निफमा मीन भाम : ‘फिल्म सेन्सर हुने देशको नागरिक हुँ भनेर कल्पना गर्न सक्दिनँ’

काठमाडौं । निर्देशक मीनबहादुर भामले आफू फिल्म सेन्सर हुने देशको नागरिक हुँ भनेर कल्पना गर्न नसक्ने बताएका छन् । नेपाल अन्तर्राष्ट्रिय फिल्म फेस्टिभलमा आयोजित छलफल सत्रमा उनले यस्तो धारणा राखे ।

‘हरेक कुशल शासकले यस्ता परिबन्ध खुकुलो पार्दै जान्छ । निरकुंशता बढी भएको छनकको रुपमा र शासन सत्ता सर्जकसँग डराएको रुपमा म यसलाई लिन्छु,’ उनले भने । आजको समयमा सेन्सर हुनु दुःखद् भएको भामको भनाइ थियो ।

उनले भने, ‘जुन देशमा बस्यो त्यो देशको कानुन मान्दिनँ भन्नुपर्दा दुःख लाग्छ । तर सर्जकको सिर्जनामाथि कैंची चलाएर शासन सत्तामा भएका मान्छेले नेपाली सिनेमाको विश्व बजारीकरण गर्नुपर्छ भन्नुहुन्छ ।’

उनले विश्व फिल्मको सबै भाषा दृश्यभाषा भएको बताए । ‘नेपालमा बसेर इरानको फिल्म अंग्रजी सबटाइटलमा हेर्न पाउनु मेरो विश्व सिनेमासँगको इन्काउन्टर हो,’ उनले भने, ‘मेरो लागि एउटा फिल्म तब वर्ल्ड सिनेमा हुन्छ जब त्यसको कथ्य शैलीमा मेरो पनि कथा भेटिन्छ ।’

आफ्नो जीवनमा नभएको भएपनि विश्व फिल्ममा आफूले सामाजिक चेत, पात्र–कथा र बनोटमा राजनीतिक परिदृश्य भेट्ने उनको धारणा छ । मौलिक सिनेमाको बहस लामो समयदेखि हुँदै आए पनि नेपालमा यो नौलो रहेको उनले बताए ।

‘एसियामा सबैभन्दा पहिले जापानले मौलिक फिल्म बनाउन सुरु गरेको जस्तो लाग्छ । कुरुसोभाले बनाएका फिल्म संसारभरिका दर्शकका लागि जहिले हेरे पनि बासी लाग्दैनन् । मौलिकताको बहस दक्षिण कोरिया, इरान हुँदै अहिले भियतनामपछि नेपालमा छिरेको छ,’ उनी सुनिए ।

मौलिकपन दुई खालको हुने कुरा उनले उल्लेख गर्दै उनले भने, ‘मौलिकता देखिने र नदेखिने, वस्तुगत र विषयगत हुन्छ । मौलिकपनमा देखाउनेतिर मात्रै बहस भयो, भित्र जान सकिएन ।’ त्यसको कारण दृश्य साक्षरता कम हुनु पनि रहेको उनले जनाए ।

आफू स्वयं सुरुवाती चरणमा देखिने मौलिकतामा भुलेको बताउँदै उनले भने, ‘देखिने र नदेखिने मौलिकताको भेद के हो मलाई नै थाहा थिएन । कालोपोथीपछि मैले आफैंलाई प्रश्न गर्न थालें । त्यसपछि म पनि देखिने मौलिकतामा दौडिएछु भन्ने मलाई रियलाइजेसन भयो । त्यसपछि नदेखिने मौलिकपन खोज्ने प्रयास गरें ।’

भामले अक्षरमा भन्न नसकिने कुरा मान्छेको हाउभाउमा देखाउन सकिने बनाउँदा यो सिर्जना ग्लोबल हुनसक्ने तर्क गरे । आफ्ना लागि काम नै साधना, कर्म र पेशा रहेको र कामले नै आफूलाई परिपक्व बनाउँदै लगेको उनले बताए ।

समयसँगै आफ्ना लागि अभिनयको परिभाषा पनि फेरिएको भामले बताए । ‘पहिले मलाई जे देखिन्छ त्यो अभिनय हो जस्तो लाग्थ्यो, अहिले जे देखिन्छ त्यो अभिनय होइन जस्तो लाग्छ,’ उनले भने ।

अहिले दर्शक र क्यामेराको दूरी कम हुँदै गरेको बताउँदै उनले भने, ‘अहिले मेरा लागि एउटा कुशल अभिनेता त्यो हो, जसले जसले केही केही नगरी आफूले भित्र सोचेको कुरा पर बसेको मान्छेसम्म पुर्‍याउन सक्छ । त्यसैले अनुभव भएको कलाकारसँग काम गरे पनि नभएको कलाकारसँग काम गरे पनि रोटी बनाउनुअघि पिठो मुछे जस्तो प्रक्रियामा जानैपर्छ ।’

निर्देशकको काम स्टारलाई चम्काउने मात्र नभएर अँध्यारोमा लुकेको स्टारलाई बाहिर ल्याउने पनि रहेको उनले बताए । साहित्य, सिनेमा, कलाप्रति राज्य तथा अन्य सामर्थ्य व्यक्तिले चासो नदेखाएका कारण कला क्षेत्रले स्वभाविक गति लिन नसकेको उनले बताए ।

राज्यले कलाकार गहना हुन् मात्रै भनेर नहुने त्यसमा लगानी पनि गर्नुपर्नेमा निर्देशक भामको जोड छ । कार्यक्रममा बाँसुली, कालोपोथी र शाम्बालाजस्ता अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा ख्यातिप्राप्त फिल्म निर्देशन गरेका भामसँग पत्रकार बसन्त बस्नेतले कुराकानी गरेका थिए ।