हृदय र सपनाहरूको दशैं

दशैंको मंगल धुन शरदको चिसो हावासँगै तरङ्ग बनेर मलाई नै ‘दशैं आयो है’ भन्न आए जस्तो लाग्छ। मलाई मेरो मातृभूमिको न्यानोपनले अँगालो हाल्छ। परदेशी भूमिमा मातृभूमिको मायाले स्पर्श गर्दा मन फुरुङ्ग त हुन्छ नै तर म खुशीले गद्गदाएको मन भूकम्पको धक्काले हल्लाए झैं छिनभरमै गर्ल्याम–गुर्लुम ढल्छ।

वैदेशिक शिक्षाको निम्ति भनेर परदेशिएको पनि आज १४ वर्ष भेटिसकेछ। यसबीचमा आफ्नै भूमिमा केही गर्न पहल नगरेको भने होइन तर परिस्थिति आफ्नो अनुकूल बन्न सकेन। सम्झँदा आफूलाई भावनाको आँधीमा डुबेको महसुस हुन्छ। समय बित्दै जाँदा मैले महसुस गरेको चाहनालाई मात्र गहिरो बनाएको छ। अनि पार गर्न झन्डै असम्भव जस्तो खाडल सिर्जना गरेको छ।

मैले पछिल्लो पटक नेपालमा मनाएको दशैं जीवनकालको लागि यो अनन्तकाल जस्तो महसुस गरेको छु, त्यसैले त मेरो मन घरी-घरी झस्कन्छ। बिहानीको सिरसिरे हावामा रमाइलो, गाउँको सुगन्ध, आँगनमा गुन्जिरहेको प्रियजनहरूको हाँसो- यी सबै सम्झनाहरूले मलाई सोच्न बाध्य पार्दछन्। अनि मन बोझिलो बनाउँदछ, जुन पीडाको रूपमा बदलिंदै जान्छ अनि समयसँगै तीव्र हुन्छन्। प्रत्येक वर्ष, दशैं नजिकिंदै गर्दा, सम्झनाहरू अझ जीवन्त, थप मार्मिक र उत्तिकै पीडादायी रूपमा मनमा गडेका हुन्छन्।

उमेर थियो जोशिलो थिएँ। मैले आफूलाई ज्ञानमा फराकिलो पार्नु थियो। त्यसै सोचको साथ रहरै रहरमा अन्तर्राष्ट्रियस्तरको शिक्षा हासिल गर्न विदेशिएँ। ज्ञान हासिल गरियो सोही अनुसार आफूलाई दक्ष सावित गर्न यतै रोजगारीमा अभ्यस्त बनियो। दिन–रात यसरी बितेछन् कि वर्षहरू कति छिटै बितिसकेछ। विस्तारै पारिवारिक जिम्मेवारीले यति धेरै गाँजिसकेछ कि म झस्कन्छु र घोत्लिन बाध्य हुन्छु।

यहाँ मेरा छोराछोरीहरूप्रति मैले निभाउनुपर्ने शैक्षिक जिम्मेवारी, पालनपोषण सबै गर्दैगर्दा कतै मैले मेरो जंगली सपनाहरूलाई त फस्टाउँदै छैन ? भन्ने भान हुन्छ। मेरो पछिल्लो १४ वर्षको दौरानमा नेपाल फर्किएर केही वर्ष आफ्नो बलबुता नलगाएको भने होइन।

हो, म उनीहरूकै सुरक्षित भविष्य र अवसरहरूको खोजीमा फेरि नेपाल छोड्ने कठिन, हृदयविदारक निर्णय गरें। उनीहरूको शिक्षा आशा र सम्भावनाको एउटा दियो हो जुन एक उज्ज्वल ज्योति बनेको छ। तर यसले म आफैं कतै स्वार्थी सपनाको व्यापारमा त अल्झेको छैन भन्ने भान पनि हुने गर्दछ। मैले सामना गरेको द्विविधा भनेको वास्तविक प्रवासीहरूको विरोधाभासपूर्ण तर्क हो जहाँ चाहना मात्र नभएर, हुर्कंदै गरेका लाखौं कोपिलाका निम्ति सहज जीवन खोजी गर्ने ज्वलन्त इच्छा, पापी पेट अनि पारिवारिक जिम्मेवारीको पहाड।

संसारको अर्को छेउमा म द्विविधामा रहँदा, मेरा बुढ्यौली आमा-बुबा हरेक दिन बित्दै जाँदा कमजोर हुँदै गइरहनुभएको छ। उहाँहरूको अनुहारमा कोरिएका चिन्ताका रेखाहरूले मलाई सम्झाउँछन् कि समयको बालुवाले कसैलाई पर्खंदैन अनि कसैको लागि पनि पर्खंदैन।

हो, उहाँहरूलाई मेरो समर्थन, मेरो उपस्थिति, मेरो माया पहिले भन्दा बढी चाहिन्छ। शब्दहरूले व्यक्त गर्न सक्ने भन्दा बढी। मेरो जिम्मेवारीहरूको भारी बोझले मलाई दुई दिशामा तान्छ, मेरो आत्माको कपडालाई च्यात्छ। मेरा बुढा आमाबाबु भन्दा वजनदार यो संसारमा केही बनेकै छैन जुन मेरो हृदयमा टाँसिएको एक अटल माया अनि सम्मान हो, जुन वास्तवमा कहिल्यै बिग्रंदैन अनि कहिल्यै हृदयबाट टाढा हुँदैन पनि।

म आफूलाई दुई संसारको बीचमा जिम्मेवारीहरू ओल्टाईपल्टाई हेर्ने गर्छु तर पत्ता लगाउन अझै सकेको छैन। हो म अत्यधिक नैतिक दबावमा फसेको छु, यो अवस्था कहिले समाप्त हुन्छ भन्ने अनिश्चितता मेरो माथि अशुभ छायाँ जस्तै छ। एक छायाँ जो फाट्न अस्वीकार गर्दछ।

हरेक दिन, म आशा गर्दछु, म एक संकल्पको लागि प्रार्थना गर्दछु, स्पष्टताको एक झलकको लागि जसले भावनाहरूको यो भूलभुलैयाबाट मेरो मार्गलाई मार्गदर्शन गर्नेछ।

तर भविष्य देखिएको छैन, अस्पष्टतामा लुकेको छ। त्यसैले त मेरो हृदय विभाजित रहिरहेको छ। सधैं च्यातिएको छ, पूर्ण प्रतिबद्धता गर्न असमर्थ छ। अग्रज र अनुज दुवैप्रतिको जिम्मेवारीलाई पूर्ण रूपमा अँगाल्न सकिरहेको छैन।

परिवार र परम्पराको पर्व दशैं नजिकिंदै गर्दा म मनमा एउटा गहिरो पीडा, एउटा तृष्णा, अतृप्त चाहना लिएर बसेको छु। जसलाई शब्दले शान्त पार्न सकिने कुनै उपाय पनि देख्दिनँ। म अनिश्चित छु, यो अनिश्चितता कहिले समाप्त हुन्छ भन्ने कुरामा पनि निश्चिन्त हुनसकेको छैन। म स्थायी रूपमै मेरा आमा–बुवाको हात समात्न, अँगालो हाल्न र मेरो मातृभूमिको पवित्र धर्तीलाई फेरि एकपटक स्पर्श गर्न चाहन्छु तर अझै आफूलाई ढुक्क राख्न सकिरहेको छैन।

मेरो अनुपस्थितिमा शारीरिक रूपमा कमजोर अनि वृद्ध हुँदै जानुभएको आमाबुबाले कसरी मन थाम्नुभएको होला, उहाँहरूलाई चाडपर्वले रमाइलो होइन पीडा मात्र थपेको महसुस गरिरहेको हुन्छु। हो, मेरो लागि प्रत्येक दशैं एउटा सम्झना हो, बाल्यकालको पलहरू सम्झाउने अनि मुटु भक्कानिने सम्झना मात्र।

नेपाल जहाँ शक्तिशाली हिमालयले हाम्रा सपनाहरू बोकेका छन् र हरियाली उपत्यकाहरूले हाम्रा कथाहरू सविस्तार सुनाउँछन्, त्यहाँ हामी सबैलाई एकताबद्ध गर्ने ज्वलन्त इच्छा र उपायहरू नभएका होइनन्। हाम्रो प्यारो राष्ट्रको लागि अथक् परिश्रम गर्ने, हाम्रो देशको भाग्य आफ्नै हातले बनाउने अथक् इच्छा हामी सबैमा छ। हामी हाम्रो लागि राम्रो भविष्य निर्माण गर्ने अटल प्रतिबद्धताले बाँधिनुपर्छ, खुशीको उत्सव र दुःखको साझेदारीले भरिएको भविष्य निम्ति पनि।

नेपालको मनमोहक सौन्दर्य अनि हाम्रा पुर्खाहरूको अटल आत्माको तालमा हाम्रो हृदय धड्किन्छ। हाम्रो साझा इतिहास हाम्रो सामूहिक स्मृतिको तहमा कोरिएको छ, र हाम्रा पुर्खाहरूको सम्पदा नेपाली भावनाको अटल विश्वासको प्रमाण हो। पारिवारिक रूपमा भेला हुनु, दुःखको आँसु खस्दा एकअर्काको अँगालोमा सान्त्वना खोज्नु र खुशीको वहाव हाम्रो जीवनमा बग्दा बेलगाम खुसीले नाँच्नु हाम्रो रगतको परिचय हो।

तैपनि, हामी हाम्रो राष्ट्रको लागि काम गर्न, आफ्नो खुसी मनाउन र हाम्रो प्यारो परिवारसँग सुख-दु:खको सामना गर्न चाहन्छौं। तर वास्तविकता पीडादायी रूपमा फरक छ, वर्तमान राजनीतिक परिदृश्य र अस्थिरताको जालले हाम्रा आकांक्षाहरूलाई बाँधेर राखेका छन्। र हामीलाई अनिश्चितताको अवस्थाले पिरोलेको छ।

हाम्रो राष्ट्रको नेतृत्वको इमानदारी नै डगमगाएको कारण हामी बिलखबन्धनमा परेका हौं। अब हामीले नेपालको समृद्धिमा योगदान पुर्‍याउन नचाहने हृदयविदारक विरोधाभासहरूसँग जुध्नुपर्छ र हामीलाई अलग्याउन चाहने राजनीतिक जटिलताहरूबाट मुक्ति खोज्नुपर्छ। हो, यो एउटा दुर्दशा हो जुन अनगिन्ती नेपालीको हृदयमा गुञ्जिरहेको छ।

अगाडि रहेका चुनौतीका बाबजुद पनि नेपाली जनताको भावना अटल छ। हामी विश्वासमा बाँधिएका छौं, एक दिन हामी यो मुलुकमा आशाको दियो बाल्नेछौं अनि हाम्रो सन्ततिको भविष्य नेपालभित्रै खोज्ने संकल्प गर्नुपर्नेछ, हाम्रो हृदयमा चन्द्रमाले शीतलता प्रदान गर्नेछ भने सूर्य हाम्रो सपनाहरूमा चम्कनेछ, र हामी सन्तुलित अनि दृढ संकल्पको साथ सामूहिक यात्रामा अगाडि बढ्नुपर्नेछ।

राम्रो नेपाल, अखण्ड नेपाल, हाम्रो संकल्पमा अटल र हाम्रो राष्ट्रको राजनीतिक अखण्डताले हाम्रा जनताको भावनाको बललाई प्रतिबिम्बित गर्ने भविष्यतर्फ अग्रसरता सहित बढ्ने विश्वास मनभरि साँचेको छु। न कतै ढिलो पो हुने हो कि !

लेखक राष्ट्रिय स्वास्थ्य सेवा बेलायतमा प्रणाली विश्लेषकका रूपमा कार्यरत छन् ।