नेपालमा अस्थिर राजनीतिको मुख्य जड राजनीतिक बलमिच्याइँ हो । स्वतन्त्र संवैधानिक आयोगहरू राजनीतिक दलका कार्यकर्ता भर्ती केन्द्र बन्दै जाँदा बहुदलीय संसदीय प्रणालीप्रति जनविश्वास घट्दै गएको यथार्थ जगजाहेर छ । विधि विधानको उपहास गर्दै पार्टी नेतृत्वप्रति बफादारी देखाउने कुसंस्कारले दूषित बन्दै गएको राजनीति मुला धोएसरी पखाल्नु अपरिहार्य बनेको छ । न्यायालयलाई समेत राजनीतिक दुष्चक्रमा तान्ने दुष्प्रयासले […]

विगतमा देउवा सरकारविरूद्ध आन्दोलन थालेका तिनै प्रचन्ड र उनको पार्टीका नेताहरूको टाउकाको मूल्य तोकेका देउवाले केही वर्षको अन्तरालपछि एकैसाथ उभिएर साझा सरकार निर्माण गरे । त्यो समीकरण सत्ता राजनीतिको उपज होला । तर, एउटा प्रश्न भने अवश्य उठ्छ- आखिर फेरि मिल्नु नै थियो भने जनताका नाममा त्यत्रो जनयुद्ध किन चलाइयो ? उक्त आन्दोलनले गर्दा देश […]

हुँदैन विहान मिर्मिरेमा तारा झरेर नगए, बन्दैन मुलुक दुई चार सपूत मरेर नगए । कवि भूपी शेरचनको यो शब्द सिर्जनाले देश र जनहितका निम्ति बलिदानी दिने महान व्यक्तिहरुप्रति सम्मान प्रदान गरेको छ । साँच्चै नै देश हितका निम्ति प्राण उत्सर्ग गर्ने व्यक्तिहरुको योगदानले नै त्यो देश र त्यहाँका नागरिकहरुको सुनौलो भविष्य कोरेको हुन्छ । त्यसरी […]

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा)का शीर्षनेताहरू यतिखेर अत्यन्तै तल्लो स्तरको गालीगलौज र आरोप–प्रत्यारोपमा सिँगौरी खेलिरहेका छन् । हाम्रो समाजमा अस्वाभाविक मानिएका तर नेपाली शब्दकोषमा भएका तमाम गाली एवं अश्लील शब्दहरूसमेत उनीहरूले एक–अर्काविरूद्ध प्रयोग गर्न थालेका छन् । त्याग, तपस्या, बलिदान र सङ्घर्ष लगायतका कम्युनिस्ट–शब्दहरू अहिले उनीहरूको शब्दकोषबाट हराएजस्तो अनुभूति हुँदैछ । विचारमा अलिकति विमति हुनेबित्तिकै एक–अर्कालाई […]

जनताको बलिदान र अपेक्षालाई षडयन्त्रपूर्ण ढंगले धोका दिएर दलाल पुँजीवादी व्यवस्थालाई ‘मोडिफाई’ गरेर पुरानै इन्जिन राखेर चलाउन खोजियो । २०७२ सालको कथित समाजवाद उन्मुख संविधानले देशमा राजनीतिक स्थिरता, समृद्धि र विकासको नारालाई हामीले ‘गँजडी गफ’ भन्दै आएका थियौँ । पुरानै विचार भएका, गणतन्त्र र संघीयताको विरोधमा सम्पूर्ण जवानी खर्चेका ओली र शेरबहादुरजस्ता इतिहासले ‘टेस्टेड’ गरेर […]

संसद् विघटनको असंवैधानिक कदमविरुद्ध लोकतान्त्रिक संविधानको रक्षार्थ नेपाली कांग्रेसले पुस १३ गते १६५ निर्वाचन क्षेत्रमा विरोध प्रदर्शन गर्‍यो । दोस्रो चरणको विरोध कार्यक्रम पुस २५ गते ३३० प्रदेश सभा निर्वाचन क्षेत्रमा हुँदैछ । त्यसैगरी माघ ३ गते ७५३ स्थानीय तह र माघ ८ गते ६७४३ वडाहरुमा सरकारविरुद्ध कांग्रेसले प्रदर्शन गर्दैछ । राष्ट्रियता, लोकतन्त्र र समाजवादको […]

कोरोना त्रासले गत वर्षको वार्षिक परीक्षासमेत ढुक्कसँग दिन नपाएका आफ्ना विद्यार्थीसँग ९ महिनापछि मात्र प्रत्यक्ष साक्षात्कार भयो । गत चैत्रको दोस्रो हप्तादेखि सुरु हुनुपर्ने वार्षिक परीक्षा कोरोना भित्रिएको भन्दै संघीय सरकारले चैत्र ५ गतेसम्म सम्पूर्ण परीक्षा सक्नुपर्ने परिपत्र जारी गरेको थियो । वार्षिक परीक्षाका लागि न विद्यार्थीहरू मानसिकरूपमा तयार थिए न त विद्यालयको आन्तरिक तयारी […]

सत्तारूढ दल नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) विधिवत विभाजनमा गएको छ । पार्टीभित्रको अन्तरविरोधको सही व्यवस्थापन गर्न नेत्तृत्व पंक्ति चुक्दा दुईतिहाइ जनमत बोकेको कम्युनिस्ट पार्टीले विभाजनको नमिठो परिणाम व्यहोर्नुपर्यो । यो विभाजनले निश्चय नै नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई अपूरणीय क्षति भयो । तर, यसको प्रभाव बहुआयामिक हुनेछ । यसको सिधा र पहिलो असर राजनीतिक स्थिरतामा पर्ने छ […]

मोटो मानिसमा कोरोना हुने खतरा बढी हुन्छ भनेर अनुसन्धानले भन्छ । यद्यपि, मोटोले खानपिनमा ध्यान दिने हो भने जिउ घटन सक्छ भन्ने अनेक उदाहरण छन् हामीसँग । जीवनभर स्वस्थ्य भएर बाँच्ने कि स्वादमा ध्यान दिने भन्ने त आफैं विचार गर्ने कि ! झण्डै दुई वर्षअघि राज नाम गरेका एक पत्रकारलाई भेट्दा मैले भनेको थिएँ, ‘तपार्ईंभन्दा […]

नेपाल सरकारले हालै सार्वजनिक गरेको नयाँ परराष्ट्र नीति २०७७, ३१ पृष्ठ लामो दस्तावेज, सराहनीय कदम त हो तर यसमा रणनीतिक गहिराइ तथा स्पष्टताको कमी देखिन्छ । रणनीतिक पत्र हैन कि पाठ पढाउने सामग्री जस्तो लाग्छ । एउटा स्पष्ट र संक्षिप्त अभिव्यक्तिले अन्तर्राष्ट्रिय साझेदार, छिमेकी, संगठनलगायत नेपालका मित्रहरुसँगको कूटनीति संचालनको मार्गचित्र कोर्ने मौका थियो । सबैभन्दा […]

सगरमाथा तिब्बतको सिमाना नजिकै नेपालमा अवस्थित विश्वकै सर्वोच्च शिखर हो । जसको उचाइ हालसम्म ८,८४८ मिटर रहेकोमा अहिले बढेर यसको उचाइ ८,८४८.८६ मिटर पुगेको छ । यसलाई सर्वाेच्च शिखरका रुपमा कहिलेदेखि चिनाउन थालियो त ? सन् १८५० को दशकसम्म पनि सगरमाथाको नाम विश्वका अग्ला पर्वतहरूको सूचीमा राखिँदैन’थ्यो । हिमालयका अग्ला शिखरहरुको खोजी र मापनगर्ने काम […]

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी(नेकपा)भित्रको विवाद समाधान हुनुको सट्टा झन झन गहिरिँदै गएको छ । पार्टी अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीविरुद्ध अर्का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ ले राजनीतिक र फौज्दारी कसुर गरेको गम्भीर आरोप लगाउनुभएपछि नेकपाको विवाद एकाएक तातेको छ । आरोप-पत्र सार्वजनिक भएपछि नेपालको राजनीतिमा केही अनौठा दृष्य देखिए । नेकपाको विवाद उत्कर्षमा पुग्दा घोर […]

आज राजनीतिशास्त्रको परिभाषा फेरिएको छ । पहिले अलि कम थियो, अहिले झन् बढी हुँदै गएको छ : असम्भव सपनाहरु बेचेर आफू बन्ने शास्त्रलाई राजनीतिशास्त्र भनिन्छ । र, अहिलेका पावरवालाहरुको टावरमोहले पनि यसलाई प्रमाणित गर्दै गएको छ । इच्छा र सपना अग्ला टावरजस्ता अनि सीप र गुण सिमसार जस्ता देखिएका छन् । टावर क्षणिक र भ्रमित […]

एउटा सचेत नागरिक, जिम्मेवार राजनीतिक दल र जवाफदेही सरकारका लागि राष्ट्रिय अखण्डता र सार्वभौमिकताभन्दा ठूलो अरू केही हुन सक्दैन । संसारमा जति पनि लडाइँ भए, नितान्त सबै सार्वभौमिक रक्षाका लागि भएका थिए । नेपाली वीर पुर्खाहरूले अंग्रेजसँग गरेको युद्ध पनि नितान्त सार्वभौमरक्षाका लागि भएको थियो । तर, सैन्यशक्ति कमजोर रहेका कारण महाकाली पश्चिमको सम्पूर्ण भूभाग […]

यथार्थमा हिमालय लामो समय ‘दक्षिण एसिया’ भन्ने अवधारणा चलनचल्तीमा आइरहँदा यस भेगको अध्यनमा प्रयोग गरिने अर्को शब्दावली हो, ‘हिमालय’ । अंग्रेजीको यो शब्दको बनावट, नेपालीको हिमाल र बंगालीमा उच्चारित हिमालयबाट भएको हो भनेर पनि भन्ने गरिन्छ । प्राज्ञिक व्याख्यानमा, भारत–तिब्बत पर्वत श्रृंखलामा रहेका केही राज्य, र ती राज्यका मातहतका प्रान्तहरूले हिमालयलाई प्रतिनिधित्व गर्दछ । हिमालयको […]

दसैं गयो, अब तिहार आउन लाग्यो । दिदीबहिनीले दाजुभाइलाई स्वास्थ राम्रो होस् भनेर दुबोको माला लगाइदिदाँ, फलफूल दिदाँ, पिज्जा, केक, चाउचाउ र कुर्मुरे दिए भने त स्वास्थ झन् नराम्रो हुन्छ । जंकफुडमा, अर्थात पत्रु खानामा बालबालिकाको आकर्षण बढ्नुका मुख्य कारणहरूमध्ये पहिलो कारण, अभिभावकले आफ्ना छोराछोरीलाई भान्सामा पाक्ने खानेकुराको महत्वबारे नसिकाउनु हो । घरमा पकाउँदा समय […]

सरकार नागरिकको अभिभावक हो । संकटको घडीमा आफ्ना नागरिकप्रति अझै सरकार संवेदनशील र जिम्मेवार बन्नु नै पर्दछ । तर, जनता कोरोना कहरमा दिनप्रति दिन प्रभावित हुँदा पनि गम्भीर बनेको देखिँदैन । बढ्दो कोरोनाको संक्रमणले महामारीको रुप लिँदा पनि न त सरकारको रुप फेरिएको छ, न त काम गर्ने शैली नै । कोरोना भाइरसको महाव्याधिले आफ्ना […]

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले हालै प्रदेश सरकारहरु संघीय सरकारको इकाई (युनिट) हो भन्नुभयो । उहाँले प्रदेश सरकार र स्थानीय सरकारले स्वतन्त्र ढंगले काम गर्न खोजेको कुराप्रति आपत्ति जनाउँदै यस्तो टिप्पणी गर्नुभएको थियो । सञ्चार माध्यममा आएजस्तै यदि यो अभिव्यक्ति ठीक हो भने संघीयता र संविधानको हिसाबले गम्भीर बहसको बिषय हो । के वास्तवमा प्रदेश र […]

एउटा मान्छेले संसार बदल्न सक्छ तर संसार बदल्नु भन्दा पहिले उसले आफूलाई बदल्नु पर्छ- अज्ञात । ‘एउटा मान्छेले संसार बदल्न सक्छ’ भन्ने हामीले सुन्दै आएको कुरो हो । इतिहासका घटनाहरू हेर्दा त्यो कथन धेरैपटक सत्य सावित पनि भएको छ । तर, दुःखको कुरा, अहिलेसम्म कोही पनि त्यो ‘एउटा मान्छे’ बन्न सफल भएको छैन । बरू […]

‘मैले समयको अन्तर्निहित महत्त्व बुझेकी एकजना महिलाबारे सुनेको थिएँ । उनका श्रीमान एक सिपालु चर्मकार र असाध्यै उत्कृष्ट कालीगढ थिए । तर, समय बितेको पत्तै पाउँदैनथे । व्यर्थै भए पनि उनकी श्रीमतीले सधैं उनलाई ‘समय नै पैसा हो’ भन्दै सिकाउँथिन् । तर, उनले सधैं श्रीमतीको कुरालाई मजाकमा उडाए । हरेक रात पेरिस क्लकलाई सराप्दै बसे […]

मनोरम प्राकृतिक छटा, बहुधार्मिक, बहुजातीय, बहुभाषिक, जैविक विविधता र सामाजिक विविधता एवं ऐतिहासिक तथा साँस्कृतिक सम्पदाले भरिपूर्ण नेपाल राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्यस्थलको रूपमा परिचित छ । पछिल्लो समयमा प्रविधिमा भएको अभूतपूर्व विकासका कारणले समुच्च विश्व नै एउटा गाउँको रूपमा परिणत हुँदै गएको अवस्थामा नेपालले आफ्नो पर्यटन सम्भावनालाई विश्वसामु प्रस्तुत गर्दै अत्यधिक लाभ […]