काठमाडौं । गजलमा विश्वमै नौलो काम गरेको भन्दै कुनै नेपाली गायकले ‘गिनीज बुक अफ वल्र्ड’ मा नाम लेखाउने प्रयाश गर्यो भने के होला ?
परिणाम आफ्नो पक्षमा आओस् नआओस् तर, गायक सत्यराज आचार्य अहिले ‘गिनिज बुक अफ वल्र्ड’मा नाम लेखाउने अभियानमा छन् ।
‘मैले धेरै अध्ययन गरेँ अहिलेसम्म एउटै ब्यक्तिले शब्द, स्वर र संगीत दिएको गजल संग्रह भेटिन म गीनिज बुकमा नाम लेखाउने तयारीमा छु’ अनलाइनखबरसँग कुरा गर्दै सत्यराजले भने ।
जब उनले गिनीजबुकमा नाम लेखाउन केहि प्रमाण पेश गरे । कार्यालयमा मान्छेहरुले सिधै भने होइन होला । विश्वका केहि चर्चित गजल गायकको नामै लिएर भने ‘यस्ता गजल त थुप्रै आएका छन् त’ ।
सत्यले सबुद प्रमाण पेश गर्दै भने ‘गजल त धेरैले गाएका छन् तर, एकल शब्द, संगीत र स्वर दिने मैं मात्रै हुँ विश्वमा’ अहिले उनले पेश गरेको प्रमाणका विषयमा गिनिज बुकले अध्ययन गरिरहेको छ ।
पाकिस्तानका मेहदी हसन, गुलाम अली भारतका पंकज उदास, जगजीत सिंह लगायतका गायक गजल गायककै रुपमा चर्चित छन् । उनीहरुले सयौं गजलमा स्वर दिएका छन् । सत्य भन्छन् ‘उहाँहरुले स्वर त दिनु भएको छ । तर, एकल शब्द संगीत र स्वर रहेको एउटै एलबम छैन’ ।
नेपालमा डा कृष्णहरि बराल, घनश्याम परिश्रमि, ललिजन रावल लगायतका धेरै लेखक गजल लेखकका रुपमा चिनिन्छन् । शक्ति बल्लभले धेरै गजलमा संगीत गरेका छन् । स्वर दिनेहरु पनि धेरै छन् । एकल एल्बम कसैको छैन ।
नेपाली संगीतको सुरुवात गजलवाटै
सन १९६५ मा नेपाली संगीतको औपचारिक सुरुवात भएको मानिन्छ । त्यो मितिलाई मान्ने हो नेपालमा सांगितीक गतिविधी सुरु भएको १०८ वर्ष भयो । पहिलो पटक सेतुरामले गाएका थिए । जुन गीत नभएर गजल थियोः
यता हेर्यो मेरै रामप्यारा छन्
उता हेर्यो मेरै रामप्यारा छन्
पहिलो रेकडिङ नै गजल भएपनि कालान्तरमा गजलले निरन्तरता पाउन सकेन । सत्यराज भन्छन् ‘राणा शासनकाल र तत्कालिन समाजमा गजल फष्टाउन पाएन’ ००७ सालमा प्रजातन्त्र आएपछि रेकडिङ सुरु भयो । ०१४ सालमा रेडियो नेपाल स्थापना भएपछि केहि समय हिन्दी गीत गाउने चलन थियो । सत्यराजको भनाई अनुसार सुरुवातमा हिन्दी गीत गाएपनि पछि आधुनिक गीत आयो ।
त्यहि विचमा केहि गजल गायक नआएका त होईनन् तर, गजललाई होल्ड गरेर लान सकेनन् । गीतको तुलनामा गजलमा बढी मेहनत गर्नु पर्ने भएकाले पनि धेरै गायक गायिकाले गजल नरोजेको हो कि भन्ने लाग्छ सत्यलाई । उनको भनाई अनुसार गजलमा अन्य गीतको तुलनामा आर्थिक भार नपरे पनि कम्पोजर र गायकले बढी मेहनत गर्नुपर्छ ।
गजल थोरै आउनुमा सत्यलाई लाग्छ । गजलको आफ्नै स्टाईल छ । गजल शास्त्रिय हुनैपर्छ । कुनै पनि गजल गजल हुनलाई स्वर र धुनमा बेग्लै मिठास हुनुपर्छ । सत्यलाई लाग्छ कतिपय गजल भनिन्छ । तर, सुन्दा गजल जस्तो लाग्दैन’
बुबाको प्राक्टिसले गजलमा आकर्षित
उनको बुबा भक्तराज आचार्य घरमा गजलको प्राक्टिस गरिरहन्थे । जतिवेला सत्य सानो थिए । ‘बुबाले किन यस्तो लेग्रो तानेर गाउँनु भएको होला ?’ यहि सोच्थे । बुबाले एउटै शब्दलाई दुई चार पटक खेलाइरहेको सुन्दा उनलाई अचम्म लाग्थ्यो ।
भन्छन् ‘यसरि गाउँदा केहि हुन्छ भन्ने चाँही मेरो मनमा सानैदेखि परेको थियो ‘ सत्यले बुबाकै प्राक्टिसवाट अलि अलि बुझे । त्यसपछि गजल सुन्नेक्रमलाई बढाउदै लगे । जब गजल संरचनाको वारेमा बुझे, अनि आफैं लेख्न थालेँ । ‘आफैंले बुझेपछि यस्तो चस्का पस्यो । गजल लेख्दै गएँ कम्पोज गर्दै गएँ ।’ सत्यले आफु गलल लेखक हुनुको कारण सुनाए ।
लेख्न थालेको एक दशक पुगेपछि राम्रा गजल छाने । एउटा एलबमलाई पुग्ने भएछ । फुटकर गजल गाउँने सोचमा रहेका सत्यले एल्बमै निकाल्ने सोच बनाए ।
गजल सुनिसकेपछि ‘मुधशाला’ भन्ने टाइटल उनका भाई स्वरुपले राखिदिएका थिए । अहिले यहि गजलको दुईटा भिडियो समेत बनेको छ । एउटा भिडियोको निर्देशन समेत सत्य आफैंले गरेका छन् ।
