८ दिनमा दुई म्याराथन : प्रतिस्पर्धा फितलो हुने डर

४ फागुन, काठमाडौं । अर्धव्यवसायिक खेल गतिविधि हुने नेपालमा प्रतियोगिताहरु कमै आयोजना हुने गर्छ । अझ राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय क्यालेण्डरसँग मिलाएर र वैज्ञानिक प्रणालीमा प्रतियोगिता निकै कम हुन्छन् ।

चुस्त व्यवस्थापन वा नियमनकारी निकायबीच समन्वयको अभावले एकै समयमा आयोजना हुने उस्तै प्रतियोगिताले खेलको विकास र खेलाडीको ‘एक्स्पोजर’मा समेत प्रत्युत्पादक हुने खतरा छ ।

त्यसको एउटा उदाहरण हो, सिटी म्याराथनको अवधारणामा हुने पोखरा म्याराथन र नेपाली सेनाको स्थापना दिवसका अवसरमा हुने प्रधानसेनापति म्याराथन ।

पोखरा म्याराथनको १६औं संस्करण फागुन ७ हुनेछ भने प्रधानसेनापति म्याराथन को सातौं संस्करण फागुन १४ । अर्थात ८ दिनमा दुई म्याराथन हुने भएपछि राष्ट्रिय खेलाडीहरुले दुई मध्ये एक रोज्नुपर्ने अवस्था आएको छ ।

नेपालमा हरेक वर्ष नियमित चारवटा म्याराथन हुने गरेका छन् । काठमाडौं, नेपालगन्ज म्याराथन, पोखरा र प्रधानसेनापति म्याराथन । कोरोना महामारीका कारण दुई वर्षदेखि काठमाडौं म्याराथन भएको छैन । नेपालगञ्ज म्याराथन हरेक वर्ष मंसिर पहिलो शनिबार हुने गरेको छ । तर पोखरा म्याराथन र प्रधानसेनापति म्याराथनको समय भने जुध्ने गरेको छ । २०२० मा एकै दिन ३ फागुनमा परेको थियो । यो पटक पनि एक साताको अन्तरमा हुनेछ ।

दुई म्याराथन एकै समयमा पर्दा खेलाडीहरुले आफूअनुकुलको प्रतियोगिता रोज्नुपर्नेछ । यसपल्ट अधिकांश राष्ट्रिय खेलाडीले नेपाल आर्मीले आयोजना गर्ने म्याराथन खेल्दैछन् । पुरस्कार रकमको आकर्षण, काठमाडौंको रुट र विभागीय टोलीमा आवद्धताका कारण पनि धावकले आर्मी म्याराथन रोजेका छन् । म्याराथन धावक गोपीचन्द्र पार्कीले पनि यसपल्ट आर्मी म्याराथन नै रोजेका छन् ।

‘एकै समयमा दुई म्याराथन हुँदाका फाइदा र बेफाइदा दुवै छन् । दुवै प्रतिष्ठित प्रतियोगिता भएको हुनाले खेलाडीहरु बाँडिन्छन् र पुरस्कार रकमबाट धेरैले आर्थिक फाइदा लिन्छन्,’ गोपीले अनलाइनखबरसँग भने, ‘तर दुई प्रतियोगितामा धावकहरु बाडिँदा प्रतिस्पर्धा फितलो हुने हो कि भन्ने डर पनि छ ।’

तपाईंले आर्मी म्याराथन नै रोज्नुको कारण के हो त भन्ने प्रश्नमा गोपी भन्छन् ‘यो एथ्लेटिक्स संघले प्राथमिकतामा राखेको प्रतियोगिता हो । नेपालका धेरैजसो स्तरीय खेलाडी त्रिभुवन आर्मी क्लबमै भएको हुनाले राम्रो प्रतिस्पर्धा हुने ठानेको छु ।’

यही वर्ष बर्लिन म्याराथन दौडिएर फर्किएका गोपीले एथलेटिक्स संघ र प्रतियोगिता आयोजकबीच राम्रो समन्वय भइदिए सबै प्रतियोगितामा दौडिन पाइने धारणा राखे ।

विगतका प्रतियोगिता जितेका झण्डै एक दर्जन म्याराथन धावक त्रिभुवन आर्मीमा छन् । त्यसबाहेक अधिकांश धावक एपीएफ र नेपाल पुलिसका लागि खेल्ने गर्छन् । पोखरा म्याराथनको उपाधि विजेताले ४ लाख रुपैयाँ पुरस्कार पाउँछन् । त्यसमा २५ प्रतिशत करकट्टाको व्यवस्था छ । आर्मी म्याराथनको विजेताले ३ लाख रुपैयाँ नगद र एक थान मोटरसाइकल पुरस्कार पाउँछन् । त्यसबाहेक  काठमाडौंको रुटमा धावकहरुले सहज महसुस गर्ने गरेका छन् ।

यही कारण फागुन ७ गते हुने पोखरा म्याराथनमा राष्ट्रियस्तरका अधिकांश धावकहरु सहभागी हुने छैनन् । यसले भूतपूर्व खेलाडी संघको आयोजनाको सफलतामै प्रश्न उठ्ने देखिएको छ । यद्यपि यस पटक केन्याका धावकहरुले समेत नाम दर्ता गरेका छन् । ‘उनीहरुको टाइमिङ नेपाली धावकको भन्दा राम्रो छ,’ गण्डकी प्रदेश खेलकुद परिषदका सदस्य सचिव समेत रहेका संघका अध्यक्ष तेज गुरुङ भन्छन्, ‘तर एक साताको बीचमै प्रतियोगिता आयोजना हुँदा राष्ट्रिय खेलाडीहरु बाँडिने भएका छन् । यो एउटा गम्भीर समस्या हो ।’

एथ्लेटिक्स संघसँग समन्वय गरी आयोजकहरुले समाधान खोज्नुपर्ने महसुस गरेको भन्दै उनले प्रतियोगिता सकिएलगत्तै सरोकारवाला सबै बसेर उचित निर्णय गर्ने बताए ।

प्रतियोगिता जुध्दा हुने समस्यालाई पूर्वानुमान गर्न नसक्नु आयोजकसँगै नियमनकारी निकाय नेपाल एथलेटिक्स संघको कमजोरी हो । घरेलु म्याराथन घावकहरुको उपलब्धता र सीमित प्रतियोगिताका बीच भएका म्याराथन पनि एकै समयमा आयोजना हुनुले दीर्घकालीन विकासको चरणमा बाधा पुग्ने विज्ञको तर्क छ ।

‘हामीकहाँ म्याराथन प्रतियोगिता सीमित हुने गरेका छन् । अहिले देखिएको चारवटा म्याराथन प्रतियोगिताको आयोजना मिति व्यवस्थापनमा हामी चुकिरहेका छौं,’ एथलेटिक्सका पूर्व मूख्यप्रशिक्षक तथा खेल विज्ञ सुशील नरसिंह राणाले भने, ‘म्याराथन धावकका एक साता वा एक महिनामै लतागार प्रतियोगिता खेल्न सक्दैनन्/हुँदैन । आयोजकबीच पनि राम्रो समन्वय भयो भने खेलाडीले आफ्नो तयारी देशभित्रकै प्रतियोगितामा प्रदर्शन गर्नसक्छ ।’