ध्यान अर्थात मेडिटेशन । शारीरिक तथा मानसिक स्वास्थ्यका लागि निशुल्क उपचार पद्धती । हानिरहित पनि । यो सत्य थाहा भएर पनि हामी ध्यान गर्दैनौ । जब कि ध्यान गर्न न पैसा चाहिन्छ, न कुनै उपकरण नै । केवल मन भए पुग्छ ।
ध्यानको माध्यामबाट हामी मानसिक विकार हटाउन सक्छौ । मनलाई शान्त तुल्याउन सक्छौ । बेग्लै आनन्दानुभूत गर्न सक्छौ । हामी आफ्नै स्वभाव र प्रवृत्ति बदल्न सक्छौ, ध्यानको माध्यामबाट ।
के हो ध्यान ?
ध्यान एक यस्तो क्रिया हो, जसको सम्बन्ध शरीर, मस्तिष्क तथा आत्मासँग हुन्छ । अर्थात यी तीनको सामन्जस्यबाट यो क्रिया सम्पन्न हुन्छ । तीनै कुरामा ध्यानको प्रभाव पर्छ । ध्यान गर्नुअघि ख्याल गरौं कि, मनमा कुनै पनि प्रकारको कुविचार, अहितकारी, अस्वस्थ्य विचार मनमा नआउन् ।
ध्यान एक विश्राम हो । ध्यान एकाग्रताका लागि होइन, वास्तवमा यो एकाग्रताबाट विमुख हुने प्रक्रिया हो । यो कुनै विचारमा केन्दि्रकृत हुने अभ्यास होइन, बरु, विचार रहित हुने प्रक्रिया हो ।
ध्यानको ५ फाइदा
– शान्ति चित्त
– राम्रो एकाग्रता
– उत्कृष्ट स्पष्टता
– उत्कृष्ट संवाद
– मस्तिष्क एवं शरीरको विश्राम
ध्यानबाट शारीरिक स्तरमा हुने लाभ
ध्यानको कारण शरीरको आन्तरिक क्रियामा विशेष परिवर्तन हुन्छ । र शरीरको प्रत्येक कोशिका प्राणतत्वले भरिन्छ । शरीरमा प्राणतत्व बढ्नाले प्रशन्नता, शान्ति र उत्साहको संचार हुन्छ ।
– उच्च रक्तचाप कम हुन्छ । रक्तमा ल्याक्टेट कम हुन्छ । उद्ववेग, व्याकुलता कम हुन्छ ।
– तनाव व्यवस्थापनको राम्रो माध्याम हो यो । तनावको कारण पैदा हुने कुनैपनि समस्या कम हुन्छ ।
– भावदसा वा व्यवहार राम्रो बनाउने माध्याम हो ।
– प्रतिरक्षा तन्त्रमा सुधार आउँछ ।
– उर्जाको आन्तरिक स्रोतमा उन्नति हुनाले उर्जा स्तर वृद्धि हुन्छ ।
ध्यान गर्नुअघि के गर्ने ?
१. ध्यान गर्ने समयमा गाढा पहेंलो रंगको वस्त्र लगाउनु उपयुक्त हुन्छ ।
२. ध्यानका लागि शान्तिमय, स्वच्छ वातावरण चयन गरौं ।
३. घरमै ध्यान गर्ने हो भने पनि त्यहाँ कुनै प्रकारको वाधा हुनुहुँदैन ।
४. ध्यानमग्न अवस्थामा कसैले बोलायो, मोवाइलको घण्टी बज्यो भने तुरुन्तै उठ्नु हुन्न । यसो गर्दा टाउको दुख्न सक्छ, चक्कर लाग्न सक्छ ।
५. प्रयास गरौ कि, ध्यान गरेको समय सकारात्मक विचार मात्र मनमा प्रवाह होस् ।
६. अधिक तनावमा ध्यान नगरौ । ध्यान गर्दा तनाव हट्छ । तर, अधिक तनावमा ध्यान गर्नु हुँदैन ।
७. एकदमै व्यस्ततामा पनि ध्यान नगरौ ।
८. ध्यान सम्पन्न गरिसकेपछि कम्तीमा पन्ध्र मिनेटसम्म स्फूर्तिका साथ कुनै काम नगरौं ।
