२१ माघ, काठमाडौं । अत्याधिक चल्ला उत्पादनले उचित मूल्य नपाएको भन्दै नेपाल ह्याचरी संघले ६० लाख निशेचित अण्डा नष्ट गर्यो । ६ पुसमा ‘चिक्स होलिडे’ सकियो, त्यसको तीन दिनपछि नेपाल अण्डा उत्पादक संघ अण्डाको मूल्य बढायो । अर्को दिन राष्ट्रिय कुखुरा बिक्री व्यवसायी संघले मासुको मूल्य प्रतिकिलो २० रुपैयाँ बढेको सूचना निकाल्यो ।
अहिले काठमाडौंमा कुखुराको मासुको मूल्य प्रतिकिलो ४३० रुपैयाँ पुगेको छ । आजभन्दा ४५ दिन अघि तथा चिक्स होलिडे गर्नुअघि प्रतिकिलो कुखुराको मासुको २४० रुपैयाँ मात्र थियो ।
कृषि तथा पशुपंछि विकास मन्त्रालयको तथ्यांकअनुसार काठमाडौं उपत्यकामा बोइलर कुखुराको मासु दैनिक तीन लाख किलो खपत हुन्छ । यसरी हेर्ने हो भने मासु ब्यापारीले उपभोक्तासँग दैनिक ५ करोड ७० लाख रुपैयाँ बढी असुली गर्छन् । तर सरकार रमिते बनेको छ ।
किन बढ्यो मासुको मूल्य ?
कुखुराको मासु, चल्ला र अण्डा उत्पादनमा नेपाल आत्मनिर्भर मुलुक हो । पछिल्लो दुई महिना अवधिमा यो व्यवसायलाई प्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने रोगको प्रकोप, हावा पानी र मौसमी प्रतिकुलता तथा कुनै पनि सरकारी नीति आएको छैन् ।
तर उपभोक्ताको ढाड सेक्ने गरी अण्डा र मासुको मूल्य बढेको छ । यसको दुईवटा कारण छन्, पहिलो कारण, कुखुरा र मासु व्यवसायीको सिण्डिकेट, दोस्रोे सिडिण्केटमा सरकारको साथ’ उपभोक्ता अधिकारकर्मी माधव तिमिल्सिनाले भने ।
ह्याचरी उद्योगीले मंसिर २८ गते पत्रकार सम्मेलन गर्दै चिक्स होलिडे अभियान घोषणा गरे । अत्याधिक चल्ला उत्पादनले गर्दा ह्याचरी र कुखुरापालक किसानले लागत मूल्य बराबर मूल्य नपाएको भन्दै १० दिनका लागि चल्ला उत्पादन रोक्न अभियान चलाइएको र ४० लाख चल्ला उत्पादन हुने ६० लाख निशेंचित अण्डा नष्ट गरिएको उसको दाबी छ ।
चिक्स होलिडे पुस ६ गते सकियो, यो अवधिमा कुखुराको ठूलो अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट २७५ रुपैयाँ, मध्यम खाले अण्डाको २५५ रुपैयाँ र कुखुराको मासुको मूल्य प्रतिकिलो २४० रुपैयाँ थियो ।
९ पुसमा नेपाल अण्डा उत्पादक संघले दुबै खाले अण्डाको मूल्य बढेको सूचना निकाल्यो । जसअुनसार ठूलो अण्डामा प्रतिक्रेट १५ र मध्यम खाले अण्डाको मूल्य प्रतिक्रेट २० रुपैयाँले बढ्यो ।
अण्डाको मूल्य बढेको भोलिपल्ट राष्ट्रिय कुखुरा बिक्री व्यवसायी संघले मासुको मूल्य प्रतिकिलो २० रुपैयाँले बढोयो । त्योसाता दुई पटक कुखराको मासुको मूल्य संघले बढायो । प्रतिकिलो २५० रहेको मासुको मूल्य २७० हुँदै २८५ रुपैयाँ पुर्याइयो । मंगलबार बेलुकासम्म मासुको मूल्य १९० रुपैयाँले बढेको छ र प्रतिकिलो ४३० रुपैयाँ पुगेको छ ।
र, राष्ट्रिय कुखुरा बिक्री व्यवसायी संघका प्रथम उपाध्यक्ष श्रेय ढकाल बजारमा मासुको खपतको तुलनामा उत्पादन नहुँदा मुल्य बढेको बताउँछन् ।
ह्याचरी व्यवसायीले हिजो चिक्स होलिडे भनेर निशेचित अण्डा नष्ट गरे, अहिले मागअनुसार उत्पादन भएन भनेर कुखुराको मूल्य बढाए । तर नियमन गर्नुपर्ने सरकार चुप्पी साँधेर बसेको छ ।
ह्याचरी वालाको आन्दोलन र अहिलेको मूल्य बृद्धि रोक्न प्रतिस्पर्धा तथा बजार प्रर्वधन ऐन २०६१, उपभोक्ता संरक्षण ऐन २०७५ तथा कालोबजारी ऐनसहित तीन वटा कानुनी बाटो रहेको उपभोक्ता हित संरक्षण मञ्चका अध्यक्ष ज्योती बानीया बताउँछन् । ‘त्यो बेला ह्याचरी वालाको आन्दोलन रोक्नु त परको कुरा, आन्दोलन किन भनेरसमेत सरकारले सोधेन’ उनी भन्छन्, त्यसको मार अहिले जनताले खेप्नु पर्यो ।’
आन्दोलन र असरबारे प्रशस्त सूचना पाउँदा पनि सरकार मौन बसेर जनताबिरुद्ध कालो बजारी गर्न सघाएको उनले बताए । यसले सरकार र ब्यापारी को भन्ने छुट्याउन गाह्रो भएको उपभोक्ता अधिकार अनुसन्धान मञ्चका अध्यक्ष माधव तिमिल्सिनाले भने ।
सरकार के गर्दैछ ?
स्वदेशमै चल्ला, अण्डा र मासु उत्पादन भएपछि सरकारले स्वदेशी उद्योग संरक्षणको नीति अन्र्तगत आयतमा पूर्ण बन्देज लगाएको छ । भारतलगायतका मुलुकबाट नेपालमा मासु र खाने प्रयोजनका लागि अण्डा आयत हुँदैन । तर व्यवसायीले यसलाई टेकेर उपभोक्ताको ढाड सेकिरहेका छन् ।
जबकी स्थानीय प्रशासनसहित पशु सेवा विभाग र वाणिज्य,आपूति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले ह्याचरी व्यवसायीको आन्दोलन रोक्न सक्थ्यो । पशु सेवा विभागले ह्याचरी वालाको आन्दोलन गर्नुपर्ने कारणबारे तीन दिन भित्र जवाफ दिन भन्दै व्यवसायीलाई पत्र लेख्नेबाहेक अरु केही गरेन ।
यस्तै कालोबजारी र उपभोक्ता संरक्षण ऐन कार्यान्वयन गराउने वाणिज्य विभागले व्यवसायीहरुलाई मूल्य बढाउनुको कारणबारे स्पष्टीकरण सोधिएको भन्यो, तर कारबाही गरेन । दिनदिनै मूल्य बढे पनि विभागले एक्सन दिएको छैन ।
यद्यपि वाणिज्य, आपूति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागका महानिर्देशक नेत्रप्रसाद सुवेदीले गम्भीरताका साथ काम अघि बढाएको दाबी गरे । ‘बजार अध्ययनबाट चल्ला, मासु र अण्डामा मूल्य बढेको पायौं, यो मूल्यवृद्धि अस्वाभाविक र बढी हो’ उनले भने ।
चिक्स होलिडे अभियान र अहिलेको मूल्यवृद्धिको अन्तरसम्बन्धबारे कारणसहित जवाफ पेश गर्न अण्डा, मासु र चल्ला उत्पादक व्यवसायीहरुको छाता संगठनलाई पत्राचार गरिएको उनले बताए । ‘मंगलबार साँझसम्म ह्याचरीवालबाहेकको जवाफ आएको छ , सबै जवाफ आए पछि हामी थप कारबाहीबारे निर्णय लिन्छौं’ महानिर्देशक सुवेदीले भने ।
