महिलाको जस्तै लामो कपाल, ऋषिमुनिहरुको जस्तै लामो दाह्री, निधारमा तेसो चन्दन अनि गलामा तुलसीको माला लगाएका यी व्यक्तिलाई झट्ट हेर्दा धेरैलाई लाग्छ, उनी ठुलै सन्त माहात्मा हुन् । र, धेरैलाई लाग्न सक्छ, अहिले भइरहेको धर्मसम्बन्धी बसहमा यी माहात्माले पक्कै पनि धर्म सापेक्ष राज्यकै पक्षमा वकालत गर्लान् । तर, कुरो बेग्लै छ ।
न्युरोडस्थित संकटामन्दिर नजिकै सेर्माले खोलेको किरात ज्योतिषको कार्यालयमा पुग्दा मुन्धुमविद् एवं किरात ज्योतिष चन्द्रकुमार सेर्मा आफ्ना केही चेलासँग गफ गरिरहेका थिए । छेउमा किरात धर्मगुरु स्व. फाल्गुन्द र जीवित किरात धर्मगुरु आत्मानन्द लिङदेनको तस्वीर सजिएको थियो । कुराकानीका क्रममा उनले आफूहरुलाई कतिपय आदिवासी जनजातिले ‘हिन्दु’को आरोप लगाएकोमा गुनासो गरे । उनले भने- हामी हिन्दुकृत पनि होइन, हामी क्रिश्चियनकृत पनि होइन, वुद्धकृत पनि होइन, किरातहरु आफैंकृत हो । मुन्धुमकृत हो, फाल्नुनन्दकृत हो ।’
तपाई डाक्टर चन्द्रकुमार सेर्मा । के विषयमा डाक्टर गर्नुभएको ?
-किरात ज्योतिष एक अध्ययन ।
ज्योतिष पनि किरात र अकिरात भन्ने हुन्छ र ?
-यो त संज्ञामात्रै हो । तपाई अरुण भनेजस्तै हो । तपाई अरुण नदी त हैन नि ।
किन किरात ज्योतिष भनेको ? ज्योतिषमात्रै भनेको भए हुँदैनथ्यो ?
-ज्योतिषको उत्थान क्रममा किरात जातिहरुको मुन्धुम ज्योतिष लोप हुने अवस्थामा थियो । मभन्दा पूर्व रणध्वजले चार पाँचवटा कृतिहरु लेखेको बाहेक नेपाली साहित्यमा झण्डै झण्डै भानुभक्तभन्दा पनि मुनि नै थियो ।
महागुरु फाल्गुनन्दले ०२० सालदेखि उता ९०/१०० सालमा कर्याङ कुरुङ ज्योतिषको प्रारम्भिक आधारहरु तयार गरेका थिए । त्यसलाई शुन्य अवस्थामै भन्दा पनि हुन्छ । मैले पनि सुख सयल आनन्दमा बस्ने इच्छा गरेको थिएँ, एकदम परमानन्दमा बस्ने लक्षमा थिएँ । तर, मेरै गुरु आत्मानन्द लिङदेनले उहाँकै आश्रममा बोलाएर तिमी किरात विभूति हुन्छौ भने किरात ज्योतिषलाई उठाऊ भन्नुभयो । मेरा गुरु मलाई २१ वर्ष साधाना दिएर यो उचाइमा पुर्याउने सिद्ध पुरुष हुन् । मैले नो भन्न सकिँन । त्यसपछि मैले किरात ज्योतिष उत्थान संघ मैले चन्द्रगढीमा स्थापना गरें ।
त्यसपछि एउटा पञ्चाङ्ग पात्रो निकाल्न मलाई ८ वर्ष लाग्यो । ८ वर्षको अभ्यासमा ज्योतिष सिक्दासिक्दै आचार्य गरें, अनि पीएचडी भएँ ।
हिन्दुशास्त्रमा जस्तै किरातहरुको मुन्धुममा पनि ज्योतिषको कुरा छ ?
-मुन्धुममा पनि छ । मुन्धुममा ज्योतिषलाई खाइक् भन्छन् । गणित गरेर, बटारेर सोध गर्नुलाई मुन्धुममा खाइक् भन्छ ।
बाटामा बसेर हात हेर्ने ब्राह्मण ज्योतिष र तपाईमा के फरक छ ?
-त्यो पनि ज्योतिष हो । तर, फरक के हो भने तिनीहरु पेट पाल्नका लागि हुन् विचराहरु । हैसियत कम भएर हो ।
सामान्य पेट पाल्न सिकेपछि बस्नुपर्यो खाली ठाउँमा । पेटको समस्या हो त्यो । हस्तरेखाबाट पीएचडी गर्ने, ठूला ठूला गणित, ज्योतिषशास्त्र, फलित शास्त्र, सिद्धान्तशास्त्र जान्नेहरु त्यसरी बस्दैनन् । मैले त झन् पैसा त नतोकी बसेको छु ।
तर, काठमाडौंमा अफिस खोल्नुभएको रहेछ….
-यो पनि संगठनको मात्रै हो । किरात ज्योतिष हेरेर यति लिन्छु भनेर काहीँ देख्नुभएको छ ? अरु बाहुनहरुको जस्तो देख्नुभएको छ ? कान्तिपुरमा काहीँ देख्नुभएको छ ? जबकि मैले ज्योतिष अध्ययन गरेको ४० वर्षभयो, अहिलेसम्म सूचना आउट छैन । र, कसैलाई यति रुपैयाँ चाहिन्छ भनेर बोलेको छैन ।
चिना पनि हेर्नुहुन्छ ?
-ज्योतिष भनेको नै तीनवटा हो नि त । गणित ज्योतिष, जो गणतामात्रै हुन्छ, त्यो म्याथम्याटिक्स हो । फलित ज्योतिष, जसले रिजल्टहरु बताइरहन्छ । र, सिद्धान्त ज्योतिष, दर्शनशास्त्रहरुको अध्ययन गर्ने । यी तीनवटै विषयको ज्ञान अलि अलि नहुने त ज्योतिषै हुँदैन नि । एसएलसी गर्नेले अलिअलि अंग्रेजी, अलिअलि गणित, व्याकरण जान्दछ नि, त्यस्तै हो ।
तर, म पैसा र टाइम तोकेर बस्दिँन । म कस्तो त भन्दा सेवामूलक । म सेवाको हिसाबले ज्योतिष हेर्छु । पेवा र व्यवसायको हिसाबले होइन ।
फाल्गुनन्द पछाडिका स्वामी प्रपन्नाचार्य र त्यसपछिका किरात विद्वान चन्द्रकुमार सेर्मा हुन् भनेर बुझ्दा हुन्छ ?
-अहिलेसम्म चाँहि त्यसरी नै हो । प्रपन्नाचार्यको खाली सीटमा जाने मैमात्रै एउटा किराती हुँ । उनले वेदान्तबाट पीएचडी गरे, उनी मेरै जिल्लाबासी हुन् । मेराबारे उनी पनि बोलेर टुंग्याउँदैनन्, उनका बारे म पनि बोलेर टुंग्याउँदिन ।
यसमा किरात धर्मगुरु आत्मानन्द लिङदेनको स्थानचाँहि कहाँ त ?
-उहाँ भनेको त इलामको लारुम्बा । उहाँत सिद्ध पुरुष हो नि त । अलि उचाइ फरक पर्यो । उहाँसँग तुलना गर्न मिलेन ।
उहाँ अक्षर पढेको हैन, निरक्षर हो । ओढारमा बसेर सिद्ध प्राप्त गरेको । बुद्धजस्तो, कृष्ण भगवानजस्तो । नपढीकन सोझै परमेश्वरसँग ध्यान शक्तिबाट आत्माज्ञान पाएर त्रिकालदर्शी उहाँबाट वाणी हुन्छ, हामीबाट प्रवचन हुन्छ ।
किरात धर्ममा मुन्धुमभित्र पनि दुईवटा सम्प्रदाय छन् हैन ? एउटा सम्प्रदायले मासुसमेत खाँदैन, अर्कोले रक्सी नभई देउता खुशी हुँदैनन् भन्छ, यसको कारण के हो ?
-यसलाई यसरी बुझौं न, मानव सभ्यताको विकासक्रममा हामी सबै वनचर अवस्थामा थियौं । त्यो बेला ज्ञान, धर्म जन्मिएकै थिएन । हामी वन जंगलमा बस्थ्यौं । शिकार मारेर खान्थ्यौं । त्यही चढाउँथ्यो । त्यसलाई वनमार्गी भनिन्छ ।
त्यस्तो हिन्दुमा पनि छ, किरातमा पनि छ । हिन्दुमा पनि मासु खाने पनि छन्, नखाने पनि छन् । क्रिश्चियनमा पनि खाने पनि छन्, नखाने पनि छन् । बुद्धमा पनि त्यस्तै छन् । त्यस्तै किरातमा पनि खाने पनि छौं, नखाने पनि छौं ।
तर, किन किरातमा यसको चर्चा भयो भने हिजो फाल्गुनन्दको उदयपूर्व जम्मै त्यही खाने सनातनीमा व्याप्त थियो ।
राँगा, सुँगुर, कुखुरा, बोका, परेवा आदिले हाम्रो इष्ट देवको पूजा गरिन्थ्यो । त्यसलाई पञ्चबली भन्थ्यौं । पञ्चबली मैले पनि गरेको हो । तर, महागुरु फाल्गुनन्दले यो अमुक्तिको बाटो हो है भन्नुभयो । योबाट तिमीहरुको राज विद्या पनि शुन्य हुन्छ, देऊ विद्या पनि कोल्याप्स हुन्छ भन्नुभयो । यो चाँहि दानवी, राक्षसी संस्कार हो भन्नुभयो । यो कुकर्म, कुलत र कुसंस्कारलाई छाड भन्नुभयो । सात्विकी बाटोबाट गयौ भने तिमीहरु विद्वान हुन्छौं भन्नुभयो ।
तर, तपाईहरुलाई हिन्दुकरण भएको भन्ने आरोप छ नि ?
-फाल्गुनन्दले भन्नुभएको यो परम्परा हिन्दुसँग ठ्याक्कै मिल्न गएकाले हामीलाई हिन्दुकृत भन्न थालियो । वास्तवमा यो अज्ञानतावस भनिएको हो । हामी हिन्दुकृत पनि होइन, हामी क्रिश्चियनकृत पनि होइन, वुद्धकृत पनि होइन, किरातहरु आफैंकृत हो । मुन्धुमकृत हो, फाल्नुनन्दकृत हो ।
अब राजनीतिको कुरा गरौं, संघीयतासँगै पूर्वी नेपालमा लिम्बुहरुले लिम्बुवान चाहियो भन्दैछन्, यसमा तपाई के भन्नुहुन्छ ?
-लिम्बुवानको मात्रै होइन, हाम्रो सिद्धान्त के छ भने भोकालाई भोजन देऊ, नांगालाई पोशाक देऊ, प्यासीलाई जल देऊ ।
कुनै पनि सार्वभौम नेपाली नागरिकले आफूले इच्छाएको ध्येय के हो, त्यो राज्यले दिनुपर्छ । त्यो दिएन भने विवाद सुरु हुन्छ । अहिले विवाद भएको छ, अब त्यसलाई सम्वादद्वारा निराकरण गर्नुपर्छ ।
लिम्बुवान भूमिको नाम हो । नेपाल पनि भूमिको नाम हैन ? भूमिको ऐतिहासिक पृष्ठभूमिलाई राज्यले स्वीकार गर्नुपर्छ । जाति भनेको याक्थुङबा हो, लिम्बुवान भनेको ठाउँको नाम हो । थाक्थुङबा प्रान्त माग्यो भने त्यो जातीय हुन्छ, लिम्बुवान भन्दा जातीय हुँदैन ।
उसोभए लिम्बुवान प्रदेश चाहिन्छ भन्ने तपाईको मत रहेछ हैन ?
-लिम्बुवान दिँदा मलाई आपत पर्नेजस्तो लाग्दैन । मेरो आफ्नै मान्यता छ, मलाई त बरालवान दिए पनि हुन्छ, कोइरालावान दिए पनि हुन्छ । तर, त्यहाँ मुन्थुम विश्वविद्यालय चाहियो । अंग्रेजी र संस्कृतलाई जलाएर होइन, सबैलाई समान व्यवहार गरेर मुन्धुम विश्व विद्यालय हुनुपर्छ । प्रान्तको नाममा अरुणपूर्व बरालवान दिए पनि म मञ्जुर छु । त्यो एउटा पहिचान, संज्ञामात्रै हो । म संज्ञामा अल्मलिँदिन, तर नेताहरु संज्ञामा अल्मलिएका छन् ।
नेपालमा धर्म निरपेक्ष भन्नुपर्छ र भन्नु हुँदैन भन्ने विवाद भइरहेको छ । हिन्दुराष्ट्रको पनि माग भइरहेको छ, यसमा तपाई के भन्नुहुन्छ ?
-यो अन्धभक्त धर्मभिरुहरुको माग हो । धर्मसापेक्ष कि निरपेक्ष भन्नेबारे मेरो एउटा ग्रन्थ नै आउँदैछ । धर्म निरपेक्ष भनेको १८१७-१९०६ मा इङ्लैण्डका जर्ज जेबोहकले ल्याएका हुन् । रोमन क्याथोलिकले आफ्नो छाँयामा राख्न खोज्दा धर्मलाई राज्यबाट निरपेक्ष राख्नुपर्छ भन्ने आवाज उठेको हो । धर्म सापेक्ष र धार्मिक स्वतन्त्रता भनेको मेरो अधीनमा मात्रै तिमीहरुले अरु धर्म चलाउन पाउँछौ भनेको हो ।
निरपेक्ष भनेको कुनै पनि धर्म साक्षी बस्नुपर्दैन, कुनै पनि राज्य साक्षी बस्नुपर्दैन भन्ने हो । यो निरपेक्षवादमा मात्रै अट्छ ।
भनेपछि संविधानबाट धर्म निरपेक्षता हटाउनु हुँदैन ?
-यो राजनीतिजसरी ७ वर्षमा टुंगिनेवाला छैन । यो चाँहि ख्याल गर्नु होला । यसमा मेरो सुझाव के छ भने संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र घोषणा गर्दा, राजा खेद्दा धर्म निरपेक्ष भनियो, अहिले सापेक्ष कि निरपेक्ष भनेर राज्यलाई द्वन्द्व फसाउन पाइँदैन । अन्तरिम संविधानले भनेजस्तो धर्म निरपेक्ष नै हुनुपर्छ ।
अन्तरिम संविधानको प्रस्तावनामा लेखिएको धर्म निरपेक्षलाई तल पेटबोलीमा राख्न पाइँदैन, प्रस्तावनामै धर्म निरपेक्ष लेखिनुपर्छ । अहिले जसरी धर्म निरपेक्ष कि सापेक्ष भनेर विवाद निकालिएको छ, यो दुर्भाग्य हो ।
तपाई ज्योतिषी मान्छे, देशको भविश्य कस्तो देखिरहनुभएको छ ?
-मैले नेपाल आमाको अवस्था त्यति राम्रो हुने देखिरहेको छैन ।
