सिक्किम भारतको उत्तर पूर्वी भेगमा अवस्थित एउटा राज्य हो । जुन केवल प्राकृतिक सौन्दर्यका लागि मात्र प्रसिद्ध छैन यहाँको परम्परागत खाना र संस्कारको लागि पनि यो विशेष मानिन्छ । तर त्यहाँका अधिकांश स्थानीय खानाहरू नेपालको स्थानीय खानासँग मिल्दाजुल्दा देखिन्छन् ।
सिक्किमेली खाना संस्कार छिमेकी देशहरू तिब्बत, नेपाल र भुटान जस्ता देशबाट प्रभावित रहेको छ । अहिले परम्परागत खानालाई म:म: थुक्पा जस्ता परिकारले विस्थापित गर्ने गरेको छ । तर त्यहाँका केही स्थानीय खाना भने स्वाद र सन्तुष्टिले पूर्ण छ ।
यहाँ धेरै चामल र मकैमा आधारित परिकारहरू पाइन्छ । यो विशेषता हो कि जुनसुकै खाना तयार पार्दा पनि चामल र मकैयुक्त परिकार पकाउने गरिन्छ । त्यहाँका थुक्पा र ममबाहेक केही लोकप्रिय व्यञ्जनहरू छन् जुन निम्नानुसार छन् ।
दालभात
नेपालको जस्तै दाल र भात सिक्किमको विशेष परिकार हो । भारतका अन्य राज्यहरूमा दाल र चावलको नामबाट चर्चित दाल, भात र तरकारी नै त्यहाँको महत्वपूर्ण खाद्य परिकार हो । यो धेरैको लागि सहज खाना मानिन्छ । उमालेको चामल र दालको सुप यो खानामा समावेश हुन्छ । दाल विभिन्न किसिमको हुन्छ ।
सेल रोटी
नेपालको जस्तै सेल रोटी पनि यहाँको स्थानीय खाद्य परिकार हो । यस्ता रोटीहरू चामल भिजाएर पिठो बनाउने एवं त्यही पिठोबाट सेल रोटी बनाइन्छ । सेल रोटीको प्रयोग शाकाहारी र मांसाहारी दुवैले खाजाको रूपमा खाना खाने गर्छन् । यद्यपि यो रोटी नेपाली चाडपर्वमा प्रयोग गर्ने रोटीको आकार र निर्माण विधिसँग मिल्दोजुल्दो छ ।
छुर्पीको सुप
सिक्किममा उच्च पहाडी भेग समेत रहेकोले छुर्पीको सूप पनि त्यहाँको विशेष परिकारको रूपमा चिन्न सकिन्छ । याकको दूधबाट बनाइने छुर्पीको सुप बनाएर खानु सिक्किमेहरूको परम्परागत खाना हो । यसलाई पेय पदार्थको रूपमा प्रयोग गरिन्छ ।
सिक्किम चिया
भिन्नखाले पारम्परिक कपमा वितरण गरिने सिक्किमेली चिया पनि फरक स्वादका कारण चर्चित छ ।
बाँसको तरकारी
नेपालमा पनि तामा बाँसको तरकारी खाने गरिन्छ। त्यसैगरी सिक्किमको पनि स्थानीय खानामा तामा समेत प्रमुख हुन्छ । काँचो बाँसलाई काटेर ल्याउने र बाँसको तीतोपन हटाउनका लागि बेसार राख्ने गरिन्थ्यो । यसलाई तामा करी भन्ने गर्छन् ।
फाली
सिक्किमको अर्को विशेष खाना हो फाली । तिब्बती क्षेत्रमा उत्पत्ति भएको यो परिकार मःमः जस्तैगरी पिठो भित्र मासु वा तरकारी राखेर पकाउने गरिन्छ। तर यसलाई तताउने नभई तेलमा पकाउने गरिन्छ ।
ढिँडो
यदि तपाईं शाकाहारी हुनुहुन्छ भने सिक्किममा तपाईंको उपयुक्त खानेकुरा भनेको ढिँडो हुन सक्छ । यो गहुँको आँटा, फापर, जौ आदिबाट पनि ढिँडो बनाउने गरिन्छ । यसलाई शाकाहारी सूपको साथमा खाने गरिन्छ ।
फागशपा
फागशपा एक मांसाहारी पकवान हो जुन सुगुरको मासुबाट बनाइएको हुन्छ । यो परिकारको लागि अत्यावश्यक अन्य दुई मुख्य सामग्री भनेको खुर्सानी र मूला हुन् । ग्रीष्म ऋतुमा यो उत्तम परिकारको रूपमा स्थानीयले खाने गर्छन् ।
किनेमा
किनेमा सिक्किमेलीहरूलाई मनपर्ने खानाहरू हुन्। यो सोयाबिनबाट बनेको हुन्छ । किनेमा पकाउँदा, सिमीको समेत प्रयोग गर्ने गरिन्छ । स्थानीयले चामलको साथ किनेमा खाने गर्छन् । केही शाकाहारीहरूले यसलाई मासुको विकल्पको रूपमा लिन्छन् । यो प्रोटिन युक्त खानेकुरा हो ।
नाकिमा
यो परिकार लिलियाकेसी परिवारसँग सम्बन्धित छ । यो दक्षिण एसिया क्षेत्रको सुमात्रा टापुसम्म पाइने एक किसिमको तरकारी हो। यो सिक्किममा खेती गरिन्छ र कम तापक्रम भएका क्षेत्रहरूमा व्यावसायिक खेती पनि गरिन्छ ।
वाकिपा
वाकिपा किरात राई समुदायमा चर्चित सिक्किमको एक विशिष्ट खाना हो ।
