हाम्रा बालबालिकाप्रतिको जिम्मेवारी ख्याल गरौं

प्रत्येक वर्ष, बाल दिवस (Children’s Day) बालबालिकाको अधिकार र उनीहरूको भविष्यप्रति हाम्रो दायित्वलाई सम्झाउने एक महत्वपूर्ण अवसरको रूपमा मनाइन्छ।

बाल दिवस बालबालिकाहरूको स्वास्थ्य, सुरक्षा र समग्र विकासप्रति समाज र सरकारको ध्यानाकर्षण गराउने माध्यम हो। बालबालिकाहरू देशको भविष्य हुन्, उनीहरूको उचित हेरचाह, शिक्षादान र संरक्षणले मात्र उज्ज्वल राष्ट्र निर्माणको आधार तयार गर्न सकिन्छ।

बालबालिकाको अधिकार

बालबालिकाको अधिकारहरू विश्वव्यापी रूपमा मान्यता प्राप्त छन् . केही महत्वपूर्ण बाल अधिकारहरूमा समावेश छन्:

– जीवन र अस्तित्वको अधिकार: हरेक बालबालिकालाई सुरक्षित र सम्मानजनक जीवन जिउने अधिकार छ।

– शिक्षाको अधिकार: सबै बालबालिकाले गुणस्तरीय शिक्षा प्राप्त गर्न पाउनु पर्छ।

– स्वास्थ्यको अधिकार: हरेक बालबालिकालाई उचित स्वास्थ्य सेवा, पोषण, र सरसफाइमा पहुँच हुनुपर्छ।

– संरक्षणको अधिकार: बालबालिकालाई दुर्व्यवहार, हिंसा, र शोषणबाट जोगाउने कार्य समाजको दायित्व हो।

– अभिव्यक्तिको अधिकार: बालबालिकालाई आफ्नो विचार र भावना स्वतन्त्र रूपमा व्यक्त गर्ने अधिकार छ।

 नेपालमा बालबालिकाको अवस्था

ग्रामीण भेगमा शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा, पोषण, र सरसफाइको कमीले बालबालिकाको समग्र विकासलाई अवरुद्ध गरेको छ। बालश्रम, बालविवाह र शारीरिक तथा मानसिक दुर्व्यवहारजस्ता समस्याहरू पनि विद्यमान छन्। यस्ता समस्या समाधानका लागि सरकार, गैरसरकारी संस्था र समाजले मिलेर काम गर्नुपर्छ ।

बाल दिवस किन महत्वपूर्ण छ ?

बाल दिवसको मुख्य उद्देश्य बालबालिकाको महत्वलाई स्मरण गर्नु, उनीहरूको हक र अधिकारको रक्षा गर्नु  र उनीहरूको उज्ज्वल भविष्य निर्माणमा जोड दिनु हो। यसको महत्वलाई यसरी उल्लेख गर्न सकिन्छ :

१. बाल अधिकारको सुरक्षा र प्रवर्द्धन

बाल दिवस बालबालिकाको अधिकार र उनीहरूको भलाइप्रति हाम्रो जिम्मेवारीलाई स्मरण गराउने दिन हो। यस दिनले बालबालिकाको जीवन, शिक्षा, स्वास्थ्य, संरक्षण, र उनीहरूको भित्री प्रतिभाको विकासमा ध्यान केन्द्रित गर्छ।

२. सचेतना फैलाउने अवसर 

यो दिवसले बालबालिकाका समस्याहरूमा समाजको ध्यानाकर्षण गराउँछ, जस्तै बालश्रम, बालविवाह, बाल शोषण, र बालिका शिक्षामा विभेद। यसले सरकार र गैरसरकारी संस्थाहरूलाई बाल अधिकारको क्षेत्रमा सुधार ल्याउन प्रेरित गर्छ।

३. बालबालिकाको समग्र विकास 

बाल दिवसले बालबालिकाको शारीरिक, मानसिक, र सामाजिक विकासमा जोड दिन्छ। विद्यालय, संघसंस्था, र समाजले विभिन्न कार्यक्रमहरू आयोजना गरी बालबालिकाको प्रतिभा प्रोत्साहन गर्ने अवसर प्रदान गर्छन् ।

हामी किन बाल दिवस मनाउँछौं ?

१. बालबालिकाको आवाजलाई मुखर बनाउन

बाल दिवस बालबालिकालाई आफ्नो विचार, भावना र समस्याहरू व्यक्त गर्न प्रेरित गर्ने एक मञ्च हो। यसले उनीहरूको आत्मविश्वास बढाउन मद्दत गर्छ र उनीहरूको अधिकारको बारेमा सचेतना फैलाउँछ।

२. भविष्यको लगानी 

बालबालिका देशको भविष्य हुन्। उनीहरूको शिक्षा, स्वास्थ्य, र सुरक्षा सुनिश्चित गरेर मात्रै हामीले सशक्त र समृद्ध राष्ट्र निर्माण गर्न सक्छौं। बाल दिवसले यो जिम्मेवारीलाई स्मरण गराउँछ र समाजलाई उनीहरूको उज्ज्वल भविष्य निर्माणमा लाग्न प्रेरित गर्छ।

३. सकारात्मक परिवर्तनको सुरुवात 

बाल दिवसले समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउनका लागि प्रेरित गर्छ। यसले बालबालिकाको अधिकारप्रति हाम्रो अडानलाई सुदृढ बनाउँछ र उनीहरूको अधिकारलाई संस्थागत बनाउनका लागि विभिन्न नीति, योजना, र कार्यान्वयनको खाका तयार गर्न प्रेरित गर्छ।

बाल दिवस एक महत्वपूर्ण अवसर हो, जसले हामीलाई बालबालिकाको अधिकार, सुरक्षा, र भविष्य निर्माणको दायित्वलाई सम्झाउँछ। बालबालिकाको लागि शिक्षामा पहुँच, सुरक्षित वातावरण, र राम्रो स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराउन समाज र सरकार दुवैको योगदान अपरिहार्य छ। बाल दिवस केवल एक उत्सव मात्र होइन, यो बालबालिकाका लागि उज्ज्वल भविष्य निर्माणको संकल्प गर्ने दिन पनि हो।

बालबालिकाले स्वस्थ, सुरक्षित, र खुशीको जीवन बिताउन पाउनु हामी सबैको जिम्मेवारी हो। यस अवसरमा म तपाईंलाई केही महत्वपूर्ण विषयबारे उल्लेख गर्न चाहन्छु :

१. भावनात्मक र सामाजिक समर्थन : तपाईंका सन्तानलाई स्नेह, समर्थन, र समझदारी प्रदान गर्नुहोस्। उनीहरूको भावनात्मक र मानसिक स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता दिनुहोस्।

२. स्वास्थ्य र पोषण : राम्रो पोषण र नियमित स्वास्थ्य जाँचले बालबालिकाको समग्र विकासमा योगदान पुर्‍याउँछ । उनीहरूको खानपान र स्वास्थ्यको ख्याल राख्नुहोस्।

३. शिक्षा र विकास : गुणस्तरीय शिक्षा र शैक्षिक गतिविधिहरूको महत्त्वलाई नबिर्सनुहोस्। बालबालिकालाई अध्ययन र खेलकुदको अवसर प्रदान गर्नुहोस्।

४‍‍. सुरक्षा र संरक्षण : बालबालिकाको सुरक्षा हाम्रो प्राथमिकता हो। उनीहरूलाई सुरक्षित वातावरणमा राख्न र विभिन्न खतराबाट जोगाउन प्रतिबद्ध हुनुहोस्।

५. सकारात्मक रोल मोडल : तपाईंको व्यवहार र मूल्यहरूलाई ध्यानमा राख्नुहोस्। तपाईका सन्तानलाई सकारात्मक आदर्श प्रस्तुत गर्नुहोस्।

बाल दिवसको अवसरमा, हामी सबै मिलेर हाम्रो सन्तानहरूको उज्ज्वल भविष्य निर्माणमा योगदान पुर्‍याउन प्रतिवद्ध रहनुपर्छ।

बालबालिकाको हक र अधिकारको संरक्षण गर्दै, उनीहरूको पूर्ण क्षमताको विकासमा सहयोग गर्नु हाम्रो कर्तव्य हो।

तपाईंलाई र तपाईका सन्तानलाई हार्दिक शुभकामना !

लेखक बालरोग विशेषज्ञ हुन्