अक्करे भीरमा मह शिकार (तस्वीरसहित)

२९ जेठ, पोखरा । अक्करे काप्रेभीरको सिरानमा उक्लनुपूर्व उमानाथ गौतमले फेदमा बसेर पूजा गरे । आफू भीरमा उक्लन लागेको र कुनै दुःख–कष्ट नदिन पुकारे । गौतमलाई उनीसँगै गएका अन्य पाका उमेरका साथीहरुले साथ दिए ।

पूजास्थलमा चोयाको नमूना भर्‍याङ (स्थानीय पर्‍याङ भन्छन्), डालो, टाँगा बनाएर भेडाको बलि दिइयो । काँचो स्याउला र दाउरा बालियो, जसले रनवनै ढाकिने गरी धुवाँको मुस्लो उड्न थाल्यो । त्यसपछि ६६ वर्षीय गौतम साथीहरुसँगै काप्रेभीरको उकालो उक्लिए ।

आइतबार कास्कीको माछापुच्छ्रे गाउँपालिका–९ को काप्रेभीरमा भीर मौरीको मह निकाल्दाको दृश्य हो । गौतमले यसरी कहालीलाग्दो अक्करे भीरमा डोरीमा झुण्डिंदै भीर मौरीको मह शिकार गर्न थालेको ३५ वर्षभन्दा बढी भइसकेको छ । अझै पनि युवा जोशमा गीत गुन्गुनाउँदै मह काढ्न छाडेका छैनन् ।

पहिले चोया, बाबियोकै भर्‍याङ प्रयोग गरिने भए पनि अहिले प्लास्टिकको डोरी प्रयोग गर्न थालेको गौतम सुनाउँछन् । ‘पहिलेपहिले चोयाकै डोरी बनाउँथ्यौं । हातैभरि काट्थ्यो । पछिमात्रै हो यो डोरी किनेको’ गौतम भन्छन्, ‘सबै सामान, आफैं किनेको हुँ । ४०/५० हजार रुपैयाँ लगाएर किनेको, अहिले सजिलो भएको छ ।’

गौतमले भीर मौरीको मह काढ्न एक पटकको ३५ हजार रुपैयाँसम्म लिने गरेको सुनाउँछन् । उनी मह काढ्न भीरमा चढ्दा परिवारका सदस्य डराउँछन् । ‘नजा, अब छोड्दे भन्छन्’ गौतम भन्छन्, ‘छोरालाई त सँगै लिएर हिंडिराखेको छु ।’

तर, अब विस्तारै यो जिम्मेवारी आफ्नो छोराको काँधमा सुम्पिने मनस्थितिमा छन् गौतम । उनका छोरा ३५ वर्षीय चिमलाल गौतम पनि बाबुसँगै पहरा उक्लिन थालेको ९ वर्ष भइसक्यो । उमानाथ भन्छन्, ‘मैले बुवाहरुबाट सिकें । मैले पनि छोराले सिकोस् भनेर आफूसँग लिएर हिंड्ने गरेको छु ।’

छोरा चिमलाल गौतम बाजे र बुवाकै पछिपछि लाग्दालाग्दा आफूले पनि भीर मौरीको मह काढ्न सिकिसकेको सुनाउँछन् । ‘भीर मौरी काढेको थाहा पाएको ९ वर्षकै उमेरदेखि हो । मेरै बाबाले निकाल्नुहुन्थ्यो । अहिले उहाँ अलि बुढो हुनुभो, छोड्ने भन्नुहुन्छ’ उनले भने, ‘दुई वर्ष भयो, आफैं आउन थालेको छु ।’

काप्रेभीरमा पहिले ९/१० घार मात्रै मौरी हुन्थे । तर, यस वर्ष बढेर १८ घार पुगेको छ । काप्रेभीरमा मह निकाल्ने लामो इतिहास भए पनि अघिल्ला वर्षहरुमा मह काढ्न अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्र आयोजना (एक्याप)को अनुमति लिनुपर्दथ्यो । तर, यस वर्षदेखि गाउँपालिकाले नै स्वीकृति दिएको हो ।

पोखरादेखि करिब २५ किलोमिटर टाढा भीर मौरी चाका (घार) हेर्न पाइने भएकाले पर्यटन प्रवर्धनका लागि गाउँपालिकाले नै सुरुवात गरेको वडाध्यक्ष राजेन्द्र क्षेत्री बताउँछन् । भीर मौरीलाई पर्यटनसँग जोडेर पालिकाको आम्दानीमा जोड्न आफू लागिरहेको उनको भनाइ छ ।

‘यो एकदम एड्भेन्चर काम पनि हो । जोखिम पनि उत्तिकै छ । यो एउटा हाम्रो परम्परा पनि हो’, क्षेत्री भन्छन्, ‘मर्दी हिमाल रुटमै पर्ने भएकाले यसलाई राष्ट्रियस्तरमै चिनाउन पनि पालिकाले अगुवाइ गरेको हो ।’

हेर्नुहोस् थप तस्वीरहरु