अरुण बराल/राजनीतिक टिप्पणी
१५ मंसिर, काठमाडौं । मोहन वैद्य नेतृत्वको नेकपा-माओवादीबाट सम्बन्ध विच्छेद गरेको घोषणासहित नयाँ समूह बनाएका नेत्रविक्रम चन्दले ‘एकीकृत क्रान्ति’ को कार्यदिशा अघि सारेका छन् । के हो विप्लवको ‘एकीकृत क्रान्ति’ ? यसबारे स्वयं विप्लवलाई नै थाहा छैन ।
आफ्नो ‘एकीकृत क्रान्ति’बारे विप्लवले मिडियामा जवाफ दिने गरेका छन्- ‘यसबारे हामी छलफलमै छौं, हाम्रो राष्ट्रिय भेला पनि हुँदैछ, तर हामीले गर्ने क्रान्ति अब विगतको जस्तो नभई ‘एकीकृत क्रान्ति’ हुनेछ ।’
चितवनमा गोप्य बैठक चलिरहेका बेला विप्लव समूहका नेताहरुलाई ‘भूमिगत’ शब्दले निकै तर्सायो । बैठक सकिएलगत्तै एकजना केन्द्रीय नेताले भने- ‘हाम्रो विषयमा गलत हल्ला चलाइयो, हामी भूमिगत भएकै हैनौं । हामीले सशस्त्र छापामार युद्ध थाल्ने भन्ने हल्ला पनि गलत हो, हामी भूमिगत भएका हैनौं, हामीले आफ्नो राजनीतिक नारा ‘संविधानसभा विघटन गर, राष्ट्रिय राजनीतिक सभाको आयोजना गर’ भनेका छौं ।
विप्लवले भूमिगत नभएको प्रमाण दिन सोमबार जमलको राष्ट्रिय नाचघरमा उनकै उपस्थितिमा पत्रकार सम्मेलनको आयोजना गरेका छन् ।
तर, विप्लव समूह भूमिगत हुन लागेको हैन र आफ्नो कार्यनीतिक नारा ‘राष्ट्रिय राजनीतिक सभा’ नै तय गरिएको हो भने वैद्य समूहबाट अलग भएर अर्कै पार्टी बनाउनुको कुनै अर्थ र औचित्य देखिँदैन ।
भ्रष्टाचारीमाथि कारवाही थालेर विप्लवले माओवादीको गुमेको साख जनतामा स्थापित गर्ने र जनताको सहानुभूति बटुल्ने सोचेका हुन सक्छन्, तर यतिले मात्रै कार्यकर्तालाई क्रान्तिको सपना बाँड्न पर्याप्त हुँदैन।
वैद्य समूहबाट अलग्गिएको यो समूहले थालेको अर्को नयाँ काम भनेकाे भ्रष्टाचारीहरुको नामावली संकलन हो । भ्रष्टहरुको नाम संकलन गरेर उनीहरुको सूची सार्वजनिक गर्ने र तिनमाथि जनकारवाही गर्ने सो समूहको तयारी देखिन्छ । तर, यति कामले मात्रै क्रान्तिकारी कम्युनिष्ट पार्टी बन्न सक्दैन । यस्तो अभियान भारतको केजरीवालको भन्दा अलिकति ‘रेडिकल’ काममात्रै ठहरिने छ ।
भ्रष्टाचारीमाथि कारवाही थालेर विप्लवले माओवादीको गुमेको साख जनतामा स्थापित गर्ने र जनताको सहानुभूति बटुल्ने सोचेका हुन सक्छन्, तर यतिले मात्रै कार्यकर्तालाई क्रान्तिको सपना बाँड्न पर्याप्त हुँदैन । क्रान्तिको सपनामा कार्यकर्ताहरुलाई विश्वस्त तुल्याउन उनले जनवादी राज्यसत्ता कसरी प्राप्त गर्ने भन्ने ‘प्रोजेक्ट’ अघि सार्नुपर्ने हुन्छ । जसलाई उनले ‘एकीकृत क्रान्ति’ भन्ने अमूर्त पदावलीले ढाकछोप गरेका छन् ।
एकीकृत क्रान्तिबारे विप्लव आफैं स्पष्ट नभएपछि अरु मानिसहरु स्पष्ट हुने कुरै भएन । विप्लवले नेपालको अबको क्रान्ति विगतको जनयुद्ध (चिनियाँ मोडेल) जस्तो नहुने आफ्नो दस्तावेजमा उल्लेख गरेका छन् ।
वैद्य माओवादीले भन्दै आएको ‘जनयुद्धको जगमा जनविद्रोह’ पनि नेपालमा असम्भव रहेको विप्लवको ठहर छ ।
विप्लवका कतिपय नेता कार्यकर्ताले अब चे ग्वेभाराको बाटो समाउनुपर्ने बताउन थालेका छन् । तर, विप्लव चे ग्वेभारा नै बन्ने हो भने नेपालमा एकजना फिडेल क्यास्ट्रोको जरुरत पर्छ । विप्लवको फिडेल क्यास्ट्रो को बन्ला ? प्रचण्ड या बाबुराम ?
विप्लवले आफ्नो राजनीतिक प्रतिवेदनमा नेपालमा गाउँ र शहरको चरित्र बदलिएको विश्लेषण गरेका छन् । उनको यो विश्लेषण दीर्घकालीन जनयुद्धको आधार र कार्यदिशासँग मेल खाँदैन ।
‘एकीकृत क्रान्ति’ को शब्द बुनेका विप्लवले क्रान्तिको कस्तो मोडेल नेपालमा फिट हुन्छ भन्ने सार्वजनिक गर्न सकेका छैनन् । यो स्थितिमा प्रचण्ड र मोहन वैद्यको पार्टीबाट निराश बनेका जोदाहाहरु उनको समूहमा आए भने उनले के लाइन देलान् ? यो प्रश्न निकै चुनौतीपूर्ण छ ।
क्रान्तिकारी हुनका लागि विद्रोह गरेका विप्लव समूहका नेताहरु भूमिगत हुन लागेका हैनौं भन्दै स्पष्टीकरण दिँदै हिँड्न थालेका छन् । र उनीहरुले वैद्यले अघि सारेकै ‘गोलमेच सम्मेलन’को फेरो समातिरहेका छन् ।
भ्रष्टाचारीलाई मोसो दलेरमात्रै क्रान्तिकारी बन्न सकिँदैन, क्रान्तिकारी बन्नका लागि वैज्ञानिक खालको कार्यदिशा चाहिन्छ भन्ने कुरा विप्लव जत्तिको नेताले पक्कै पनि बुझेकै हुनुपर्छ । साथै भूमिगत हुने पन सिंघर्षको आवश्यकताले माग गरेको अवस्थामा मात्रै हो । भूमिगत हुनैका लागि भूमिगत त मोहनविक्रम सिंह पनि भइरहेकै छन् ।
विप्लवको ‘एकीकृत क्रान्ति’को शब्दजाल एमाओवादीका निराश कार्यकर्तालाई केही दिन थुम्थुम्याउने भुलभुलैया मात्रै बन्न सक्ने खतरा छ ।
विप्लवका कतिपय नेता कार्यकर्ताले अब चे ग्वेभाराको बाटो समाउनुपर्ने बताउन थालेका छन् । तर, विप्लव चे ग्वेभारा नै बन्ने हो भने नेपालमा एकजना फिडेल क्यास्ट्रोको जरुरत पर्छ । विप्लवको फिडेल क्यास्ट्रो को बन्ला ? प्रचण्ड या बाबुराम ?
किनभने, क्युवामा चेको लाइनले अन्तिम धक्काको मात्रै काम गरेको हो । बाँकी त्यहाँको जनआन्दोलनको परिस्थितिले उनलाई साथ दिएको हो भन्ने बुझ्न जरुरी छ । चेको नक्कल जुनसुकै देशमा गर्न सकिने भए बोलिभियामा उनी हार्ने नै थिएनन् ।
नेपालको परिस्थिति बोलिभियाको भन्दा क्युवासँग मिल्दोजुल्दो छ । तर, यसका लागि चे बन्न खोजेका विप्लवलाई साथ दिने क्यास्ट्रो अहिलेसम्म फेला परिसकेका छैनन् । तर, जहाँसम्म ‘चे’को लाइनको कुरा छ, अहिलेको युग र नेपालको भूराजनीतिक परिस्थिति क्युवाको कागतालीपूर्ण क्रान्तिको भन्दा गुणात्मकरुपमै भिन्न छ ।
विगतको जस्तै गाउँले शहर घेर्ने वा जनयुद्धमा जनविद्रोह फ्युजन गर्ने माओवादीका दुबै लाइनहरु नेपालमा प्रयोगबाटै असफल सावित भइसकेका छन् ।
यो वस्तुगत स्थितिमा विप्लवको ‘एकीकृत क्रान्ति’को शब्दजाल एमाओवादीका निराश कार्यकर्तालाई केही दिन थुम्थुम्याउने भुलभुलैया मात्रै बन्न सक्ने खतरा छ ।
क्रान्तिको स्पष्ट दिशा नभएकाले क्रान्तिका नाममा कार्यकर्ताले चन्दा उठाएर विप्लवलाई बदनाम बनाउने अर्को सम्भावनाको धेरैले अनुमान गरेका छन् ।
यद्यपि यो कुरालाई अस्वीकार गर्न सकिँदैन कि माओवादी स्कुलिङमा हुर्केका र यतिबेला चरम निराशामा रुमलिएका प्रचण्ड र वैद्यका धेरै कार्यकर्ताहरु फेरि एकपटक विप्लवको रुमानी क्रान्तिको नारामा आकर्षित हुने छन् ।
