रुख–बिरुवा, वन–जंगल, पशुपंक्षी, किरा–फट्यांग्रा, माटो, पानी, हावादेखि हाम्रो आँखाले देख्न नसिकने सुक्ष्म जीवाणुहरु छन् र मानव जीवन अस्तित्वमा छ । यीमध्ये कुनैपनि एउटा चिजको अनुपस्थितीमा पुरा पर्यवरण सन्तुलन नै बिग्रन्छ । त्यसपछि न प्राण रहन्छ, न प्राणी । हाम्रा पूर्खाहरुले यो कुरालाई निकै गहन र मिहिन ढंगले अनुभूत गरेका थिए । त्यसैले उनीहरुले प्रकृतिलाई पूज्दै […]

भाइरसले परिवर्तनशील वातावरणमा आफूलाई अनुकुलित बनाइराख्नका निम्ति नयाँ–नयाँ गुणहरु भएका भाइरसका प्रजातिहरुलाई उत्पादन गर्छ । कोरोना भाइरसलाई वातावरणीय परिवर्तनले सजिलै उत्परिवर्तन (म्युटेसन) गराउने हुँदा बेलाबेलामा यसका नयाँ–नयाँ प्रजातिको (मर्स, सार्स कोभ १, सार्स कोभ २) विकास भई यिनीहरुले विभिन्नखालका श्वास–प्रश्वास सम्बन्धी रोगहरु लगाउने र मानिसको मृत्युसम्म गराउने देखिएको छ । वातावरण परिवर्तनले भाइरसको बंशानुगत तत्वमा […]

भूतखेल चौरमा पुग्दा बिहानको उज्यालो परिपक्क भइसकेको थिएन । चौरमा टेकिसकेको थिएँ । म र सुरक्षाकर्मीवीचको दूरी मात्र दुई सय मिटरको फरकमा थियो । चौरमा कर्तव्यपरायण सुरक्षाकर्मीले मलाई हातकै इशारामा आदेश दिए, जानुस् ! म नाजवाफ भएँ, फर्किएँ । २०७१ देखि यता त्यो चौरले दिनका दिन मुठीका मुठी मेरा स्वेच्छिक पसिना चुसिसकेको छ । तर, […]

पानीका स्रोतहरु काम हुँदै गएपछि अहिले नेपालका अधिकांश ठाउँमा अन्धाधुन्द रुपमा जमिनमुनिबाट डीप बोरिङ गरेर पानी तान्ने काम धमाधम चलिरहेको छ । कतिले जानेर पनि र अधिकांशले नजानेर यसलाई गम्भीररुपमा नलिई पर्यावरणीय समस्याप्रति आँखा चिम्लेर बसेका छन् । सर्वविदितै छ कि ताजा पानी (फ्रेस वाटर) को संकट अहिले संसारभरि नै विकराल समस्याका रुपमा फैलिँदै गएको […]