मुटुको चाल अनियमित हुनु एरिथमिया हो । यसको अर्थ यो होइन कि, तपाईंको मुटु धेरै तीव्र वा धेरै धीमा गतिमा धड्किरहेको छ । बरु यसको अर्थ हो, तपाईंको हृदयको धड्कन सामान्य चालले चलिरहेको छैन ।
मुटुको धड्कन तीव्र गतिमा धड्कनुलाई टेकीकार्डिया भनिन्छ । अत्यन्त धीमा गतिमा धड्कनुलाई ब्रेडीकार्डिया भनिन्छ । यी दुवैभन्दा फरक हो, एरिथमिया ।
एरिथमिया तब हुन्छ, जब हृदयको धड्कन समन्वय गर्ने विद्युत संकेतले सही ढंगले काम गरिरहेको छैन । उदाहरणका लागि कुनै व्यक्ति अनियमित मुटुको धड्कन अनुभव गर्छ, जसको कारण मुटु तीव्र धड्किरहेको महसुस गर्छ । केही प्रकारका एरिथमिया घातक हुनसक्छ । यदि धड्कन असामान्य हो भने त्यो कमजोर वा क्षतिग्रस्त हृदयको परिणाम हुनसक्छ । तब एरिथमिया गम्भीर वा सम्भावित घातक लक्षण उत्पन्न गर्न सक्छ ।
हृदय एरिथमियाको उपचारले अक्सर तीव्र, धिमा वा अनियमित हृदयको धड्कनलाई नियन्त्रण गर्छ । यसका साथै हृदयलाई स्वस्थ राख्ने जीवनशैली अपनाएर पनि यो समस्याबाट जोगिन सकिन्छ । कमजोर वा क्षतिग्रस्त हृदयको कारण हुने एरिथमिया गम्भीर हुनसक्छ ।
एरिथमियाको प्रकार
१. अपरिपक्व एन्ट्रियल संकुचन
यो प्रारम्भिक अतिरिक्त धड्कन हो, जो हृदयको माथिल्लो कक्षमा उत्पन्न हुन्छ । यो हानीरहित हुन्छ र यसको उपचारको आवश्यकता पर्दैन ।
२. अपरिपक्व भेन्ट्रिकुलर संकुचन
यो सबैभन्दा आम हृदय एरिथमियामा पर्छ । हृदय रोगले पीडित वा हृदय रोग नभएका दुवैमा यस्तो समस्या हुनसक्छ । यो रोकिँदै-रोकिँदै चल्ने मुटुको धड्कन हो, जुन हामी कहिलेकाहीँ अनुभव गर्छौं ।
३. एन्ट्रियल स्पन्दन
यो एक प्रकारको एरिथमिया हो, जुन एटि्रयममा एक वा अधिक तीव्र सर्किटको कारण हुन्छ । एटि्रयल स्पन्दन सामान्यत एटि्रयल फिबि्रलेशनको तुलनामा धेरै संगठित र नियमित हुन्छ । यस प्रकारको एरिथमिया धेरैजसो हृदय रोगले ग्रसित व्यक्तिमा र हृदयको शल्य चिकित्सापछि पहिलो सप्ताहमा हुन्छ ।
४. भेन्ट्रिकुलर टेककार्डिया
यो मुटुको तल्लो कक्षबाट उत्पन्न हुने एक तीव्र हृदय ताल हो । धड्कनको तीव्र दरले हृदयमा पर्याप्त रक्त पुग्न रोकिन्छ । मुटुले शरीरमा कम मात्रामा रगत पम्प गर्न पाउँछ । यो एक गम्भीर एरिथमिया हुनसक्छ । खासगरी हृदय रोगबाट ग्रसितमा यो लक्षण देखिन्छ ।
५. भेन्ट्रिकुलर फिब्रिलेशन
यो भेन्ट्रिकल्सबाट निस्कने अनियमित र अनियोजित आवेग हो । भेन्ट्रिकल्समा कम्पन हुन्छ र यो शरीरमा रक्त पम्प गर्न असमर्थ हुन्छ ।
६. ब्रेडी एरिथमिया
यो हृदयको धीमा लय हो, जसले मुटुको विद्युत चाल प्रणालीमा रोग पैदा गर्न सक्छ ।
७. हार्ट ब्लक
विद्युत आवेगमा विलम्ब हुन्छ वा पूर्णरुपले ब्लक हुन्छ । यस स्थितीमा हृदय अनियमित रुपले र अक्सर धीमा गतिमा धड्कन थाल्छ ।
के हुन्छ लक्षण ?
एरिथमियाको लक्षण निम्न छन् ।
१. मुटुको धड्कन रोकिँदै चल्ने ।
२. छातीमा तीव्र दुखाइ महसुस हुने
३. चक्कर लाग्ने
४. बेहोस हुने
५. कम सास आउने
६. छातीमा बेचैनी महसुस हुने
७. कमजोरी वा थकान महसुस हुने
