२६ माघ, काठमाडौं । उनको पहेँलो टोपी, रातो सारी र पावरवाला चश्मा लगाएकी बुढीआमा आइतबार बिहान वैदेशिक रोजगार विभागको गेटमा चप्पल घिसार्दै पुगिन् । मसिनो काँपेको स्वर निकँल्दै सुरक्षागार्डलाई सोधिन्, ‘हाकिम सा’ब हुनुहुन्छ बाबु ?’
म्यानपावर कम्पनी र दलालहरुले ठगेका युवाहरु पुग्ने विभागमा बयोवृद्धको उपस्थिति अपवाद थियो । सुरक्षा गार्डले बिनम्रतापूर्वक तेस्रो तलामा जान सुझाए ।
उनी भर्याङमा तीन ठाउँमा रोकिएर विभागका महानिर्देशक कुमारप्रसाद दाहालको कर्यकक्षमा पुगिन् । महानिर्देशकलाई हात जोड्दै भनिन्, ‘छोरा खोजिदिनुहुन्छ कि भनेर हजुरकहाँ आएँ । गएको असोजबाट मेरो छोरा विदेशमै हरायो ।’
उनी कैलालीको गोदावरी-९ धनचौडीकी सुनमतीदेवी जोशी हुन् । उमेरले ७७ काट्न लाग्यो, आँखा राम्रो देख्दिनन् । चिसो काठमाडौंमा उनको मन छोराको पीरले भतभती पोलेको छ । र, त्यही दुःख बिसाउन सरकारी अड्डा धाइरहेकी छन् ।
साँझ परेपछि कहिले भदा कहाँ त कहिले आफन्त कहाँ बास बस्न पुग्छिन् र, उज्यालो भएपछि फेरि छोरा खोजिदिन आग्रह गर्दै सरकारी अड्डा पुग्छिन् । थाहा पनि छैन, विदेशमा हराएको छोरा कसले खोजिदिन्छ ? तै पनि आश मारेकी छैनन् । सुनमतीदेवीका अनुसार ८७ वर्ष पुगेका उनका श्रीमान दानबहादुर शाही गृहमन्त्री हुँदा सुरक्षा गार्ड थिए । यो परिचयले काम भइहाल्छ कि भनेर कुन सरकारी अड्डा पुग्दा पनि श्रीमानको त्यही विगत सम्झाउँछिन् ।
सुनमती सुरुमा छोरो खोजिदिन आग्रह गर्दै पररराष्ट्र मन्त्रालयमा पुगेकी थिइन् । परराष्ट्रका कर्मचारीले सुदूरपश्चिमका मन्त्री (लेखराज भट्ट) छन् भनेर उद्योग मन्त्रालयतिर पठाइदिए । उद्योगमा पुग्दा विषयगत मन्त्रालय भन्दै श्रम मन्त्रालय जान भनियो । श्रम मन्त्रालयले वैदेशिक रोजगार विभाग देखाइदियो । त्यहीकारण उनी सोमबार बुद्धनगरस्थित विभागको कार्यालयमा आइपुगेकी हुन् ।
सुनमतीलाई सोफामा बस्न आग्रह गर्दै महानिर्देशक दाहालले सोधे, ‘कुन देश हराउनुभएको हो तपाईंको छोरा ?’
‘बहराइनमा हो सर । त्यो केटो २०७६ को पुसमा विदेश उडेको हो,’ उनले जवाफ फर्काइन् ।
महानिर्देशक दाहालले छोराको नागरिकता, पासपोर्टको फोटोकपी, फोन नम्बर केही छ ? भनेर सोधे ।
सुनमतीसँग केही कागजात थिएनन् । त्यही जवाफ दिइन ।
फोटो छ त ? महानिर्देशक दाहालले फेरि सोधे ।
‘त्यो पनि छैन’ सुनमतीले निरास हुँदै जवाफ फर्काइन् ।
सुनमतीसँग छ त, केबल छोराको नाम र ठेगाना । ‘जयराज जोशी हो छोराको नाम, माइलो छोरो हो मेरो’ उनले भनिन् ।
हराएको छोराको उमेर पनि उनलाई याद छैन । ‘४० कटिसक्यो होला,’ उनी भन्छिन् ।
०००
सुनमतीका अनुसार असोजयता छोरासँग फोनमा कुरा भएको छैन । फोन गर्ला भन्दाभन्दै ४ महिना बित्यो । बुहारीलाई सोध्दा उनले पनि फोनमा कुराकानी भएको छैन भन्छिन् । उनले बुहारीसँग छोराको फोन नम्बर मागिन् । बुहारीले स्कुल जाँदा छोरीले फोन हरायो, छोराको नम्बर पनि हरायो भनिन् ।
एकातिर सर्वोच्च अदालतमा जग्गाको किचलोको मुद्दा चलिरहेको छ, अर्कातिर कमाउन गएको छोरा हरायो । सुनमतीको मनमा अनेक कुरा खेल्न थाल्यो । एक मनमा लाग्छ, बैरीको लाग्यो कि ? फेरि असोजमा छोराले भनेको सम्झिन्छिन् । जयराजले महामारीका कारण फागुन (२०७६) यता काम बन्द भएको र कोठामै बस्नुपरेको भनेको थिए । सुनमतीले ‘र्फकेर आइज न त’ भन्दा फर्केर आउन पनि पैसा छैन भनेका थिए । ‘पैसा नभएपछि आउँछु भन्दा पनि कसरी फिरोस् ?’ सुनमती आफैं जवाफ दिन्छन् ।
उनले वैदेशिक रोजगार विभागका महानिर्देशक दाहालसामू आफ्नो दुःख बिसाउँदै भनिन्, ‘उता बुढा थलिएका छन् । यता छोरा हरायो । माइलोलाई जसरी पनि पत्ता लगाएर फिर्ता ल्याइदिनपर्यो । छोरा लिएर मात्रै कैलाली फर्किने इच्छा छ ।’
दाहालले सुनमतीकै सामुन्ने बहराइनस्थित नेपाली दूतावासमा फोन गरेर जयराजबारे सोधखोज गरे । तर तत्कालै कुनै पनि जानकारी पाउन सकेनन् । कर्मचारी बोलाएर सुनमतीले दिएका जयराजका विवरण टिप्न लगाए र विभागको प्रणालीमा खोज्न निर्देशन दिए । सुनमतीलाई पनि आफन्तलाई भनेर छोराको पासपोर्ट नम्बर पत्ता लगाएर आउन पनि आग्रह गरे र, गोजीबाट बाटो खर्च भनेर ४ हजार रूपैयाँ हातमा थमाइदिए ।
छोराको खोजी हुने आशले सुनमतीको पनि अनुहार केही उज्यालियो । र, आफू खबर सोध्न आइरहने भन्दै त्यहाँबाट विदा भइन् ।
मलेसियामा छन् जयराज
वैदेशिक रोजगार विभागका अनुसार सुनमतीका छोरा जयराजको अवस्था पत्ता लगाएको छ । जयराज बहराइन नभएर मलेसिया गएका रहेछन् । सन् २०१९को डिसेम्बरमा सुरक्षा गार्डका लागि जयराज मलेसिया उडेको अभिलेखमा देखिएको महानिर्देशक दाहालले बताए । ‘डायनामिक ग्लोबल म्यानपावरबाट जयराज गएका रहेछन्,’ उनले भने, ‘उनको अवस्थाबारे बुझ्न म्यानपावरलाई भनेका थियौं । उनी सकुसल रहेको खबर आएको छ ।’
दाहालका अनुसार जयराजले घरमा श्रीमतीलाई फोन गरिरहेको बताएका छन् । ‘वास्तविकता के हो भन्ने बुझ्न बाँकी छ,’ उनी भन्छन्, ‘छोराले फोन सम्पर्क नगरेपछि आमा अत्ताल्लिनुभएको हो । नआत्ताल्लिनु पनि किन ? आमाको मन न हो !’
