होटल व्यवसायबाट सडकमा पुगेकी कौशाको कथा

३० जेठ, धनगढी । कोठाको एक कुनामा राखिएको सकिनै लागेको चामलको बोरा देखाउँदै भनिन्, ‘हेर्नुस् सर खाने ७ जनाको परिवार छ । अन्नको नाममा यति आधा कठ्ठा चामलमात्र हो । यो पनि कति दिन पुग्ने हो थाहा छैन । सकिएपछि के गर्ने भन्ने चिन्ताले सताउन थालिसक्यो ।’

उनले देखाएको त्यो चामल पनि आफैंले किनेको भने होइन, समस्यामा परेको थाहा पाएपछि केही दिनअघि एकजना मनकारी व्यक्तिले दिएका हुन् । एक पोका तेल, नुन, एक किलो दाल र २५ किलोको एक बोरा चामल पाउँदा कौशाको मन फरुङ्ग भएको थियो त्यतिखेर । ‘एक कठ्ठा (बोरा) चामल त हो सर आखिर कति दिन धान्थ्यो र ?’ उनले भनिन्, ‘लकडाउन भए पनि पापी पेटलाई खाना चाहिने नै रहेछ । छोराछोरीलाई भोकभोकै कसरी राख्नु मनले मान्दैन । यसरी नै सहयोग मागेर साँझ बिहानको छाक टारिरहेकी छु । दिनेले पनि कतिदिन दिन्छन् र ?’

यो तिनै कौशा बिष्टको नियती हो-जो २०६६ सालमा बाढीले घर, खेत बगाएपछि दार्चुलाबाट विस्थापित भएकी थिइन् । लेकम गाउँपालिका-१ मा रहेको बोरेगाड खोलामा आएको बाढीले घर, खेत बगाएपछि विस्थापित हुँदै केही समय सदरमुकाम बसेको थियो उनको परिवार । ४ छोरी र एक छोराकी आमा हुन् कौशा । सदरमुकाममा गुजरा नचल्ने भएपछि २०७४ सालमा स-परिवार कामको खोजी गर्दैै धनगढी झरिन् ।

धनगढी पुगेपछि मनस्थिति परिवर्तन हुनु पुग्यो । बरु ऋण काढेरै सानै भए पनि आफ्नै व्यवसाय सुरु गर्ने सोच उनले बताइन् । सोही योजनाअनुसार धनगढीस्थित सब्जीमण्डीमा सटर भाडामा लिएर सानो होटल व्यवसाय सुरुआत गरिन् । श्रीमान-श्रीमती र छोराछोरी मिलेर होटल राम्रैसँग चलाइरहेका थिए तर दुर्भाग्य भन्नुपर्छ उनका श्रीमान दोस्रो विवाह गरेर हिँडे । श्रीमान अर्की श्रीमती लिएर दार्चुला गए पनि त्यसपछि उनीसँग कौशाको सम्पर्क भएको छैन । भन्छिन्, ‘छोराछोरीलाई केही समयसम्म फोन त गर्नुहुन्थ्यो । तर आजकल सम्पर्कमा हुनुहुन्न । खै कहाँ जानुभो ।’

श्रीमानले अर्को बिहे गरेर हिँडेपछि छोराछोरीको लालनपालन र शिक्षादीक्षा दिने जिम्मेवारी आमा कौशाकै काँधमा आइपर्यो । जेठी छोरी बुझ्ने भइसकेकीले उनलाई त्यति समस्या परेन । होटल व्यवसायलाई निरन्तरता दिने अठोट उनीहरुले गरे । सोहीअनुसार होटल राम्रैसँग चलिरहेको थियो । तर गत वर्ष कोरोना महामारीपछि जारी लकडाउनले उनीहरुको व्यवसायमा लात हान्यो । करिब ६ महिना लामो लकडाउनले व्यवसाय ठप्प भयो । साहुले लकडाउन अवधीमा पनि सटरको भाडा लिन भने छोडेनन् । मासिक १२ हजार रुपैयाँ भाडा तिर्न नसक्ने अवस्था आएपछि उनीहरुले साहुलाई सटरको चाबी बुझाए ।

०००

जेठी छोरीको पढाइ बीचमै छुट्यो । राम्रैगरी चलिरहेको होटल व्यवसायको लय टुट्यो अनि विष्टको परिवार आर्थिक संकटमा पर्यो । मासिक कोठा भाडा, छोराछोरीको स्कुलको शुल्क कसरी जोहो गर्न आपत पर्यो । भाइहरु विदेशमा रोजगारी गर्ने भएकाले केहीसमय उनीहरुले भरथेग गरे ।

होटल व्यवसाय छुटेपछि कौशाले ठेला व्यवसाय गर्ने सोच बनाइन् । जेठी छोरीले स्कुल छोडिसकेकाले व्यवसायमा अरुले भन्दा उनैले सघाउथिन् । विदाको दिन सबैजना मिलेर काम गर्थे । ठेलामा खाजाका परिकार बनाउने भएकाले राम्रै चलिरहेको थियो । ठेलाको कमाइले साँझबिहानको छाक टार्न, कोठा भाडा तिर्न र छोराछोरीको स्कुल फी तिर्न सघाउ पुगिरहेकै थियो । तर दोस्रो लहरको कोरोना संक्रमण फैलिएपछि जारी निषेधाज्ञाले भने ठेला व्यवसाय रोकियो ।

डेढ महिनादेखि विष्टको परिवारको आम्दानीको स्रोत रोकिएको छ । प्रहरीले निषेधाज्ञामा सडकमा ठेला लगाउन नदिएपछि कौशाले दुई छाक टार्ने खर्च जुटाउन सकेकी छैनन् । थोरै बचतले जेनतेन एक महिना कटे पनि पछिल्लो दुई सातायता उनको परिवार समस्यामा परेको छ । ‘ठेलाको मासिक भाडा रु. १५०० पनि बुझाउन नसक्ने भएपछि त्यो पनि फिर्ता गरिसकें,’ उनले अनलाइनखबरसँग भनिन्, ‘मलाई रोग भन्दा पनि भोकको चिन्ता छ । परिवार कसरी पाल्ने, छोराछोरीको स्कुल फी कहाँबाट ल्याउने भन्ने पीर परेको छ ।’

०००

विष्टको परिवारले मासिक पाँच हजार तिर्ने गरी धनगढीमा दुई कोठा भाडामा लिएको छ । ३ महिनाको १५ हजार भाडा तिर्न बाँकी छ । जेठको समेत गरेर अब उनले २० हजार रुपैयाँ तिर्नुपनेर् छ । निषेधाज्ञा खुलेपछि सडकमा ठेला लगाएरै भए पनि कोठा भाडा तिर्ने अठोट उनको छ । तर निषेधाज्ञा कहिले पो खुल्छ पत्तो छैन ।

विष्टकी कान्छी छोरी ५ कक्षामा पढ्छिन् । छोरा ९ कक्षा, एक छोरी १० र अर्की छोरी १२ कक्षामा पढ्छन् । केही वर्ष अघि विवाह गरेकी जेठी छोरी पनि उनीसँगै बस्छिन् । ज्वाइँले दोस्रो विवाह गरेपछि छोरी र नातिनी पनि आफूसँगै बस्दै आएको उनले सुनाइन् ।

लकडाउनले होटल व्यवसायदेखि ठेला व्यवसायबाट समेत विस्थापित हुन पुगेका उनको परिवारलाई यतिबेला सहयोगको खाँचो छ । सो कुरा थाहा पाएपछि बिहीबार सामाजिक कार्यमा सकि्रय युवाहरुको संस्था हेल्प फर हेप्पीनेस सुदूरपश्चिमले घरमै पुगेर खाद्यान्न, नुन, तेल, दाल लगायतका सामाग्री सहयोग गरेको छ । ती सामग्री बुझ्दै विष्टले भनिन्, ‘संकटका बेला सहयोग गर्नु भएकोमा धेरै-धेरै धन्यवाद । केहीदिनको छाक टर्ने भयो ।’ याचना गर्दै उनले थपिन्, ‘सकिन्छ भने अरुलाई पनि सहयोगका लागि भनिदिनुहोला सर मेरा छोराछोरीको उद्दार हुन्थ्यो ।’