऊ गाउँको एउटा आदर्श नायक थियो । उसका कुराहरूलाई गाउँलेले अकाट्य तर्कको रूपमा प्रस्तुत गर्दथे र उसँग नजिक हुने सौभाग्य प्राप्त गर्न कतिपय मानिसहरूको ठूलो आकाङ्क्षा रहन्थ्यो । उसको व्यवहार र क्रियाकलापलाई नक्कल गर्ने प्रवृत्ति एकदमै बढेर गएको थियो । ऊ अत्यधिक लोकप्रिय हुनाको साथै एउटा नेतामा हुनुपर्ने वर्तमान समय सुहाउँदो गुणहरू पनि प्रशस्त मात्रामा […]

आजको पुस्तालाई दन्तेकथाजस्तो लाग्ने पात्रमध्ये एक हुन्, मञ्जुल । नेपाल राष्ट्र बैंकको छँदाखाँदाको जागिर छाडेर गीत-संगीतका माध्यमबाट समाज परिवर्तन गर्न गाउँ घर डुल्ने राल्फा समूहका मुख्य सदस्य हुन् उनी । ११ वर्षदेखि ६० वर्ष हुँदासम्म लगातार साहित्य र संगीतमा सक्रिय भएका मञ्जुल अचानक सेलाएको अनुभव उनका निकटस्थहरुको छ । पछिल्लोपटक ०६८ सालमा उनले आत्मकथा पुस्तक […]

‘एकदिन मैले एउटा पुस्तक पढेँ, त्यसपछि मेरो पूरा जीवन परिवर्तन भयो ।’ सुन्दा चाउचाउ वा चकलेटको बिज्ञापन जस्तो लाग्छ, तर सत्य हो । ओर्हान पामुकको पुस्तकले मेरो सोच्ने शैली परिवर्तन गरिदिएको थियो । जुन दिनसम्म भोगिनँ, यस्ता कुरा फगत गफजस्तो   लाग्दथ्यो । जुन दिनदेखि पुस्तकको महत्व महसुस गरे, त्यही दिनदेखि पुस्तक मेरा साथी भए । […]

एकदम भीड थियो, साँझको समय । मान्छेहरू कताबाट कता गइरहेका हुन्, थाहा पाउनै कठिन थियो । गन्तव्य हराएझैँ लाग्ने अनुहार बोकेका मान्छेहरू यताउता हिँडेकाहिँड्यै थिए । बजार घुमेपछि हामी दुईवटा पसलबाट निस्किसकेका थियौँ । दशैँको बेला थियो । हामी दुई जोर सर्ट-प्यान्ट किन्न भनेर घरबाट निस्किएका थियौँ । मैले दृष्यमलाई पटक-पटक सम्झाएको थिएँ, ‘एकै खालको […]

‘चिनेनौ ? ऊ रवि क्या ।’ उसले मलाई शीरदेखि पाउसम्म बडो गहिरोगरी हेर्‍यो । मानौँ, म कुनै आफन्त हुँ । अथवा, त्यो आत्मीय हुँ, जो वर्षौंअघि बिछोडिएको थियो । परिचय गराइदिनेले पनि उस्तै उत्साहका साथ हामी दुईको नाम सुनाएको थियो । सुनाउनेको उत्साहयुक्त लवज र हेर्नेको अर्थपूर्ण हेराइसँग बेखबर रहन मलाई असहज भयो । ‘अँ, […]

तीन पुस्तादेखि हाम्रो परिवार साहित्यमा छ । नेपालमा एक पुस्ता साहित्यमा लाग्यो भने आर्थिक अभावका कारण परिवारको जग यसरी हल्लन्छ । मन हुँदाहुँदै पनि दोस्रो पुस्तालाई त्यो बिरासत हस्तान्तरण गर्न कुनै श्रष्टा चाहँदैन । सायद यही कारण नाम चलेका कुनै पनि साहित्यकारका सन्तानले साहित्यलाई निरन्तरता दिएको मैले देखेको छैन । यो बाध्यता हो भन्ने मलाई […]

२ चैत, काठमाडौं । कवि अनिता न्यौपानेले कविता संग्रह फूलको विद्रोह लिएर पाठक माझ आएकी छिन् । उनको कविता संग्रह शनिबार काठमाडौंको प्रज्ञाप्रतिष्ठानमा आयोजित कार्यक्रममा विमोचन गरिएको हो । कविताकृतिको वरिष्ठ साहित्यकार तथा राससका कार्यकारी अध्यक्ष हरिहर अधिकारी (श्यामल) सहित साहित्यकार लक्ष्मण गाम्नागे, निमेष निखिल, ज्ञानु अधिकारी संयुक्त रुपमा विमोचन गरेका थिए । एक दशकभन्दा […]

पोखरा । कथाकार दिनमान गर्मुछानले कथा कृति ‘दंश’ घटनाक्रमले भन्दा पनि घटनाले उत्कृष्ट ठहरिएको बताएका छन् । शनिबार पोखरामा र्‍यान्डम रिडर्स सोसाइटी अफ नेपालले गरेको दंशमाथि गरेको कार्यक्रममा कथाकारले भने, ‘कतिपय कथा साह्रै उत्कृष्ट देख्नुहुन्छ होला । तर, त्यसो होइन । यो तपाईं हाम्रो भोगाइ भएरै उत्कष्ट भएको हो ।,’ आफू मधेस वरिपरि जन्मेहुर्किएकाले त्यतैको […]

“लगाममा बाँधेर लेखकलाई राख्ने सोचाइ वैज्ञानिक होइन । स्वतन्त्रता केही हदसम्म लेखकलाई हुनुपर्दछ”- पारिजात (जनमत, २०४९) लेखकको मूल पहिचान भन्नु उसको कृति हो ! उसको कृतित्व हो । दमदार कृतित्वले नै एउटा लेखकको नामलाई अमर श्रष्टाको स्थानमा विराजमान गराउने हो । त्यसो त सस्तो प्रचारबाजीको बलमा पनि कतिपय लेखकहरूकेही कालका लागि चर्चापरिर्चाका विषय बन्न सक्लान्, […]

आफू जन्मेको घर, निकट नातेदार अनि देश कसलाई प्यारो नलाग्ला ? पुरानो घर, बाल्यकालका सहपाठी मित्रसँग भेट्ने, आफू पौडेको खोलाको पानी छुने हुटहुटी कसलाई नहोला र ? बाह्र बर्षमा बगेको खोला पनि फर्कन्छ भन्ने सुनेको थिएँ । मेरो भागमा १२ लाई दुई पटक गुणा गरेपछि पनि  आफ्नो  देश जाने बाटो खुलेको थिएन । २५ वर्ष […]

शायद म जटिल छु तिम्ले हेर्दा आफैले आफैलाई हेर्दा तर त्यस्तो लाग्दैन अलिअलि बदलिन पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ तिम्रै निम्ति भए पनि तिम्ले भनेजस्तै गरी यता नचाहँदा नचाहँदै सुइँको नदिकन आˆनै शरीर बदलेको छु मेरो पुरानो फोटो हेर त ? म बदलेकै हो नि होइन र ? झ्यालै अगाडि रूख छ अस्ति नै भन्दा फरक […]

फूलको रहर कसलाई हुँदैन ? फूलको सुवासले कसलाई छुँदैन ?   फूलको बैंस रहेसम्म, फूलमा बास्ना भएसम्म, सबैले, सँधै, जिब्रो रसाउँछन्, मोह बर्साउँछन् । माहुरी उसैलाई चुस्न खोज्छ, पुतली उसैमाथि बस्न खोज्छ, यहाँसम्म कि, त्यो सर्बब्यापी ईश्वर पनि उसैको भेटी खोज्दछ ।   फूलको रहर कसलाई हुँदैन ? ऊ बोटमा रहेसम्म, भुइँमा नझरेसम्म, सबैले अँगाल्न […]

उपन्यास ‘मुदिर’पछि मिनराज वसन्त बाल्यकाल नोस्टालोजिया ‘पिपिरी’ आख्यान लिएर पाठकमाझ आएका छन् । सार्वजनिक साहित्यकार समारोहमा मिनराजले भने, ‘यो एउटा बच्चा र आमाको कथा हो ।’ पुस्तकमाथि बेल्दै कवि हाँगयुग अज्ञातले ‘पिपिरी’बाट लेखकले छुट्टै छवि निर्माण गर्न खोजेको बताए । ‘साहित्यले आफ्नो समय बोल्छ, मीनराजको आफ्नो समयको कथाभित्र पाठकले आफू पाउँछन्’, कवि अज्ञातको धारणा छ, […]

२१ फागुन, काठमाडौं । बादी अगुवाले सर्वोच्च अदालतको आदेशले आफूहरुको आत्मसम्मान कायम गरेको बताएका छन् । दुई उपन्यास र एउटा फिल्मले आफूहरुको आत्मसम्मानमा ठेस पुगेको र समाजमा नकारात्मक सन्देश दिएको भन्दै अदालत पुगेका उनीहरुले अदालतबाट लेखक र सरकारलाई निर्देशनात्मक आदेश जारी भएपछि आत्मसम्मान कायम गरेको बताएका हुन् । राष्ट्रिय बादी परिषदले मंगलबार गरेको पत्रकार सम्मेलनमा […]

२० फागुन, काठमाडौं । बादी समुदायको समस्या उठान गरेको भनिएका चर्चित कृतिमाथि बादी समुदायले नै आपत्ति जनाएपछि ती कृतिहरु अब संशोधन गर्नुपर्ने भएको छ । सरस्वती प्रतीक्षाद्वारा लिखित उपन्यास नथिया, विवेक ओझाद्वारा लिखित ऐलानी र चलचित्र पण्डित बाजेको लौरीलाई सर्वोच्च अदालतले संशोधन गर्न आदेश दिएको छ । ती कृतिमा वादी समुदायको आत्मसम्मानमा ठेस पुर्‍याउने र […]

इच्छाशक्तिसँगै दगुरे मेरा पाइलाहरू । पाइलाहरू पुगे कञ्चनजङ्घा बेसक्याम्पसम्म । र, पुगे मेरा नयनहरू कञ्चनजङ्घाभन्दा पर क्षितिजले बोकेको आकाशसम्म । आफ्नो यति ठूलो गौरवलाई नजिकबाट नियाल्ने र महसुस गर्ने रहर कुन नेपालीमा नहोला र ! जीवनमा एकपटक मात्र भए पनि कञ्चनजङ्घाकै अगाडि उभिने बर्षौं देखिको रहर थियोे, मेरो । साँच्चै भनुँ भने कञ्चनजङ्घाले तानिरहेको थियो […]