१६ महिनामा ३५ प्रतिशत बढ्यो सुनको भाउ, अझै बढ्ने प्रक्षेपण

२७ फागुन, काठमाडौं । यतिबेला बिटक्वाइन, इथेरियमजस्ता क्रिप्टोकरेन्सी र सुनको भाउले विश्व बजार तातेको छ । क्रिप्टोकरेन्सीको लगानीलाई नेपालले अवैधानिक मान्दछ र कारोबारका लागि प्रतिबन्ध छ । सुन कारोबारका लागि पनि कडाइ गरिएको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय कमोडिटी मार्केटमा सुनको भाउ बढेसँगै नेपाली बजारमा त्यसको असर परेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुन र बिटक्वाइनसहित क्रिप्टोकरेन्सी भाउ ‘बुलिस ट्रेन्ड’ मा रहेको विश्लेषण भइरहेका छन् ।

नेपालमा कमोडिटी मार्केट नहुँदा सुनमा लगानी गर्ने, नाफा लिने वा मूल्यवृद्धिबाट जोगिने अवसर छैन । काँचो सुन खरिद गर्ने वा भविष्यमा मूल्यवृद्धिको सुरक्षाबाट जोगिनका लागि पनि अवसर नरहेको नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका महासचिव धर्मसुन्दर बज्राचार्य बताउँछन् ।

‘काँचो सुन किनबेच गर्न पाइँदैन, यो अवैधानिक छ तर गहनाका रूपमा कसैले भौतिक रूपमा भने खरिद गरेर राख्न सक्छ,’ बज्राचार्यले अनलाइनखबरसँग भने, ‘कमोडिटी मार्केट नभएपछि कारोबार हुने कुरै भएन ।’

२० अक्टोबर २०२२ (१७ कात्तिक २०७९) मा प्रतिऔंस १ हजार ६ सय २५ अमेरिकी डलर रहेको सुन हाल २ हजार १ सय ७८ डलर पुगेको छ । १ औंसबराबर २.४३ तोला हुन्छ । नेपाली बजारमा सोही अवधिमा सुन प्रतितोला ९३ हजार १ सयबाट बढेर १ लाख २६ हजार पुगेको छ ।

करिब १६ महिना अवधिमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा ३४ प्रतिशतले सुनको मूल्य बढेको छ भने नेपाली बजारमा ३५ प्रतिशत बढेको छ । अमेरिकी डलरको मूल्य, राजस्व वृद्धिको असरका कारण नेपाली बजारमा मूल्य अझ धेरै बढेको देखिन्छ ।

विगत १६ महिनामा सुनको अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य ट्रेन्डलाइन 

सुनमा लाग्ने करको दरमा घटबढ गराउँदा आन्तरिक मूल्यमा केही असर पर्छ । त्योबाहेक मूल्यवृद्धिमा नेपालको खास भूमिका रहन्नँ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा दिनभरि हुने कारोबारपछि अन्तिम मूल्य जति कायम हुन्छ, त्यसकै आधारमा नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघले नेपालमा मूल्य निर्धारण गर्ने हो ।

शनिबार र आइतबार अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कारोबार हुँदैन । शुक्रबार बजार बन्द हुँदा कायम भएको मूल्यअनुसार नेपाली बजारमा आइतबार मूल्य समायोजन गरिन्छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कसरी बढ्यो मूल्य ?

अन्तर्राष्ट्रिय कमोडिटी मार्केटमा हुने माग र आपूर्तिले मूल्य निर्धारण हुन्छ । २० अक्टोबर २०२२ देखि नै सामान्य उतारचढाव हुँदै अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य उकालो लागेको हो ।

ब्लेकले फाइनान्सियल ग्रुपका प्रमुख लगानी अधिकृत पिटर बुकवरले मूल्यवृद्धि र उच्च ब्याजदरबीच सुनको मूल्य बढ्नुलाई अर्थपूर्ण रूपमा हेरिएको बताउँछन् । सामान्यतः ब्याजदर उच्च हुँदा सुनको मूल्य घट्ने गरेको उनले स्मरण गरे ।

‘रुस–युक्रेन युद्धका कारण विश्वका धेरै केन्द्रीय बैंकले २०२२ मा अत्यधिक सुन खरिद गरे,’ अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यम सीएनबीसीसँग उनले भने, ‘जुन सुन कारोबारमा आउँदैन, यसले आपूर्ति झनै खुम्चियो । यसको असर अहिले परिरहेको छ ।’

नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका पूर्वअध्यक्ष मणिरत्न शाक्य अन्तर्राष्ट्रिय द्वन्द्व हुँदा सुनको मूल्य बढ्ने गरेको इतिहास रहेको बताए ।

‘रुस र युक्रेन युद्धका कारण धेरै देशका केन्द्रीय बैंक र ठूला लगानीकर्ताले सुनमा लगानी बढाए, यसले आपूर्ति खुम्चिरह्यो र मूल्य बढ्यो,’ उनले भने ।

अर्कातर्फ, अमेरिका तथा बेलायतको उच्च ब्याजदर घट्ने अपेक्षाले पनि यतिबेला सुनको माग बढेको छ । अमेरिकी केन्द्रीय बैंक फेडरल रिजर्भ (फेड) ले मुद्रास्फीति नियन्त्रणमा लिन भन्दै बढाउँदै गएको सन्दर्भ ब्याजदर सीमा हाल ५.२५ देखि ५.५० प्रतिशतसम्म पुगेको छ, जुन दर २३ वर्षयताकै उच्च हो ।

तर, पछिल्ला महिनामा अमेरिकी मुद्रास्फीति घट्दै गएको छ । मार्च वा जुन महिनासम्म फेडले ब्याजदर घटाउने विभिन्न प्रक्षेपण भइरहेका छन् । त्यस्तै बेलायतको बैंक अफ इङल्यान्डले पनि ब्याजदर कटौती गर्ने सम्भावना उच्च रहेकाले त्यसको असर पनि सुनमा परेको छ ।

अमेरिकाले ब्याजदर घटाउने चर्चाले सुनको मूल्य बढेको महासंघ महासचिव बज्राचार्य बताउँछन् ।

‘ब्याजदर घट्दा निक्षेप लगानीको प्रतिफल घट्ने भएकाले लगानी सुनतिर मोडिन्छ, यसले सुनको माग बढ्न गई मूल्यमा असर परिहाल्छ,’ उनले भने ।

फेडका अध्यक्ष जेरोम एच पावेलले नै मुद्रास्फीति नियन्त्रणमा आइसकेपछि ब्याजदर घटाउने प्रतिवद्धता जनाउँदै आएका थिए ।

‘जब अमेरिकाले ब्याजदर घटाउँछ, त्यसपछि मूल्य थप बढ्छ र बेचौंला भनेर नाफा लिने उद्देश्यले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुन कारोबार गर्नेहरू पनि सक्रिय भएका छन्, यसले मूल्यमा दबाब दिइरहेको छ,’ बज्राचार्य भन्छन् ।

फेडले ब्याज घटाइसकेपछि भने केही हदसम्म सुन आपूर्ति सही ठाउँमा आउने र मूल्य नियन्त्रणमा सघाउ पुग्ने अनुमान छ । तर, फेडले ब्याज कहिले घटाउँछ भन्ने निश्चित भइसकेको छैन ।

मार्चमा ब्याज नघटे जुन महिनामा घट्नेमा अमेरिकी व्यापारीहरू विश्वस्त रहेको सीएनबीसीले उल्लेख गरेको छ ।

सुनको मूल्य बढ्नुको तेस्रो कारण हो, विश्वका धेरै देशको आर्थिक गतिविधि सुस्ताउनु ।

‘विश्वका धेरै देशको औद्योगिक उत्पादन खुम्चिएको अवस्था छ, विभिन्न प्रक्षेपणले पनि तत्काल सुधार हुने आधार देखाएका छैनन्,’ महासंघ पूर्वअध्यक्ष शाक्य भन्छन्, ‘यसले गर्दा व्यवसाय विस्तारभन्दा पनि लगानी सुरक्षाका लागि अहिले सुन धेरैको रोजाइ बनेको छ ।’

कतिसम्म बढ्ला भाउ, असर कस्तो पार्छ ?

सुनको भाउ कतिसम्म जान्छ भनेर कसैले सही अनुमान गर्न सक्दैन । अन्तर्राष्ट्रिय कमोडिटी मार्केटमा हुने माग र आपूर्तिले मूल्य तय हुने भएकाले विश्वका ठूला लगानीकर्ताको मनोभावनासँग यो जोडिएको विषय हो ।

अन्तर्राष्ट्रियस्तरका विभिन्न अध्ययनले पनि सुनको भाउ बढ्ने प्रक्षेपण गरिरहेका छन् । इकोनोमी फोरकास्ट एजेन्सीका विज्ञहरूले हाल प्रतिऔंस २ हजार १ सय ७८ डलर रहेको सुन २०२४ मेको अन्त्यसम्म २ हजार ३ सय ७० डलरसम्म पुग्ने प्रक्षेपण गरेका छन् । मे महिनापछि भने सुनको मूल्य केही घट्न सक्ने प्रक्षेपण उनीहरूको छ ।

नेपाली बजारमा पनि सुनको मूल्य तोलाको १ लाख ३० हजार रुपैयाँसम्म पुग्न सक्ने प्रक्षेपण गरिएको बज्राचार्यले बताए । ‘दुई–तीन महिनामा १ लाख ३० हजारसम्म पुग्न सक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ, अनुमान मिल्न पनि सक्छ, नमिल्न पनि सक्छ,’ बज्राचार्य भन्छन् ।

नेपालमा हाल दैनिक २० किलो सुन आयात गर्न सक्ने व्यवस्था छ । वैदेशिक रोजगारमा रहेकाले ५० ग्रामसम्म सुनका गरगहना ल्याउन पाउने व्यवस्था छ । सुनको मूल्य बढ्दा नेपालबाट बाहिरिने विदेशी मुद्रा बढ्न जान्छ । विदेशी मुद्रा सञ्चिति घटेका बेला यसले नकारात्मक असर पार्न सक्छ ।

‘अर्कातर्फ सुनलाई इज्जत र प्रतिष्ठासँग जोडेर हेरिने गरेकाले विवाह, विभिन्न चाडपर्व तथा सांस्कृतिक कार्यमा सुन अवलम्बन गरिँदै आएको छ, यसले त्यस्ता कार्यमा खर्च बढाउँछ,’ शाक्यले भने ।

सुन मात्रै होइन, बिटक्वाइनमा पनि आकर्षण

सुनमा मात्रै नभएर विश्वका लगानीकर्ता बिटक्वाइन, इथेरियमजस्ता क्रिप्टोकरेन्सीमा पनि आकर्षित भएका छन् । शुक्रबार बजार बन्द हुँदा बिटक्वाइनको मूल्य ६९ हजार ६ सय ८१ डलर (करिब ९१ लाख ९८ हजार रुपैयाँ) पुगेको छ । बिटक्वाइनको यो मूल्य हालसम्मकै उच्च हो ।

२८ नोभेम्बर २०२२ (१२ मंसिर २०७९) मा बिटक्वाइनको मूल्य १६ हजार ४ सय ५२ डलरसम्म झरेको थियो । बिटक्वाइन मात्रै नभई अन्य क्रिप्टोकरेन्सीको भाउ पनि बढेको छ । इथेरियमको मूल्य ३ हजार ९ सय ४३ डलर पुगेको छ । १७ जुन २०२२ मा यसको मूल्य ९ सय ९३ डलरसम्म झरेको थियो ।

‘सुन मात्रै नभई बिटक्वाइन सहितका क्रिप्टोकरेन्सीमा पनि लगानीकर्ता आकर्षित भएका छन्,’ बज्राचार्यले भने, ‘अमेरिकी फेडलाई ब्याज घटाउनुपर्ने अवस्था रहेकाले कारोबारीहरू बिटक्वाइन र सुनमा बढी आकर्षित भएका छन् ।’

त्यस्तै रुस–युक्रेन युद्ध, सुस्ताउँदो विश्व आर्थिक गतिविधिले बिटक्वाइनतिर लगानी मोडिएको व्यवसायी बताउँछन् ।