![](https://www.onlinekhabar.com/wp-content/uploads/2024/02/bike-accident.png)
२२ माघ, काठमाडौं । धनुषा सबैला नगरपालिका-५ का २२ वर्षीय सुमित यादव स्वास्थ्य क्षेत्रमा केही गर्न चाहन्थे । परिवारको पनि चाहना थियो, उनलाई डाक्टर भएको हेर्ने ।
आफ्नो र परिवारको सपना पूरा गर्न सुमित पर्साको वीरगञ्जमा बसेर नेशनल मेडिकल कलेजमा एमबीबीएस अध्ययन गर्दै थिए । दोस्रो वर्षमा पढिरहेका उनी तीन वर्षभित्र अध्ययन सिध्याएर डाक्टर हुने ध्याउन्नमा थिए । तर उनको त्यो सपना पूरा हुन पाएन ।
गत माघ ६ गते राति २ बजे कलेजको होस्टलबाट निस्किएका सुमित वीरगन्ज-१५ भिस्वास्थित जिल्ला आयुर्वेद अस्पताल जाने बाटोमा बिहान ३ बजे मोटरसाइकल दुर्घटनामा परे । आफैंले चलाएको मोटरसाइकल अनियन्त्रित भई पल्टिंदा घटनास्थलमै उनले ज्यान गुमाए । दुर्घटनामा उनीसँगै बीबीएमा पढ्ने २३ वर्षीय सन्दीप यादवको पनि ज्यान गयो ।
घरका कान्छा छोरा रहेका सुमितलाई उनको परिवारले १६ कट्ठा जग्गा बेचेर एमबीबीएस पढ्न पठाएका थिए । परिवारको मात्र हैन गाउँलेको नै सुमितलाई डाक्टर भएको हेर्ने चाहना अधुरै रहृयो ।
*** ***
द्वन्द्वकालमा बुबा बेपत्ता भएपछि रुकुमपश्चिम त्रिवेणी गाउँपालिका-३ का २४ वर्षीय सुनिल घर्तीलाई आमाले अनेक दुःख, अभाव झेलेर पढाइन् । रोल्पा, लिवाङको बाल कल्याण माविमा एसएलसी दिएपछि उनी दाङको राप्ती इञ्जिनियरिङ कलेजमा सिभिल इञ्जिनियरिङ पढ्थे । चारवर्षे पढाइ सकेर उनी सिभिल इञ्जिनियर हुन चाहन्थे । तर उनको त्यो सपना सडक दुर्घटनामा खोसियो ।
दाङको रतनपुरमा बसेर पढिरहेका उनी दशैंको बेला घर फर्कंदै गर्दा राप्ती राजमार्ग अन्तर्गत सल्यान सडकखण्डमा २०७८ असोजमा दुर्घटनामा परे । उनी चढेको रा ६ प ४१७१ नम्बरको मोटरसाइकललाई जीपले ठक्कर दिंदा गम्भीर घाइते भए । उपचारका लागि बुटवलको प्रादेशिक अस्पताल लैजाने क्रममा बाटोमै उनको मृत्यु भयो ।
सुनिल घरको जेठो छोरा थिए । घरमा आमासहित दुई भाइ र एक बहिनी छन् । आमापछि भाइ-बहिनीको भरोसा थिए, सुनिल । ‘दाइको मृत्युपछि आशा नै ढल्यो’ माइलो भाइ सुशील घर्ती भन्छन्, ‘भाइ र बहिनीलाई पढाउने, लेखाउने जिम्मेवारी ममाथि आइपर्यो । पढाइ बीचैमा छोडेर म मजदुरी गर्न हिंडें ।’ यसरी हरेक दिनजसो हुने सडक दुर्घटनामा युवाहरूको जीवनसँगै सपना पनि खोसिंदैछ ।
प्रहरीको तथ्यांक भन्छ- पछिल्लो साढे तीन वर्षमा मात्रै देशभर सडक दुर्घटनामा ८ हजार ६७८ जनाको ज्यान गयो । दुर्घटनामा परेर ८८ हजार ३०१ जना अंगभंग र घाइते भए । झस्काउने कुरा त के छ भने सडक दुर्घटनामा ज्यान गुमाउने ठूलो हिस्सा युवाको छ । प्रहरी प्रधान कार्यालयका अनुसार (२०७७ देखि २०८० को पुस मसान्तसम्म) को अवधिमा १६ देखि २५ वर्ष उमेर समूहका २ हजार २०९ जनाले ज्यान गुमाएका छन् । यो दुर्घटनामा ज्यान गुमाउने कुल हिस्साको ३३ प्रतिशत हो ।
आ.व. २०७७/७८ मा २ हजार ५०० को मृत्यु हुँदा ६५३ जना १६ देखि २५ वर्ष उमेर समूहका छन् । त्यस्तै आ.व. २०७८/७९ मा २ हजार ८८३ जनाको मृत्यु हुँदा ७३८ जना, आ.व. २०७९/८० मा २ हजार ६३ को मृत्यु हुँदा ५५० जना, चालु आ.व. २०८०/८१ को पुस मसान्तसम्म ९१६ को मृत्यु हुँदा २६८ जना १६ देखि २५ वर्ष उमेर समूहका छन् ।
नेपाल प्रहरीका प्रवक्ता भीमप्रसाद ढकाल हरेक वर्ष सवारी दुर्घटनामा ठूलो संख्यामा युवाहरूले जीवन गुमाइरहेको बताउँछन् । ‘सडक दुर्घटनामा ज्यान गुमाउने १६ देखि ३० वर्ष उमेर समूह बढी छ’ उनी भन्छन्, ‘ऊर्जाशील मानिने युवा उमेर समूहले सडक दुर्घटनामा ज्यान गुमाइरहेको आँकडाले हामीलाई पनि झस्काएको छ ।’ युवा नै सडकमा बढी चलायमान हुने उमेर समूह भएकाले दुर्घटनामा पनि युवाहरू नै बढी परिरहेको उनी बताउँछन् ।
२०७९ सालमा यातायात क्षेत्रका समस्या समाधानका लागि सुझाव दिन गठित कार्यदलले एक साताअघि मात्र प्रतिवेदन निकालेको थियो । प्रतिवेदनका अनुसार प्रत्येक दिन औसतमा ८ जनाको मृत्यु दुर्घटनाबाट हुने गर्छ । सवारी दुर्घटनामा ज्यान गुमाउने मध्ये ७२ प्रतिशत पैदलयात्री, मोटरसाइकल र साइकल चालक जस्ता संवेदनशील समूह छन् । यसमा पनि आर्थिक रूपमा सक्रिय समूहका पुरुषहरूको हिस्सा ७७ प्रतिशत जति छ । दुर्घटनामा सवारी साधनमा मोटरसाइकलको हिस्सा सबैभन्दा धेरै ५०.७२ प्रतिशत छ । यसले पनि नेपालमा दुर्घटनाबाट मृत्यु हुनेमा युवा उमेर समूह अधिक भएको देखाउँछ ।
परिवारलाई गम्भीर आहत
दाङ घोराही-१५ का दीपक केसी २३ पुगेर २४ टेक्दैथिए । बुटवलमा होटल म्यानेजमेन्ट पढिरहेका उनी २०७८ असोजमा दशैं मनाउन घर फर्किए । होटल म्यानेजमेन्टमा स्नातक सकेर रोजगारीका लागि उनी विदेश जाने तयारीमा थिए ।
घर फर्किएको बेला उनी साथीहरूसँग घुम्न निस्किएका थिए । राति घर र्फकने बेला उनी चढेको मोटरसाइकल अनियन्त्रित भई पल्टियो र घटनास्थलमै उनको ज्यान गयो ।
दशैंको मुखमा भएको त्यो दुर्घटनाले दीपकको मात्र ज्यान गुमेन, परिवारको खुसी नै सधैंका लागि खोसियो । उनको मृत्युपछि परिवारमा गम्भीर आहत पुग्यो । छोराको मृत्युपछि आमा सुशीला केसी पहिले जस्तो रहिनन् । सन्तानको वियोगमा उनी विक्षिप्त नै बनिन् ।
‘छोराको मृत्युपछि हामी उस्तै रहेनौं’ बाबु कृष्ण केसीले भने, ‘श्रीमती बेला-बेला झस्किने भइन् । हामीले त्यो ठाउँ नै छोड्नुपर्ने भयो ।’ त्यसपछि दीपकको परिवार घोराही छोडेर तुलसीपुरको पातुखोला छेउमा बसाइँ सर्यो ।
मनोविद् गरिष्मा पनेरु सडक दुर्घटनामा हुने मानवीय क्षतिले परिवारलाई गम्भीर आघात पुग्ने बताउँछिन् । दुर्घटनामा परेका मृतक परिवारलाई पुग्ने मनोसामाजिक असर गहिरो र लामो समयसम्म हुने उनी बताउँछिन् । ‘सवारी दुर्घटनाले कुनै एक जनाको मात्र जीवन लिएको हुँदैन, सिंगो परिवारको खुसी नै खोसिदिन्छ’, उनी भन्छिन् ।
त्यसमा पनि युवा उमेर समूह परिवारकै आड, भरोसा हुने भएकाले ती सदस्य गुमाउँदा परिवारमा गहिरो मनोसामाजिक असर पुग्ने उनी सुनाउँछिन् । ‘सबैजसो परिवारको धान्ने समूह युवा नै हुन्छ, जब त्यो सदस्य गुम्छ, परिवारको भरोसा ढल्छ, आशाको दियो निभ्छ’ उनी थप्छिन्, ‘त्यस्ता परिवारले आर्थिक, सामाजिक क्षति व्यहोर्नुपर्छ ।’
नहेरिएको सामाजिक पाटो
![](https://www.onlinekhabar.com/wp-content/uploads/2023/10/Bhim-Prasad-Dhakal.jpg)
बर्सेनी सडक दुर्घटनामा ठूलो मानवीय क्षति भइरहे पनि सामाजिक क्षतिबारे अध्ययन हुनसकेको छैन । सडक दुर्घटना सामाजिक परिवेशसँग जोडिएकाले यसमा हुने क्षतिलाई सामाजिक कोणबाट पनि हेरिनुपर्ने समाजशास्त्री सनम पाठक बताउँछन् । ‘सवारी दुर्घटनामा हुने मानवीय क्षतिले परिवारलाई मात्रै क्षति पुगेको हुँदैन, यसको मूल्य समाजले पनि उत्तिकै चुकाइरहेको हुन्छ’, उनले भने ।
त्यसमा पनि ठूलो हिस्साको युवा शक्ति सडक दुर्घटनामा मृत्युवरण गरिरहेको कुरा समाज र मुलुकका लागि ठूलो क्षति भएको बताउँछन् उनी । ‘गतिशील र चलायमान उमेर समूह नै युवा मानिन्छ । परिवार, समाज मात्र हैन, मुलुक नै युवामा निर्भर हुन्छ’ उनले भने, ‘परिवार र मुलुककै आशा र भरोसा बोकेको उमेर समूह सडक दुर्घटनामा मृत्युवरण गर्ने कुरा समाज र मुलुकका लागि अपूरणीय क्षति हो ।’ दिनहुँजसो हुने सडक दुर्घटनामा आशा लाग्दा र दक्ष युवा जनशक्ति गुमिरहेको प्रसंगलाई जोड्दै उनी थप्छन्, ‘ठूलो युवा शक्ति सडकमा यसरी अनाहक मृत्युवरण गर्नु पर्दाको क्षति सामान्य होइन ।’
प्रहरी प्रवक्ता ढकाल सवारी दुर्घटनाको विषय ट्राफिक र प्रहरीसँग मात्र सम्बन्धित नभएको बताउँछन् । ‘सवारी दुर्घटनाको कारण एउटा मात्र हुँदैन, योसँग थुप्रै पाटा र नियमन निकायहरू जोडिएका हुन्छन्’ उनले भने, ‘ट्राफिक प्रहरीसँगै, सडक पूर्वाधार, यातायात व्यवस्थापन, सवारी साधनको प्राविधिक चेकजाँचका विषय लगायत कुराहरू जोडिन्छन् । सडक सुरक्षाका यी सबै नियमन निकायहरूको भूमिका उत्तिकै हुन जरूरी छ ।’
समाजशास्त्री पाठक सवारी दुर्घटनाका विषयमा राज्यले जिम्मेवारी लिनुको साटो एउटा पक्षलाई मात्र दोष देखाएर आफू उम्कने काम भएको बताउँछन् । ‘सडक दुर्घटनाको कारणबारे गहिरो अध्ययन नै नगरी एउटा पाटोलाई मात्र दोष देखाएर नियमन निकायहरू पन्छिने परिपाटी छ’, उनले भने ।
दुर्घटनाको समाधान नखोजिए कालान्तरमा यही संख्यामा नागरिकले सडकमा अकालमै मृत्युवरण गर्नुपर्ने उनले बताए । ‘आज भइरहेको क्षतिबारे गम्भीर भएर नसोचिए कालान्तरमा यसले ठूलो क्षति पुर्याउने छ’ उनले भने, ‘यसको मूल्य समाज र राज्यले पनि चुकाउनुपर्ने हुन्छ ।’
प्रतिक्रिया 4