सन् २०१५ अप्रिलको पहिलो हप्ता । गर्वले शीर ठड्याएँ मैले त्यो बिहान । खुसीको सीमै रहेन । सगरमाथाझैँ अटल भएर उभिइरहेँ म निकैबेर । पहाड आफैँमा सुन्दर हुन्छ, अवलोकनकनका निम्ति । तर त्यसैले जीवनलाई कठिन बनाइदिएको हुन्छ । पहाडसँग सङ्घर्र्ष गर्ने जीवनको दैनन्दिनी थियो त्यो । आफ्नो गरिबीको पहाडलाई मुठार्न सुदूरपूर्वदेखि नाम्चेको पहाड चढ्दै थिए […]

१८ साउन, काठमाडौं । गएको साता अनलाइनखबरले पुस्तकको बजार खस्किरहेको रिपोर्ट बनाइरहँदा दुई पुस्तक भने पुस्तक विक्रीको सामान्य मानक पार गरिरहेका थिए । जनस्वास्थ्यविज्ञ डा. रवीन्द्र समीर र दृष्टविहीन डा. कमल लामिछानेका पुस्तकहरुले घटेको भनिएको बजारमा अहिले पनि लगातार आफ्नो पकड कायम राखेका छन् । ‘अन्र्तदृष्टि’ जन्मजात दृष्टिविहीन लामिछानेको आत्मकथा हो । जहाँ उनले नेपाली […]

करिब एक लाखको हाराहारीमा भुटानी शरणार्थीहरु नेपालको पूर्वी भागमा अलपत्र परेको धेरै भएको थियो । उनीहरु नब्बे दशकको सुरुदेखि नै आफ्नो देशबाट लखेटिएका थिए । नेपाल, भुटान र भारतबीच त्रिपक्षिय छलफल भयो । निकै वार्ता चल्यो तर टुंगो लाग्न सकेन । भुटान फिर्ता लिन नमान्ने, भारत दबाब नदिने, नेपालसँग क्षमता नहुने । धेरैवर्ष नै उनीहरुले […]

१५ साउन, काठमाडौं । बबरमहलस्थित नेपाल आर्ट काउन्सिलमा मंगलबारदेखि ‘बंगलादेश-नेपाल मित्रता कला प्रदर्शनी’ सुरु भएको छ । चार दिनसम्म चल्ने प्रदर्शनीको उदघाटन नेपालका लागि बंगलादेशकी राजदुत माश्फी बिन्ते शाम्सले गरेकी हुन् । राजदूत शाम्सले यस प्रदर्शनीले नेपाल र बंगलादेशबीचको मित्रता अझ प्रगाढ र दरिलो बनाउने विश्वास व्यक्त गर्दै उनले दुई मुलुकबीचको सांस्कृतिक र सामाजिक सम्बन्ध […]

११ साउन, काठमाडौं । एक दशकअघिसम्म साहित्यिक गतिविधि गर्नु, पुस्तक प्रकाशन गर्नु र पाठकसँग भेटघाट गर्नु नितान्त व्यक्तिगत सोखका कुरा थिए । अपवाद बाहेक पुस्तक कर्म बुद्धि विलासका साधन मानिन्थ्यो । साहित्यका विषय पाठ्यपुस्तकका सामाग्रीमा सीमित थिए । पुस्तक लेखन पनि व्यवसायिक हुन्छ, लेखकहरु रोयल्टी लिएरै बाँच्न सक्छन् भन्ने कुरा कल्पना बाहिर थियो । लेखक […]

बजारमा पुस्तकको बिक्री घटेको रिपोर्ट आइरहे पनि पुस्तक प्रकाशनको क्रम घटेको छैन । बरु यो तीव्र हुँदै गएको छ । नयाँ सिर्जनात्मक पुस्तक मात्रै होइन, पुराना पुस्तकको पुनःमुद्रण र विश्वका चर्चित पुस्तकको अनुवाद पनि त्यही गतिमा अघि बढिरहेको छ । यो साता बजारमा आएका केही पुस्तक यस्ता छन्- ४३ कथा निलम कार्की निहारिकाको नयाँ पुस्तकको […]

लेखक र प्रकाशकको सम्वन्ध नङमासु जत्तिकै हुन्छ । लेखक नभए प्रकाशकले के छाप्ने ? प्रकाशक नभए लेखकले कसरी पाठकसम्म पुग्ने ? प्रकाशकले वजारमा विक्ने उत्कृष्ट पुस्तक खोजि गर्छ र त्यसमा लगानी गर्छ । प्रकाशकले उत्पादन खर्च, लेखकस्व, प्रचारप्रसार लगायतमा लगानी गरेको हुन्छ । त्यो लगानी उठेपछि मात्र प्रकाशकले नाफा कमाउने हो । यसर्थ प्रकाशन व्यवसाय […]

दक्षिण कोरियाको चमत्कारिक विकास देखेर अचम्मै लाग्छ ! जतिपटक त्यहाँ पुगिन्छ, सबै कुरा नौलो र आश्चर्य लाग्ने खालका देखिन्छन् । विज्ञान र विकासलाई सँगसँगै हिडाउन सकेका कोरियनहरुको लगन देखेर नतमस्तक नै हुन्छु । त्यहाँको विकास देखेर डाहा पनि लाग्छ । अलिकति विकास र प्रविधिलाई लुसुक्क बगलीमा कोचेर हाम्रा देशका राजनेतालाई दिउँ कि जस्तो पनि नलागेको […]

प्रवासीहरूको मनोविज्ञानको एउटा सूक्ष्म पाटो भनेको कल्पनामा घरदेश उभ्याउनु हो, र देशविहीनताको कहरबाट आफूलाई निवृत्त गर्ने प्रयास पनि हो । सिद्धान्तकारहरू भन्छन्, पितृभूमिबाट पनि टाढा रहनु र कर्मभूमिको पनि भित्रिया हुन नसक्नुको दोसाँधमा बाँचेका डायस्पोराहरूको कल्पना र सपनामा देश औसत मानिसमाभन्दा पनि बढी बल्झिन्छ । यस्तो खण्डित मनोविज्ञानसँग उनीहरूका अगाडि पहिचानको सङ्कट पनि खडा भएको […]

लेखक कुमार भट्टराईले महाभारतकालीन मिथक र बेदव्यासकै महाभारतका कथाहरुलाई व्याख्या गरेर अस्वत्थामा पुस्तक निकालेका छन् । कौरवहरु, विशेष गरी दुर्योधनका बारेमा आम जनमानसमा छाप पारिएजस्तो गलत थिएनन् भन्ने कोणबाट उनको कृति आएको छ । कौरव पक्षबाट महाभारत युद्धमा अन्तिम सेनापति भएर युद्ध लडेका दोणाचार्य पुत्र अश्वत्थामाको दृष्टिकोणबाट महाभारत कथाको पुर्नलेखन त नभनौ पुर्नव्याख्या गर्ने जमर्को […]

डेरामा बित्यो जीवन मेरो घरको सपना  भएन पूर्ण लक्ष्य भो चूर्ण अधुरो विपना  मनको धित मरेको छैन गर्दैछ जपना मरेन आश गर्छु कि भन्ने घरको थपना।। घडेरी किनी घरको छिंडी गाडीको सपना यसमै मान्छे प्रगति देख्छ सुनको गहना धनको राशि खन्याए धेरै त्यो भयो पढाइ वे अर्थ ध्येय राख्दछ मान्छे जीवन चढाइ।। प्रगति के हो नबुझी कन मानिस सड्ने भो जीवन चक्र नपाई अत्तो गर्लम्मै लड्ने भो उत्तम गति के राम्रो मति खुट्याए पो हुने ठम्याई हिड्न नजान्दाखेरि काम भो लौ रुने शहर बस्ने रहर साँधी मानिस खुम्चियो सरर उड्ने चालमा आयो अन्त्यमा दु:खी भो छोडेर गाउँ असली नाउँ डुबायो जीवन न काम पायो न मिठो खायो आँशुको सितन अर्काको देखी गरेर सेखी हुँदैन बुझेन आफुमा जे छ क्षमता के छ किन हो सुझेन जीवन गति चलाए उल्टो आगोको त्यो पुल्ठो सल्किन्छ हुर्र उडिन्छ फुर्र भएर बिगुल्टो। मानिस यिनी राज्यका खानी न भन्छ कसैले डेराका केरा तेरा न मेरा राज्य नै ठान्छ के शहरे पुक्क घर छ ढुक्क गन्दैन अरु त उडेर जाऔं हुरुरु गाउँ चाखोस बरु त।। सपना छोड लौ मन गोड गाउँ नै शहर देशको हित चाहने भए गाउँ नै सिङ्गार डेराको बास सधैं नै त्रास राज्यले न हेर्छ सहज होला ठान्दछ मन उल्टै पो लौ घेर्छ। न दर रेट घरको भाडा न हेर्छ सर्कार पीडामा मान्छे परेर भन्छ को राख्छ दर्कार नियम राम्रा भएनन् हाम्रा पिल्सिए जनता मैं खुसी गर्ने तैं खुसी गर्ने कता गो समता ।। लाखौं छन् मन डरमा किन डेरामा बसेर घरको धनी मैं मत्ता बनी हेर्दछ डसेर हामी नै जस्ता मानिस उनी क्यै गरी ठानेन मान्छेले यहाँ मान्छे नै किन बिल्कुलै गनेन मानिस भई मानिसलाई भौतिक कुरामा फरक देख्ने चलन कस्तो अद्भुत धारणा काम छ उतै गाउँमा फुत्तै कम्मर कसेर हिंड लौ साथी गाउँ नै जाति नबस झुकेर।। मान्छेले यहाँ मान्छे नठान्ने मानवता हरायो अप्ठ्यारा धेरै देखेर कवि लेखेर करायो सुन्नेले यहाँ नथुन कान उर्लेला आपत सरकार नसुन्ने, जनता  नसुन्ने  खस्ला है विपत ।

अविरल साउने झरी बेजोड दर्किन्थ्यो बाल मन हल्लिने गरी बिहानै आँखा मिच्दै आँगनको डिलबाट तल नियाल्दा राप्ती नदी बगरै ढाक्ने गरी छताछुल्ल फैलदै उन्मादले सुसेल्दै तुफानी बेगमा गन्तव्य तिर हानिएको हुन्थ्यो !! किनाराका अजंगका पहराहरुलाई पनि हम्मे हम्मे थियो बजोड धार रोक्न युगौँदेखि अटल बनी भेलको बेग प्रवाह गर्दैन्थे कति चोट सहे टसको मस नभै […]

उषा देवानका आँखाका डिल अझै थर्थराउँछन् । प्रत्येक यादमा टिल्पिलाउँछन् । जीवनका ३० वर्षे सहयात्री कवि हिरा आकाश (हिमकुमार पराजुली) एक वर्षसम्म थलिएर संसारबाट विदा भएको ९ बर्खान्त पूरा भएको छ । फूलबारी मालीविहीन भएको छ । गुलाब, डेलिया, मुसुन्डो, जिरानियम पहिलेजस्तो झरिलो लाग्दैनन् । घरको पश्चिमपट्टी फुलेका फूलमा उत्साह मरेर गएको छ । हिरा […]

नेपाली साहित्यमा ‘प्रशंसावाद’ एउटा डरालाग्दो मनोरोगका रुपमा विकसित हुँदै गइरहेको छ । लेखकहरु आलोचना-समालोचना भन्दा बढी प्रशंसा सुन्न र सम्मान-पत्र थाप्नतिर दौडन थालेका छन् । लेखकहरुको यही मनोविज्ञानलाई बुझेर समीक्षकहरुमा पनि आलोचनात्मक चेत हराउन थालेको छ । लेखन र समालोचना दुबै क्षेत्रमा देखा परेको यो मनोरोग नेपाली समाजको वर्तमान वस्तुस्थितिबाट आवर्तित भएको अपसंस्कृति हो । […]

म क्याम्पस जीवनमा प्रगतिशील विचारहरुबाट उत्प्रेरित थिएँ । सबै धर्म-सम्प्रदायप्रति आक्रामक थिएँ । मार्क्सले झैं धर्मलाई अफिम नै ठान्थेँ । भगवान भन्ने कुरा मानिसको शोषणका लागि बनाएको रीति लाग्दथ्यो । यसभित्रको चुरो कुरो बुझ्ने उमेर सायद भैसको थिएन । कयौंपटक आफ्नो घरमा भएका मान्यजनसँग विवाद गर्दथें । कालान्तरमा, आमाको मृत्युपछि म आस्थावान बनेँ । त्यसपछि […]

प्रवासी नेपालीहरु पनि राम्रो साहित्य सिर्जना गर्न सक्छन् भन्ने उदाहरण गएको वर्ष नीलम निहारिकाको कृतिले मदन पुरस्कार प्राप्त गर्नु र यसपटक एउटा पुस्तक मदन पुरस्कार गुठीको सूचीमा पर्नुले पनि प्रस्ट पारेको छ । प्रवासी साहित्यिक संगठनले प्रवासी नेपालीहरुलाई साहित्य सिर्जनामा सहयोग गर्दै आएकाले पछिल्लो समय प्रवासी साहित्यकारको छवि सङ्लिँदै गएको छ । साहित्य कर्म र […]

दुई साताअघि मदन पुरस्कारको सूची सार्वजनिक भएपछि एकातिर यो सूचीको प्रसंसा सँगै सूचीमा पर्नुपर्ने तर पर्न नसकेका पुस्तकहरुको लिस्ट सार्वजनिक भयो । यसलाई कतिपयले संकेतिक रुपमा विरोधका रुपमा पनि लिए । यद्यपि यसपटक सार्वजनिक भएको सूचीमा पहिले जस्तो सोझो विरोध देखिएन तर केही पुस्तक नपरेकोमा भने धेरैको अपशोच देखिन्थ्यो । सामाजिक सञ्जालमार्फत भिन्न भिन्न ठाउँबाट […]

दिदीहरु बिहे भएर गइसकेका थिए । बुवा र आमालाई बुढ्यौलीले छोप्दै थियो । म काममा बाहिर निस्कन्थें । बुवाआमाको रेखदेख र बाहिरको काम एक्लै गर्नुपर्थ्यो । आमाले मेरो दु:ख देखेर बिहे गर भन्नुहुन्थ्यो । बिहे गर्नलाई राम्री केटी पनि चाहियो । धेरै समयपछि दिदी र फुपूहरुले केटी खोजिदिए । बिहे भयो । बुवाआमाको रेखदेखका लागि […]

मेरो मन-मुटु माझ मौलाएका मन्दिरहरु तिमी ताक्छौ तेर्स्याएर तिरस्कृत तीरहरु कालो किताब कुरा काट्छ कलमले कत्ति समयको संदेश सोची सकिन्छन् शरीरहरु रहर रै’छ रंगीन रात रगत रस रोइरहेछ पिठ्यु पछि पराइले पस्किएका पिरहरु अँध्यारोको अधरमा अप्ठ्यारो अठ्याएर भण्डार भरि भएर भात भोकाएका भिरहरु लाज लाग्ने लस्कर लौ लुकेर लम्किँदैछ बौलाएको बर्बर बजार बचाउने वीरहरु दानव […]

काठमाडौं । साहित्यकार तुलसीप्रसाद भट्टराईको ‘समता’ खण्डकाव्य र गजल संग्रह ‘मञ्जरी’ मंगलबार एकैसाथ लोकार्पण भएको छ । समता खण्डकाव्य विभिन्न धार्मिकशास्त्र, समाजशास्त्र र प्रचलित कानूनका पुस्तकहरुको स्वअध्ययनपछि छन्दबद्ध रुपमा तयार पारिएको छ । झापामा बसेर साहित्य सिर्जनामा तल्लिन भट्टराईले ‘समता’मा छुवाछूतलाई अपराधको रुपमा उल्लेख गरेका छन् । गजल ‘मञ्जरी’मा सामाजिक कुसंस्कार, राजनीतिक विचलनलगायतसँग सम्बन्धित ५८ […]

२९ असार, काठमाडौं । आज विश्वभरि छरिएर रहेका नेपालीभाषीले एकसाथ २०६ औँ जन्मजयन्ती मनाइरहेका छन् । नेपाल, भारत, भुटान, बर्मा र थाइल्याण्डमा रहेका नेपालीहरुले भानु जयन्ती मनाउन थालेको दशकौं भइसक्यो । शताब्दीअघि नै रोजीरोटीको खोजीमा थातथलो छाडेका नेपालीहरुले आफ्नो भाषा बचाउन भानुभक्तलाई विशेष महत्व दिने गरेका छन् । कतिपय ठाउँमा त भानु जयन्तीलाई परम्परागत पर्व […]