५९ लागे शाहरुख खान : ‘बाजीगर’देखि ‘जवान’सम्म, ‘एन्टी-हिरो’देखि सुपरस्टारसम्म

काठमाडौं । बलिउड सुपरस्टार शाहरुख खानले शनिबार ५९ औं जन्मदिन मनाउँदै छन् । यस अवसरमा प्रशंसकले उनलाई देश र विश्वभरबाट बधाई दिइरहेका छन् ।

हरेक वर्षजस्तै यसपटक पनि खानको घरबाहिर फ्यानको भीड देखिएको छ । शाहरुखको निवास ‘मन्नत’ बाहिरको भिडियो अहिले सामाजिक सञ्जालमा भाइरल भइरहेको छ ।

सबैजना आफ्ना मनपर्ने कलाकारको एक झलक हेर्न अधैर्य देखिन्थे । फ्यानको भीडलाई ध्यानमा राख्दै ‘मन्नत’ बाहिर सुरक्षा बढाइएको छ । दीपावलीको अवसरमा सजाइएको मन्नत शाहरुखको जन्मदिनमा झनै उज्यालो भएको छ । सबैको नजर घरको बाहिरको बालकनीमा टिकेको थियो, जहाँ शाहरुख हरेक वर्ष आफ्नो जन्मदिनमा फ्यानलाई भेट्न आउँछन् ।

एन्टी-हिरोदेखि सुपरस्टारसम्म

सन् १९९२ मा जब नयाँ टिभी हिरो शाहरुख खानको फिल्म ‘दीवाना’ रिलिज भयो, तब एउटा होनहार स्टारले मुटुमा ढुकढुकी मारेजस्तो लाग्थ्यो । आफ्नो लापरवाह र विद्रोही मनोवृत्तिको साथ, राजा (शाहरुख) ’दीवाना’ मा मात्र होइन, दर्शकको हृदयमा पनि प्रवेश गरे ।

तर त्यो नायकले सन् १९९३ मा ‘बाजीगर’ र ‘डर’ एकपछि अर्को रिलिज हुँदा बक्स अफिसमा हलचल मचाएको थियो ।

यद्यपि आज शाहरुखलाई रोमान्सको राजा भनिन्छ तर उनले रोमान्सबाट होइन एन्टी हिरो बनेर सफलताको पहिलो खुड्किलो चढे । सन् १९९३ मा एन्टी हिरोको रुपमा सुरु भएको ‘बाजीगर’ को यो काफिले २०२३ मा रिलिज भएको ‘जवान’ सम्म पुगेको छ । यसको अर्थ शाहरुखले तीस वर्षको अन्तरालमा दुई प्रकारका एन्टी हिरोको यात्रा गरेका छन् ।

वरिष्ठ फिल्म पत्रकार नम्रता जोशी भन्छिन्, ‘बाजीगर र ‘डर’मा शाहरुखको एन्टीहिरो इमोसन उनको केटीप्रतिको प्रेमबाट प्रेरित थियो । पछि उनले यो नकारात्मक छवि छोडे र एक सुन्दर, विश्वव्यापी, शहरी रोमान्टिक नायकको अनुहार अपनाए ।

“पछिल्ला केही वर्षमा, जब उनले आफूलाई पुनः परिवर्तन गर्ने प्रयास गरे, उनका फिल्मले काम गर्न छोडे । सन् २०२३ मा, हामी भन्न सक्छौं कि ‘पठान’ र ‘जवान’मार्फत उहाँले आफूलाई पुनः इभेन्ट गर्न सक्षम हुनुहुन्छ । यो हिन्दी सिनेमाका लागि नयाँ कुरा हो कि हामी जुन अवस्थामा बाँचिरहेका छौं, शाहरुखले जवान जस्ता फिल्ममा शक्तिलाई खुलेर चुनौती दिन्छन् ।’

‘बाजीगर’मा गर्लफ्रेन्डका लागि एन्टी-हिरो बन्नु र त्यसपछि ‘जवान’मा सम्पूर्ण शक्ति र प्रणालीको विरुद्धमा एन्टी–हिरो बन्नु, यी दुईमा आधारभूत भिन्नता छ र यसले शाहरुखको यात्रा झल्काउँछ ।’

फिल्म इतिहासकार अमृत गंगर भन्छन्, ‘यद्यपि शाहरुखले मणि कौलको फिल्म ‘अहमक’बाट आफ्नो अपरंपरागत डेब्यू गरे र ‘माया मेम साहेब’ जस्ता फिल्महरू पनि गरे । ‘सर्कस’ जस्ता सिरियल गरे । ’बाजीगर’ ठूलो कमर्शियल हिट भयो र उनलाई एन्टी-हिरो रोलमा स्थापित गर्‍यो ।

यश चोपडाको ‘डर’ २४ डिसेम्बर १९९३ मा ‘बाजीगर’ को करिब एक महिनापछि रिलिज भयो । जसमा शाहरुखले मानसिक रूपमा अस्थिर केटाको भूमिका निर्वाह गरे । उनको एकतर्फी मायाले उनलाई पागलपनको हदसम्म पुर्‍याउँछ जहाँ उनी आफैलाई र उसले माया गर्नेहरूलाई पनि खतरा बन्छन् । आजको शब्दमा, ‘डर’का राहुल एक स्ट्राइकर थिए ।

अमृत गंगर भन्छन्, ‘१९९० को दशक परिवर्तनको दशक थियो र मानिसले शाहरुखको व्यक्तित्वसँग जोडिन सकेका थिए । शाहरुखका नकारात्मक भूमिकामा प्रेम र कामुकताको भावना मिसिएको थियो ।

‘यी भूमिकामा एक प्रकारको पागलपन थियो, जुन युवाले खोजिरहेका थिए । उदाहरणका लागि, ’डर’ मा एक भावना देखाइएको थियो जुन हिन्दी फिल्ममा नदेखेको रुपमा थियो । पर्दामा शाहरुखको त्यो केटाकेटी आकर्षण एक प्रकारको रहस्य बनेको थियो ।’

‘दिलवाले दुल्हनिया ले जायेंगे’, ‘दिल तो पागल है’, ‘कुछ कुछ होता है’ यी सबै फिल्म पछि आए र शाहरुखलाई किङ खान बनाए । तर किंग खान बन्ने बाटोमा शाहरुखको एन्टी हिरोको भूमिकाले शाहरुख खानलाई सफलताको लागि मैदान तयार पारेको थियो र दर्शकलाई एक अभिनेतासँग परिचय गराए । चाहे त्यो ‘अंजाम’ होस्, ‘माया मेमसाब’ होस् वा ‘ओ डार्लिंग ये है इन्डिया’ ।

शाहरुख धेरै वर्षदेखि पर्दामा देखिएनन्, तर टिभीमा विमल इयाल्चीको विज्ञापनमा पक्कै देखिन्थे । यसैबीच उनको भनाइलाई लिएर राजनीतिक हंगामा भयो र उनका छोरा पनि जेल परे । तर, शाहरुख भने मौन रहे ।

सन् २०२३ मा शाहरुखले आफ्नै शैलीमा ’पठान’ र त्यसपछि ’जवान मार्फत जवाफ दिए । उनले ‘छोरालाई छुनुअघि बाबुसँग कुरा गर’ भन्ने संवादले मौनता तोडे । जवानको यो संवादबाट सबैले आ-आफ्नो राजनीतिक र सामाजिक अर्थ निकाले । रियल लाइफ र स्क्रिन लाइफको बीचमा रहेका यी क्यारेक्टरमा कसैले शाहरुखमा आफ्नो नायक पाएका छन्, कोही खलनायक र कोही एन्टी-हिरो ।

बीबीसीबाट अनूदित ।