विनोद घिमिरे
१८ असार, काठमाडौं । वर्षायाम झाडापखालाको प्रकोप फैलिने मौसम हो । तर, सरकारसँग झाडा पखाला लाग्दा खुवाउने औषधिको अभाव खड्किएको छ ।
ओरल रिहाइड्रेसन साल्ट (ओ.आर.एस.) पर्याप्त नभएपछि औषधि व्यवस्था विभागले आपतकालीन टेन्डर आह्वान गरेको छ ।
ओआरएस औषधि आपूर्तिको जिम्मा नेपाली कम्पनी क्यूरेक्स र भारतीय कम्पनी हस्पिटेकले पाएका छन् । तर, दुबै कम्पनीले कच्चा पदार्थको अभावले उत्पादन हुन नसकेकाले तत्काल आपूर्ति गर्न नसक्ने जवाफ दिएका छन् ।
‘जिल्लामा १०-१५ हजार प्याकेट मात्रै छ भन्ने रिपोर्ट आएको छ, यसले धेरै नधान्ला,’ औषधि व्यवस्था विभाग आपूर्ति व्यवस्था महाशाखाका प्रमुख भिमसिंह ठकुरीले अनलाइनखबरसँग भने, ‘त्यही भएर आपतकालीन टेन्डर आह्वान गरेका हौं ।’
पटक-पटक ताकेता गर्दा पनि ती कम्पनीहरुले कच्चा पदार्थ नभएकाले तत्काल आपूर्ति गर्न नसक्ने जवाफ दिने गरेकाले समस्या आएको ठकुरीले बताए ।
‘क्युरेक्स कम्पनीले केही समय अगाडि कम्पनीमा आगो लागेको र कच्चा पदार्थ अभाव भएको जवाफ दिने गरेको छ । भारतीय कम्पनी हस्पिटेकले पनि कच्चा पदार्थ कै अभाव भन्छ,’ ठकुरीले भने, ‘भारतबाट जुलाई महिनामा औषधि आउनुपर्ने हो, तर कुरा सुन्दा नआउला जस्तो छ ।’
झाडा पखालाका बिरामीको शरीरमा पानीको मात्रा कम नहोस् भनेर ओआरएस औषधि खुवाइन्छ ।
विभागले साढे २० ग्राम तौलका ४ लाख ७० हजार प्याकेट ओरएस औषधिका लागि टेन्डर खोलेको छ । शुक्रबार खोलिएको आपतकालीन टेन्डरको म्याद आइतबार मध्यान्ह १२ बजेसम्म मात्रै तोकिएको छ ।
गत जेठ महिनामा पनि ३ दिने म्यादसहित आपतकालीन टेन्डर खोलिए पनि ‘क्राइटेरिया’भित्र नपरेको भन्दै रद्ध गरिएको थियो । गत जेठ २२ गते विभागले ६ लाख ट्याब्लेट जिंक चक्की, ५ हजार बोतल पानी शुद्ध पार्ने क्लोरिन झोल र २ लाख ६८ हजार ६१५ प्याकेट ओआरएस औषधिका लागि आपतकालीन टेन्डर आह्वान गरिएको थियो ।
‘त्यतिबेलाको टेन्डरमा क्राइटेरियाभित्र आवेदन नपरेपछि फेरि आह्वान गर्नुपरेको हो,’ स्वास्थ्य सेवा विभाग आपूर्ति व्यवस्था महाशाखाका एक कर्मचारीले भने ।
महामारीको जोखिम
अहिलेको वर्षा र गर्मी मौसममा अस्पतालहरुमा बिरामीको चाप बढेको छ । चिकित्सकहरुले समयमै पूर्वसतर्कता नपनाइए महामारीको रुपमा फैलिने र नियन्त्रणमा लिन कठिन हुने चेतावनी दिएका छन् ।
भूकम्पपछि शिविरहरुको अव्यवस्थित बसाइँ, असुरक्षित खानपान र सरसफाइको कमीले झाडापखाला, आउँ तथा हेपटाइटिस ‘ए’ र ‘ई’ का बिरामी बढेका छन् ।
काठमाडौंको टेकुस्थित शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग नियन्त्रण अस्पतालका डा. शेरबहादुर पुनका अनुसार अस्पतालमा एक सातायता झाडा पखालाका बिरामीको चाप बढेको छ । ‘अस्पतालमा यस्ता विरामी दैनिक २५-३० भन्दा धेरै आउँछन् । अन्य अस्पतालसँग गरेको समन्वयमा पनि यस्ता रोगका बिरामी बढेको पाइएको छ,’ उनले भने ।
सरकारी तथा निजी अस्पतालहरुमा पनि झाडापखाला र हेपाटाइटिस ‘ए’ र ‘ई’ का बिरामीको संख्या बढेको पाइएकाले प्रकोपको रुप लिन सक्नेतर्फ सरोकारवालाई सचेत गराइएको डा. पुनले जानकारी दिए ।
दुषित पानी रोगको खानी
चिकित्सकहरुका अनुसार झाडापखाला, आउँ, हेपाटाइटिस ए र ई रोग दुषित पानी पिउनाले लाग्दछ । त्यसैले पानी उमालेर पिउन, फिल्टर गर्न वा पिउसलगायतका औषधि राख्नुपर्ने उनीहरुको सुझाव छ ।
‘दुषित पानी रोगहरुको खानी हो, तर यही पानी शुद्ध पारेर प्रशस्त पिउने हो भने धेरै रोगहरु निको हुन मद्दत पुग्छ,’ डा. पुनले भने ।
नेपाल चिकित्सक संघका अध्यक्ष अञ्जनीकुमार झाले अत्यावश्यक औषधिहरु सरकारले तत्काल व्यवस्था मिलाउनुपर्ने बताए । ‘यो मौसम भनेको रोग फैलिने जोखिमको मौसम हो, यस्तो बेला पर्याप्त औषधिको व्यवस्था सरकारले गर्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘कुनै पनि नेपालीलाई औषधि अभावले ज्यान गुमाउन नपरोस् ।’
