के हो दुई कोरियाबीच जारी बेलुन र पर्चा युद्ध ?

दक्षिण कोरियाको राजधानी सोलमा अधिकारीहरूले स्थानीय बासिन्दालाई घर बाहिर ननिस्किन सल्लाह दिएका छन् । साथै जनतालाई कुनै पनि अज्ञात वस्तु नछुन पनि आह्वान गरिएको छ ।

उत्तर कोरियाले फोहोरले भरिएका सयौं बेलुनहरू दक्षिण कोरियामा खसालेको छ ।

यो घटना पश्चात् दुई कोरियाबीच ६० वर्षभन्दा पनि अगाडिदेखि चलिरहेको प्रोपोगान्डा युद्धका सम्झनाहरू ताजा भएका छन् ।

मंगलबार रातिमात्रै दक्षिण कोरियामा फोहोर भरिएका कम्तिमा २६० वटा प्लास्टिकका थैलीहरू फेला परेका थिए, जो बेलुनहरुमा बाँधेर खसालिएका थिए । त्यसपछि दक्षिण कोरियाली अधिकारीहरूले आफ्ना नागरिकलाई घरभित्रै बस्ने सल्लाह दिए ।

उत्तर कोरियाले केही दिनअघि दक्षिण कोरियाली संगठनहरूले उत्तर कोरियामा विरोधी पर्चाहरू पठाएको कार्यको विरुद्धमा जवाफी कारबाही गर्ने चेतावनी दिएको थियो ।

जब  २८० करोड पर्चा बाँडियो …

ती विज्ञापनिक पर्चाहरु (लिफलेट्स) लाई कोरियाली भाषामा पीरा भनिन्छ।

सन् १९५० को कोरियाली युद्धका क्रममा उत्तर कोरिया र दक्षिण कोरियाले बेलुनहरूको मद्दतबाट एक अर्काको क्षेत्रमा यस्ता पर्चाहरु खसालेका थिए ।

यो तरिका त्यसबेला चलनचल्तीमा आयो जब संयुक्त राष्ट्रसंघीय सेनाले युद्धका क्रममा उत्तर कोरियामा पर्चा खसाल्यो । त्यसपछि जबाफी कारबाहीका क्रममा उत्तर कोरियाली पनि संयुक्त राष्ट्रसंघीय सेनालाई लक्षित गर्दै पर्चा खसालेको थियो ।

सन् १९५३ को जुलाई २७ मा जब युद्धविराम सम्झौतामा हस्ताक्षर गरियो, तबसम्म करिब दुई अर्ब ८० करोड पर्चा खसालिसकिएको थियो । त्यसमध्ये २५० करोड पर्चा दक्षिण कोरिया र राष्ट्रस‌ंघीय सैनिकले खसालेका थिए । त्यस्तै उत्तर कोरिया र सोभियत संघले ३० करोड पर्चा खसालेका थिए ।

कोरियाली युद्धका क्रममा प्रयोग गरिएका पर्चाहरुको मात्रा यतिधेरै थियो कि त्यसले पूरै कोरियाली प्राय:द्वीपलाई २० भन्दा धेरै पटक छोप्न सकिन्थ्यो ।

मानिसहरुको ध्यान आकर्षित गर्नका लागि अधिकांस पर्चाहरु चम्किलो रंग, मुख्यतः रातो रंगका हुन्थे । त्यसमा मुख्यतः आत्मसमर्पणलाई प्रोत्साहित गर्ने खालका सन्देश लेखिएको हुन्थ्यो ।

कतिपय पर्चामा सुरक्षाको ग्यारेन्टीको प्रमाणपत्र पनि समावेश थिए र त्यस्ता पर्चा राख्ने मानिसहरुलाई सुरक्षा दिइने प्रतिबद्धता गरिएको हुन्थ्यो ।

आफ्नै प्रसंसा गर्ने सन्देश

सन् १९५३ को युद्धविराम सम्झौता पश्चात् युद्ध समाप्त भयो । तथापि त्यसपछि पनि दुवै देशले पर्चाहरू बाँडिरहे । त्यसरी बाँडिने पर्चामा एक अर्का देशका नेताहरु तथा सरकारको आलोचना गरिएको हुन्थ्यो ।

साठी तथा सत्तरीको दशकमा उत्तर कोरियाको पर्चामा प्योंगयांगको विकास तथा अध्यक्ष किम इल संगका उपलब्धिहरूलाई प्रवर्द्धन र प्रचार गर्ने कुरामा जोड दिइएको हुन्थ्यो ।

सत्तरीको दशकमा उत्तर कोरियाली पर्चाहरुमा बाचा गरिएको थियो कि जो सैनिक उत्तर कोरियामा आउँदछ, उसलाई विभिन्न फाइदा प्राप्त हुनेछन् ।

ती बाचाहरुमा अधिकार तथा स्वतन्त्रताको ग्यारेन्टी, रोजगारीको व्यवस्था, नि:शुल्क सुविधासम्पन्न आवास, जीवन निर्वाह भत्ता तथा नगद पुरस्कार समेत सामेल थिए ।

सत्तरीको दशकका बेला उत्तर कोरियाको आर्थिक अवस्था कुनैबेला दक्षिण कोरियाको भन्दा पनि राम्रो मानिन्थ्यो । सोही कारणले गर्दा कतिपय दक्षिण कोरियाली नागरिकहरुले त्यस्ता पर्चा पढेसँगै देश छाडेर उत्तर कोरिया गएका घटना पनि सार्वजनिक भए ।

असीको दशकसम्म दक्षिण कोरियाली विद्यार्थीहरुले उत्तर कोरियाले छरेका पर्चाहरू उठाउनु सामान्य कुरा थियो । ती पर्चालाई उनीहरुले स्कुल तथा पुलिस स्टेशनमा लैजान्थे र त्यहाँ उनीहरुलाई पुरस्कारको रुपमा कलम, कापी तथा विद्यालयमा चाहिने विभिन्न शैक्षिक सामग्रीहरु दिइन्थ्यो ।

उत्तर कोरियाका सरकारी कार्यालयहरुले जासूसलाई सुपुर्दगी गर्ने वा दक्षिण कोरिया विरोधी पर्चा जम्मा गर्ने कामका लागि समेत पुरस्कारको घोषणा गर्दै सूचना जारी गरेका थिए ।

जबजब दुवै देशको आर्थिक स्थिति परिवर्तन भयो तब दक्षिण कोरिया आर्थिक रुपले शक्तिशाली बन्यो । उसले उत्तर कोरिया विरोधी आफ्ना पर्चाहरूमा यसको उपयोग गर्‍यो ।

सन् १९८८ को सोल ओलम्पिकका क्रममा ‘के तपाईंले तबसम्म खान चाहनुहुन्न जबसम्म तपाईंको पेट नभरियोस् ?’ भन्ने जस्ता नारालाई आर्थिक अवस्थाको परिवर्तनलाई दर्शाउनका लागि उपयोग गरियो ।

रोकावट

सन् १९९१ म अन्तर कोरियाली आधारभूत सम्झौता भयो भने सन् २००० मा दुई कोरियाको बीचमा शत्रुता बढाउने खालका सबै कानुनलाई निलम्बन गर्ने सम्बन्धी सम्झौतामा हस्ताक्षर भयो । त्यसपछि दुवै देशले त्यस्ता पर्चा छर्ने गतिविधिलाई आधिकारिक रुपमा बन्द गरे ।

सन् २००७ मा दक्षिण कोरियाली प्रहरीले उत्तर कोरियाली प्रचार सामाग्रीको संग्रह तथा भण्डारणलाई नियन्त्रित गर्नेसम्बन्धी नियमहरु खारेज गर्यो । त्यसपछि त्यस्ता सामग्रीहरू  बुझाउने व्यक्तिलाई स्कुल सामग्रीहरु लगायतका पुरस्कार दिने प्रचलन पनि समाप्त भयो । यसरी आधिकारिक रुपमा पर्चा बाँड्ने काम त बन्द भयो, तर पर्चाहरु पूर्णरुपमा गायब भने भएनन् ।

जब दक्षिण कोरियाली राष्ट्रपति ली म्युंग बकको समयमा दुईदेशीय सम्बन्धमा चिसोपना आउन थाल्यो, तब एक आपसमा आलोचना तथा प्रोपोगाण्डाको युद्ध पुनः सुरु भयो । अनि दुवै देशको आकारमा एकपटक पुनः पर्चाहरु उड्न थाले ।

सन् २००० को दशकमा दक्षिण कोरियाका नागरिक संगठनहरु उत्तर कोरिया विरोधी पर्चा पठाउने कार्यमा अगाडि देखिए । उनीहरुले चाउचाउ कप, एक अमेरिकी डलरको बिल तथा पर्चाहरु जस्ता विभिन्न वस्तुहरु पनि उत्तर कोरिया पठाए ।

सन् २०१० मा चेओनान नौसैनिक जहाज डुबेको घटनापछि उत्तर कोरिया विरोधी पर्चा वितरण निकै बढ्यो ।

सन् २०१६ को जनवरीमा उत्तर कोरियाको चौथो परमाणु परीक्षणपछि दक्षिण कोरियाको पार्क ग्यून उच्च प्रशासनले जवाफीमा कारबाही स्वरुप उत्तर कोरियाका लागि लाउडस्पिकर प्रसारण पुनः सुरु गरेको थियो ।

सिमानामा अवस्थित स्पिकरहरुबाट प्रसारित प्रसारणहरूमा उत्तर कोरियामा मानवअधिकार हननका बारेमा समाचार तथा लोकप्रिय कोरियाली आइडल संगीतको सहयोगमा व्यापक सांस्कृतिक आदानप्रदान समावेश गरिएको थियो ।

त्यसको जवाफमा उत्तर कोरियाले ठुलो परिमाणमा दक्षिण कोरिया विरोधी पर्चा बाँड्न सुरु गर्‍यो । तीमध्ये अधिकांस पर्चाहरूमा वाशिंटनको उत्तर कोरिया नीति तथा दक्षिण कोरियाको राजनीतिक स्थितिको आलोचना गरिएको थियो ।

सन् २०१८ को अप्रिल २७ मा दक्षिण कोरियाली राष्ट्रपति मून जे एन र उत्तर कोरियाली नेता किम जोंग उनले ‘पनमुनजोम घोषणापत्र’को घोषणा गरे ।

दुवै नेताहरूले मे १ तारेखदेखि सैन्य सिमांकन रेखासँगै लाउडस्पीकर प्रसारण तथा पर्चा बाँड्नेलगायतका सबै शत्रुतापूर्ण गतिविधिहरु रोक्ने कार्यमा सहमति जनाए ।

त्यसका बाबजुत फाइटर्स फर ए फ्री नर्थ कोरियाजस्ता दक्षिण कोरियाली नागरिक समूहहरुले पर्चा बाँड्ने काम रोकेनन् ।

त्यसबेला किम जोंग उनकी बहिनी किम यो जोंगले चेतावनी दिंदै भनिन् – यदि दक्षिण कोरियाली सरकार फोहोरको भव्य प्रदर्शन तथा अप्रिय स्थितिलाई सुरुमै रोक्नमा असफल भयो भने दुई देशको सम्बन्ध अझै खराब हुन सक्दछ ।

– बीबीसी