विविधतायुक्त रेसुङ्गा वन, २५८ प्रजातिका चराको वासस्थान

२३ पुस, गुल्मी । गुल्मी जिल्लाको रेसुङ्गा वन क्षेत्रमा नेपालमा पाइने ८८६ प्रजातिका चरामध्ये २५८ प्रजातिका चराहरुको बस्ने गरेको पाइएको छ ।

रेसुङ्गा क्षेत्रमा विश्वकै दुर्लभ चराहरु चीर, रणमत्त महाचिल, सेतो गिद्ध, सुन गिद्ध, गोमायु महाचिल, डंगर गिद्ध रहेका छन् ।

पछिल्लो पटक गरिएको अध्ययनमा कोटेरो मुनियाँ, तिलहरी चरा, चखेवाचखेवी, चञ्चले सुड्सुडिया, टुइँसी सुगा फेला परेको नेपाल पंक्षी संरक्षण संघ गुल्मीका परियोजना अधिकृत भरत पन्थीले जानकारी दिए ।

चराहरुको वासस्थानकै कारण रेसुङ्गा उत्कृष्ट पर्यटकी गन्तव्य बन्दै गएको छ । अवलोकन गर्नेहरु पनि बढिरहेका छन् ।

पंक्षी संरक्षण संघले जिल्लाको रेसुङ्गा क्षेत्रमा चरासम्बन्धी अध्ययन गर्दै आएको छ । रेसुङ्गा क्षेत्रमा नेपालकै लोपउन्मुख प्रजातीका चराहरु फेला परेकाले त्यसको संरक्षणमा सबै पक्षको सहयोगको खाँचो रहेको नेपाल पंक्षी संरक्षण संघ, गुल्मीका परियोजना अधिकृत भरत पन्थीले बताए ।

दुर्लभ चरा भेटिए पनि वासस्थानमा जलवायु परिर्वतन, विद्युतीकरण, चोरी सिकारी, वन डढेलो, बिजुलीका पोलहरु, बढ्दो रासायनिक पर्दाथको प्रयोग र दूरसंचार आवृत्ति जस्ता चुनौती रहेको छ ।

रेसुङ्गा वन संरक्षण क्षेत्रको जंगल क्षेत्र ७ हजार ९०३ हेक्टर रहेको छ । यी क्षेत्रमा विश्वव्यापी रुपमा लोपोन्मुख गिद्धको वासस्थान रहेको छ । नेपालमा मात्र पाइने रैथाने चरा काँडे भ्याकुरलगायत चराहरु भेटिएको तथ्याङ्कमा उल्लेख रहेको छ ।

रेसुङ्गा धार्मिक, सांस्कृतिक, पर्यावरणीय, जैविक विविधताको भण्डार, जलाधार क्षेत्र, वैज्ञानिक महत्व राख्ने गुल्मीको पहिचान बोकेको स्थान हो ।

वनस्पतिको विविधता

भौगोलिक उचाइगत विविधताले गर्दा उस क्षेत्रमा ६८ प्रजातिका विरुवा, ३४ प्रजातिका झाडी, ४६ प्रजातिका जडीबुटी जन्य वनस्पतिहरु र विभिन्न प्रकारका वन पाइएको अध्ययनले देखाएको छ ।

रेसुङ्गा क्षेत्रको छल्दी खोला किनारको उपोष्णा पछाडि सालको वन, कटुस चिलाउने मिश्रति वनदेखि शुद्द खोटेसल्लाको कोणधारी वन र खसु गुराँस मिश्रति समशितोष्ण चौडापाते वन अवलोकन गर्न सकिन्छ ।

जडीबुटीको विविधता

यस रेसुङ्गा क्षेत्रमा टिमुर, चिराइतो, कालीकाफल, सुनखरी, पाखनभेद, आकाशेबली, खमला, हर्रो, बर्रो, गानेगुर्जो, सुगन्धवाल, र अन्य गैरकाष्ठ वन पैदवारहरु पाइन्छ ।

ठूलो घना जंगल रहेको यस क्षेत्रमा कालो ऐसेलु, मजिठो, सतुवा, नागबेलीसहित १६१ प्रजातिका जडीबुटीहरु रहेको डिभिजन वन कार्यालय गुल्मीको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ ।

पारिस्थितिक पद्धति र वासस्थानमा विविधता

यस संरक्षित वनक्षेत्र समुद्री सतहदेखि ५७५ देखि २३४५ मिटर उचाइसम्म फैलिएको छ । प्रशस्त पानी, उर्वर माटो साथै जीवजन्तु वनस्पति र जडीबुटीको विभिन्नताले गर्दा यहाँको पारिस्थितिकीय प्रणाली र वासस्थानमा पनि विविधता पाइन्छ ।

यहाँ स्थलचर,जलचर,उभयचर आदि सबैका वासस्थान भेटिन्छन् । यो क्षेत्र रतुवा, मृग र चितुवाको राम्रो वासस्थानको रुपमा रहेको छ । यहाँ कालिज प्रसस्तै पाइन्छन् ।

जलाधार क्षेत्रहरु

रेसुङ्गा वनक्षेत्र यस आसपासको जल आपूर्तिको प्रमुख स्रोतको रुपमा रहेको छ । यस वनक्षेत्रमा रहेका ३५० भन्दा बढी खानेपानीको मुहान र कुवाबाट वरिपरिका साबिकका ७ गाविसका ६२ हजार जनसंख्यालाई पिउने पानी र अन्य प्रयोजनका लागि पानी उपलब्ध भइरहेको छ ।

रेसुङ्गा क्षेत्रको कुल क्षेत्रफल १९ हजार २८१.३७ हेक्टर रहेको छ । यसको ५० प्रतिशत भाग कृषि क्षेत्र र ४१ प्रतिशत भू-भाग वनक्षेत्रले ढाकेको छ ।

यो क्षेत्रले कालीगण्डकी जलाधारअन्र्तगत बडिगाढ खोला रसो अन्र्तगत तल्लो छल्दी खोला, जोगीखोला, बलिथुम खोला, रटुकुवा खोला उप-जलाधारहरु समेटेको छ ।

जल आपूर्ति, भू-संरक्षण र पर्यापर्यटनको दृष्टिकोणबाट यस संरक्षित वनक्षेत्रमा पर्यावरणीय सेवाको प्रसस्त सम्भावना रहेको छ ।

यस क्षेत्रमा भएका विभिन्न पानीका मुहान र कुवाहरुको साथसाथै यहाँको उपजलाधारको संरक्षण गरिनु अत्यावश्यक रहेको छ । यस क्षेत्रको भू-गर्भ र जलचक्रको अध्ययन भएमा थप सम्भावनाहरु निकाल्न सकिन्छ ।

हाल जिल्लामा तीन वटा वन संरक्षण क्षेत्र मदाने, रेसुङ्गा, र थाप्ले सत्यवती रहेका छन् । रेसुङ्गा, र थाप्ले सत्यवती २०७४ माघमा घोषणा भएको ।

धार्मिक पर्यटन

रेसुङ्गाको शिखरमा त्रेतायुगमा ऋषि ऋष्यश्रृंगले तपस्या गरेको र आध्यत्मिक महत्व रहेको जनश्रुति छ । यस क्षेत्रमा धार्मिक र सांस्कृतिक महत्वका स्थलहरु पनि रहेका छन् ।

धागीथुम,रामकुण्ड, सिद्धस्थान, अर्जुनडाँडा, महापोखरी, यज्ञशाला, गौशाला, साउने शिवालय, जस्ता धार्मिक स्थलहरु यसै संरक्षित वनक्षेत्र भित्र पर्दछन् । यहाँ विभिन्न अवसरहरुमा पराम्परागत मेलाहरु लाग्ने गर्दछन् ।

रेसुङ्गा संरक्षित वनको उच्च स्थानमा धवलागिरिदेखि मनास्लुसम्मको हिमश्रृंखलालगायत नौ जिल्लाको दृश्यावलोकन गर्न सकिने भ्यु टावर रहेको छ । यहाँ विद्यार्थीहरुको लागि शैक्षिक भ्रमण,होमस्टे र ग्रामीण पर्यटनको राम्रो सम्भावना रहेको छ ।