२६ साउन, काठमाडौं । आर्थिक वर्ष २०७५/७६ सकिएसँगै १४ औं त्रिवर्षीय योजना समाप्त भएको छ । १४ औं योजनाले समेटेका पर्यटनसम्बन्धी लक्ष्यमध्ये रोजगारी सिर्जनामा उत्साहजनक नतिजा हासिल भएको छ भने अरुमा लक्ष्यबमोजिम उपलब्धी भएको छैन ।

सरकारले आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा पर्यटन क्षेत्रभित्र ४० हजार रोजगारी सिर्जना गर्ने लक्ष्य लिएको थियो । सरकारी तथ्यांकअनुसार यस अवधिमा लक्ष्यको दोब्बर भन्दा बढी रोजगारी सिर्जना भएको देखिन्छ । एक वर्षमा एक लाख ९५ हजारले पर्यटन क्षेत्रमा रोजगारी पाएका छन् ।

आव २०७२/७३ अगाडि पर्यटन क्षेत्रमा भएको रोजगारीको यकीन तथ्यांक सरकारसँग थिएन । २०७४ सालमा गरिएको सर्वेक्षणबाट पर्यटनले सिर्जना गरेको रोजगारीको खाका सार्वजनिक भएको थियो ।

पर्यटन क्षेत्रमा जनशक्ति उत्पादनतर्फ पनि निकै राम्रो परिणाम आएको छ । एक वर्षमा दुई हजारको संख्यामा जनशक्ति उत्पादन गर्ने लक्ष्य लिइएकोमा १० हजार जनशक्ति उत्पादन भएको तथ्यांकले देखाएको छ ।

यसबाहेक सरकारले लिएका पर्यटनसँग सम्बन्धित अधिकांश लक्ष्य पूरा गर्न सकेको छैन । तथ्यांकअनुसार पर्यटक आगमनदेखि औसत बसाई, विदेशी मुद्रा आर्जन, प्रतिपर्यटक प्रतिदिन खर्चजस्ता महत्वपूर्ण क्षेत्रमा लक्ष्यमुताबिक उपलब्धी हासिल हुन सकेन ।

कूल गार्हस्थ उत्पादनमा पर्यटनको योगदानको हिस्सा वृद्धि गर्नेलक्ष्यसमेत १४ औं योजनामा पूरा हुन सकेन । १४ औं त्रिवर्षीय योजनाको आधार वर्ष आव २०७२/७३ थियो ।

भूकम्पपछि पुनरुद्धारको समयमा पनि तोकिएका लक्ष्यहरुको उपलब्धी आशालाग्दो रहेको मन्त्रालयको भनाइ रहेको छ । १२ वैशाख २०७२ को भूकम्पले थलिएको पर्यटन पुनरुद्धार र पुनर्निर्माणको चुनौती यस अवधिमा थियो ।

कुन लक्ष्यमा कति प्रगति ?

स्रोत : पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालय

सरकारको समीक्षा के छ ?

संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयका सहसचिव तथा प्रवक्ता घनश्याम उपाध्याय १४ औं योजनामा तोकिएको लक्ष्य प्राप्तिमा सकारात्मक प्रगति हासिल भएको बताउँछन् ।

‘हामी अधिकांश लक्ष्यको नजिक पुगेका छौं,’ उनी भन्छन्, ‘तर, यसले हामीलाई केही पाठ पनि सिकाएको छ ।’

आगामी लक्ष्य गुणस्तरीय पर्यटक कसरी भित्र्याउनेमा केन्द्रित हुने उनले जानकारी दिए । अर्थतन्त्रमा पर्यटनको योगदान र रोजगारी सिर्जनामा नेतृत्व लिने क्षेत्रका रुपमा कसरी स्थापित गर्ने भन्ने सन्दर्भमा आगामी योजनाहरु लक्षित हुने उपाध्यायको भनाइ छ ।

१४ औं योजनाका लक्ष्यहरु पनि पर्यटन आयका दृष्टिकोणबाट निकै कमजोर देखिन्छन् । यसबीचमा पर्यटक आगमनमा सन्तोषजनक वृद्धि भए पनि नेपालले पर्यटकलाई नेपालमा खर्च गराउने वातावरण निर्माण गर्न भने सकेको छैन ।

बिमानस्थलको प्रगति

पर्यटनका ५ राष्ट्रिय गौरवका आयोजनामध्ये दुई आयोजनाको प्रगति १४ औं योजनाको सकारात्मक पक्ष हो । यसबीचमा गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलले ७३ प्रतिशत प्रगति हासिल गरिसकेको छ भने पोखरा क्षेत्रिय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको प्रगति ४२ प्रतिशत भइसकेको छ ।

यी दुई विमानस्थलसहित दोस्रो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल, लुम्बिनी विकास कोष र पशुपति क्षेत्र विकास कोषका कार्यक्रम राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाअन्तर्गत पर्दछन् ।