एचआइभी संक्रमित मनिताको अनुभवः समाज फेरिएको छ, अरुसरहै बाँचिन्छ

१५ मंसिर, सिमरा । ३० औं विश्व एड्स दिवस संसारभर मनाइरहँदा बाराको सिमरामा अरुणोदय युवा क्लबले आयोजना गरेको कार्यक्रममा पथलैया निवासी मनिता तामाङले निर्धक्कसँग भनिन् ‘म एचआईभी संक्रमित हुँ ।’

नेपालमा एचआईभी संक्रमितको अवस्था र तथ्यांक अहिलेसम्म पत्ता लाग्न सकेको छैन । यसको मुख्य कारण संक्रमितहरुले रोग लुकाउनु नै हो । तर, मनिताले एचआईभी संक्रमित हुनु पूर्वजन्मको पाप नभएको र यो कुनै अपराध नभएको बताइन् । मनिता अहिले एचआइभीबारे समाजलाई बुझाउने अभियानमा लागेकी छन् ।

मनिता अहिले ३७ बर्षकी भइन् । उनले १७ बर्षको उमेरमा ३५ वर्षीय रामबहादुर लामासँग बिहे गरिन् । सानै उमेरमा पाको मानिससँग मागी विवाह गरेपछि मात्रै उनलाई थाहा भयो कि रामबहादुरले उनीसँग दोस्रो बिहे गरेका रहेछन् । पहिलेकी श्रीमतीको मृत्यु भएपछि रामबहादुरले मनितालाई भित्र्याएका थिए ।

विवाहपछि केही वर्ष राम्रै चल्यो । मनिताले पथलैयाको एक विद्यालयमा खाजा पसल खोलिन्, श्रीमान गाडी चलाउँथे, सानो र सुखी परिवारको रुपमा जीवन चलिरहेकै थियो । बिहेको केही वर्षमै दुई सन्तान जन्मिए ।

सानो र सुखी परिवारमा एकाएक ब्रजपात पर्‍यो । श्रीमान लगातार बिरामी परेपछि उपचारका लागि वीरगञ्ज पुर्‍याउँदा बल्ल मनितालाई थाहा भो कि उनका श्रीमान एचआईभी संक्रमित थिए ।

त्यतिमात्र होइन, आफू पनि संक्रमित भएको त्यतिबेलै थाहा भएपछि मनिताका लागि जिउँदै मरेसरह भयो । मनिता यौन अनुशासनमा बसेकी निर्दोष युवती हुन्, तर उनमा एचआइभी संक्रमित भयो ।

‘मलाई पहिले किन भन्नुभएन ?’ मनिताले त्यतिबेलै श्रीमानसँग सोधेकी थिइन् । उनका श्रीमानले हाँस्दै भनेका थिए रे, ‘यो सामान्य कुरा हो ।’

यसको अर्थ रामबहादुरले त्यसबेलासम्म एचआईभी लुकाइराखेका थिए । रामबहादुरले रक्सौलको डङकनमा परीक्षण गर्ने गरेका रहेछन् ।

‘आफू पनि एचआईभी संक्रमित भएको थाहा पाएपछि ममतालाई केही दिन घरबाटै बाहिर निस्कनै मन लागेन । उनलाई श्रीमानको अनुहार नै हेर्न मन लागेन । उनलाई अब धेरै समय बाँच्दिनँ जस्तो लाग्यो,’ उनले अनलाइनखबरसँग हाँस्दै भनिन् – ‘आखिर भाग्यमा जे छ, त्यही भोग्नुपर्ने त रहेछ नि !’

कथाको दुःखान्त मोड

संक्रमित बनेको थाहा भएको ७ महिनापछि श्रीमान सामान्य रोगको उपचार गराउँदा गराउँदै बिते । भएको जायजेथा उपचारमै सकियो । साना काखमा छोराछोरी, मनिताको वास्तविक संघर्ष त्यसपछि सुरु भयो । आफैं संक्रमित, त्यसमा पनि दुई लालाबालाको हेरचाह र पालनपोषणको जिम्मेवारी ।

स्थानीय बिद्यालय नजिकै समोसा बेचेर अलिअलि आर्थिक जोहो गर्ने उनी अब त आफूले बनाएको खानेकुरा पनि कसैले नखाने हो कि भन्ने डरले समाजमा खुल्न सकिनन् ।

जीवन गुजारासँगै बालबच्चाको राम्रो शिक्षाका लागि उनले बैदेशिक रोजगारीका लागि प्रयास पनि गरिन् । ‘पैसा कमाउन बिदेश जान पनि खोजेकी थिएँ, दिल्लीमा पुगेर स्वास्थ्य परीक्षणपछि विदेश जानबाट बञ्चित भएर फर्किनुपर्‍यो,’ उनले सुनाइन् – ‘अरु साथी कमाउन गए, म फर्किएँ ।’

संक्रमित भएकाहरुको सामाजिक सुरक्षाका लागि काम गर्ने संस्था जीडब्ल्यूपीमा भीसीडी गरियो, त्यहाँबाट पनि एचआईभी पोजेटिभ आएपछि सोही संस्थाले बिभिन्न स्थानमा तालिम र सेमिनारहरुमा सहभागी गराएपछि ममताको जीवनको फेरियो ।

रुँदारुँदैको हाँसो

संस्थामा आवद्ध भएपछि ममताले के बुझिन् भने गायकदेखि खेलाडीस्ाम्मका मानिस पनि एचआईभी संक्रमित हुने रहेछन् । त्यसपछि आफ्नो सम्ास्या सामान्य लाग्दै गएको उनले सुनाइन् ।

र, बिस्तारै उनी समाजमा खुल्दै गइन् ।

तथापि विभिन्न समस्याहरु भोग्नुपरेको ममताले सम्झिइन् ।

‘बच्चालाई सामान्य घाउ खटिरा आउँदा पनि छिमेकीले बच्चालाई मेरै रोगसँग जोडेर हेर्थे, दुख लाग्थ्यो,’ उनी भन्छिन् – ‘मम्मी हजुरलाई लागेको रोग मलाई पनि लाग्न सक्छ रे, जाम न अस्पताल भनेर छोराले आग्रह गर्दा सारै रुन मन लाग्थ्यो ।’

ममताले अगाडि भनिन्- ‘त्यही भएर पनि छोराछोरीलाई संक्रमण छ कि भनेर डर लाग्थ्यो, तर पटक-पटकको परीक्षणमा संक्रमणमुक्त भएको थाहा पाउँदा चाहिँ खुसी लाग्यो ।’

मनिता संक्रमित भएको अहिले ११ बर्ष बित्यो । उनी सेफ द चिल्ड्रेन को आर्थिक सहयोगमा एचआईभीबिरुद्धको अभियानमा काम गर्ने सिमरामा रहेको अरुणोदय युवा क्लबमा ४ बर्षदेखि कर्मचारीका रुपमा कार्यरत छिन् ।

उनका दुई सन्तान १६ बर्षको छोरो र १८ बर्षकी छोरीलाई स्थानीय विद्यालयले निःशुल्क पढाइरहेको छ । छोराछोरी दुबै संक्रमण मुक्त छन् ।

समाज सकारात्मक भएको अनुभूति

बारा जिल्लामा सन् २००९ यता २२३ जनामा एचआईभी संक्रमित भेटिएका छन् । जसमध्ये २९ जनाको मृत्यु भइसकेको छ भने १४ जना जिल्लाबाट बसाइँ सरेका छन् । समाजले गर्ने व्यवहारका कारण धेरै मानिसहरु अहिले पनि खुल्न सकिरहेका छैनन् । तर मनिता यस्ती हिम्मतवाली छिन् कि आफैंले भन्दैछिन् कि ‘हो म एचआईभी संक्रमित छु ।’

आफूहरुलाई हेर्ने सवालमा पहिलेको भन्दा अहिले समुदाय अलि सकारात्मक भएको ममताको अनुभव छ ।

‘म अहिले आफूजस्तै संक्रमितहरुको उपचारमा काम गरिरहेकी छु, समाजमा खुल्न सके संक्रमित भए पनि बर्षौंसम्म अरुसरहै बाँच्न सकिन्छ,’ ममता भन्छिन् – ‘अब समुदाय फरक भइसकेको छ, पहिलेजस्तो छुनै नहुने भन्ने भ्रम हटिसकेको छ ।’

समाजसँगको डरले गर्दा बेलैमा उपचार पाउन नसकी श्रीमान बितेको र श्रीमानकी पहिली श्रीमती पनि सोही कारण बितेकी हुन सक्ने मनिताको अड्कल छ ।

श्रीमानसँग अब उनको कुनै गुनासो रहेन । तर, संक्रमित भएको थाहा पाइसकेपछि चाँडै परिवारका सदस्यलाई जानकारी नगराएकोमा भने उनलाई सधैं खडि्करहन्छ ।