‘हामी कहिलेसम्म भोट नचल्ने भएर बस्ने ?’

म ६२ वर्षकी भएँ । गाउँमा अहिले चुनावको माहोल छ । चुनाव सुरु भएपछि देहातमा अवस्था नै फरक हुन्छ । नेताहरूले भोट माग्न सुरु गरे । तर, मलाई भने चुनाव जति नजिक आउँछ त्यति नरमाइलो लाग्छ । त्यसको कारण हो, अहिलेसम्म मैले भोट दिन नै पाएकी छैन । कसरी भोट दिन्छन् भन्ने पनि थाहा छैन । भोट दिने कागजमा मेरो नाम नभएर भोट दिन नपाएकी हुँ । आफूले भोट दिन नपाउँदा त यो चुनाव नै नआए पनि हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । भोट दिन पाउनेहरूको खुसी नै फरक हुन्छ ।

मेरो घरमा श्रीमान्ले भोट दिनुहुन्छ । मैले श्रीमान्लाई पनि धेरै पटक भोट दिन मेरो पनि नाम लेखाइदिनुस् न भनें । तर नागरिकता छैन, नागरिकता नभएसम्म भोट दिन पाइँदैन भन्नुहुन्छ । उहाँको नागरिकता छ, भोट दिनुभएको छ । मेरो नागरिकता छैन ।

म नेपालमै जन्मेकी हुँ, विवाह भएर यो घरमा आएकी हुँ । मेरो किन नागरिकता बनेन ? माइतीतिरकाले बनाइदिएनन्, घरतिरकाले पनि बनाइदिएनन् । नागरिकता नभएकोले भोट हाल्न पाइँदैन भन्छन् । तर मेरो नागरिकता किन बनेन मलाई नै थाहा छैन । अनि मैले किन भोट दिन पाइनँ, म आफैंलाई थाहा छैन ।

अब त मेरो एउटा मात्रै इच्छा छ, मर्नु अघि भोट हालेर मरुँ । यत्तिका वर्षसम्म भोट दिन नपाउँदा अब त पाइन्न कि भन्ने पनि लाग्छ । भोट दिन नपाउने म मात्रै होइन, हाम्रो गाउँमा धेरै महिला दिदीबहिनी म जस्तै छन् । सबैलाई मलाई जस्तै भोट दिन पाएनौं भन्ने लाग्छ । हामी सबैले भोट दिन नपाएको नागरिकता नभएर हो । केहीको त नागरिकता पनि छ तर पनि किन हो उनीहरूले पनि भोट दिन पाएका छैनन् ।

कहिलेकाहीं त म मुसहर महिला भएर जन्मिएकै कारणले भोट दिन नपाएको हो कि जस्तो लाग्छ । किनकि म जस्ता धेरै मुसहर महिलाले भोट दिन पाएका छैनन् अनि आफैं चित्त बुझाउँछु । नाम नै नभए पनि चुनावको दिन भोट दिने ठाउँसम्म (मतदान केन्द्र) जान्छु । टाढैबाट अरूले भोट हालेको हेर्छु र फर्किन्छु । आफूले अहिलेसम्म दिन नपाए पनि भोट हालेका अरू दिदीबहिनीलाई कसरी भोट हाल्छन् भनेर सोध्छु ।

हाम्रो समाजमा मुसहर भनेपछि हेयको भावले व्यवहार गरिन्छ । अछूतको व्यवहार गरिन्छ । इनार र धारामा पानी लिन जाँदा रोक लगाइन्छ । यदि मेरो पनि भोट हाल्ने ठाउँमा नाम भएको भए त चुनावमा भोट माग्न आउनेलाई टोलमा किन विकास भएन, मुसहरका छोराछोरीले कहिले पढ्न पाउँछन् भनेर सोध्ने थिएँ जस्तो लाग्छ । तर, नाम नै नभएपछि हाम्रो कुरा पनि कसैले सुन्दोरहेनछ । नाम नहुनेहरूलाई त उनीहरूले खोज्दा पनि खोज्दैनन् ।

तर जुलुस, कार्यक्रममा जानुपर्‍यो भने हामीलाई खोज्दै आउँछन् । भोटमा हाम्रो नाम लेखाइदिन त नेताले पनि पर्ने हो नि ! भोट त उनीहरूलाई पनि चाहिने हो । त्यो चाहिं गर्दैनन् । अस्ति गाउँमा जुलुसमा जान भन्न आएका थिए । मैले हाम्रो नाम कहिले हुन्छ । भोट दिन कहिले पाइन्छ भनें । अर्को पटक गरिदिन्छौं भनेका छन् । त्यही भएर आज यो कार्यक्रममा हिंडेकी छु ।

यसरी पार्टीका कार्यक्रममा हिंड्दा एकछिन त रमाइलो लाग्छ । तर, के गर्नु नि भोट नै दिन नपाउने मान्छे कति हिंड्नु भन्ने पनि लाग्छ । तर, फेरि कतै हाम्रो नाम लेखाइदिन्छन् कि भन्ने आश पनि लाग्छ ।

भोट दिन कसरी पाइन्छ ? भोट दिने व्यवस्था मिलाइदिनुहुन्छ तपाईंहरू ? त्यसैका लागि आउनुभएको हो ? यसरी धेरै कुरा सोध्दा त तपाईंहरू पनि कतै भोट दिने व्यवस्था गरिदिन आउनुभएको हो कि भन्ने लागेको थियो ।

हाम्रो समस्या नेताहरूलाई सुनाइदिनुहोला । मैले कहिलेदेखि भोट हाल्न पाउँछु ? म नेपालमै जन्मिएकी, यहीं बस्ने मान्छे हुँ । माइती पनि यहीं, घर पनि यहीं तर धन–सम्पत्ति छैन भनेर मलाई किन यसरी हेलाँ गरिएको होला ? हामीलाई पनि भोट चल्ने बनाइदिनुपर्‍यो । कहिलेसम्म भोट नचल्ने भएर बस्ने हामी ?

(नेकपा एकीकृत समाजवादीको चुनावी कार्यक्रममा सहभागी हुन हिंडेकी सिरहा सखुवानन्कारकट्टी गाउँपालिका–२ की ६२ वर्षीया सदासँग १८ चैत २०७८ मा पत्रकार मुकेश पोखरेलले गरेको कुराकानीमा आधारित ।)