५ कात्तिक, काठमाडौं । पछिल्लो दश वर्षमा नेपाली र अन्तर्राष्ट्रिय गरी २० हजारभन्दा धेरै ट्रेडमार्क उद्योग विभागमा दर्ता भएका छन् । अघिल्लो वर्ष मात्रै नेपाली १२ सय ५६ र विदेशी ११ सय ७५ गरी २४ सय ३१ वटा ट्रेडमार्क दर्ता भए ।

विभागका अनुसार आर्थिक वर्ष ०६५/०६६ सम्म नेपालमा २९ हजार ३३७ वटा ट्रेडमार्क दर्ता थिए । त्यो संख्या अहिले ५० हजार नाघेको छ । ब्यवसायको बौद्धिक सम्पत्ति मानिने ट्रेडमार्कको महत्व र विश्वव्यापी प्रचलनबारे चेतना वृद्धिसँगै नेपालमा ट्रेडमार्क दर्ताको क्रम बढेको उद्योग विभागका निर्देशक एवं प्रवक्ता विनोद खड्का बताउँछन् ।

कुनै उद्यमीले उत्पादन गरेको वस्तुलाई मौलिक परिचय दिनको लागि ट्रेडमार्क बनाउने गरिन्छ । व्यवसाय वा ब्रान्डलाई चिनाउने नाम, सङ्केत, चिह्न, तस्वीर, आकार, वा शब्दलाई ट्रेडमार्क भनिन्छ ।

पछिल्लो १० वर्षमा ट्रेडमार्क दर्ता

नेपालमा आर्थिक वर्ष ०६५/०६६ अघि १६ हजार ६२२ नेपाली र १२ हजार ७१५ गरेर कुल २९ हजार ३३७ ट्रेडमार्क दर्ता थिए । त्यसयता १० वर्षमा १० हजार १७८ नेपाली र १८ हजार ८८८ विदेशी गरेर २९ हजार ६६ वटा ट्रेडमार्क दर्ता भएका छन् ।

उद्योग विभागका अनुसार पछिल्लो समय अमेरिकी कम्पनी नर्थफेसले नेपालमा आफ्नो ट्रेडमार्क दुरुपयोग भएको उजुरी गरेर केही व्यवसायीलाई कारबाही चलाएपछि थप नेपाली व्यवसायीहरु पनि ट्रेडमार्क दर्ता गर्न विभागमा आएका छन् ।

समान उत्पादन गर्ने अर्को व्यवसायभन्दा फरक देखाउन ट्रेडमार्क महत्वपूर्ण हुन्छ । एक पटक दर्ता गरेपछि ट्रेडमार्क बदल्न मिल्दैन । नेपालमा हरेक ७ वर्ष ट्रेडमार्क नवीकरण गर्नुपर्छ ।

विभागका अनुसार नेपालमा अहिलेसम्म ७९ वटा पेटेन्ट दर्ता भएका छन् । जसमा ४० वटा नेपाली रहेका छन् भने ३९ वटा विदेशी छन् । आफ्नो व्यवसायको डिजाइन दर्ता एक नेपाली र ८२ वटा विदेशीले गराएको विभागले जनाएको छ ।

‘पेटेन्ट राइट’ लिने तरिका

पेटेन्ट, डिजाइन र ट्रेडमार्क ऐन २०२२ अन्तरगत कुनै पनि कम्पनीले ट्रेडमार्क लिन सक्छ । आफूले उत्पादन गरेका सामानको ट्रेडमार्क राख्न चाहेको निवेदन लिएर गएपछि विभागले यो सुविधा दिन्छ ।

निवेदकको मागमा कसैको दाबी विरोध भएन भने कम्पनीले निश्चित समय पछि ट्रेडमार्क, पेटेन्ट र डिजाइन निश्चित गरिदिन्छ । पाँच हजार दस्तुर तिरेर आफूले दर्ता गरेको पेटेन्टको प्रमाणपत्र लिन पाइन्छ । त्यसपछि हरेक ७ वर्षमा ३५ सय दस्तुर तिरेर पेटेन्ट नवीकरण गर्नुपर्छ ।

पेटेन्ट, डिजाइन र ट्रेडमार्क ऐन २०२२ अनुसार कुनै पनि कम्पनीको स्वीकृति नलिई लोगोमात्रै उसको बनाएर वस्तु उत्पादन गर्न पाइँदैन । यस्तो गर्नु भनेको पेटेन्टको चोरी गर्नु हो र यसो गरिएको खण्डमा बढीमा एक लाखसम्म जरिवाना गर्ने सकिने तथा उत्पादित वस्तु जफत हुने व्यवस्था छ ।

नर्थ फेसको लोगो प्रयोग गरेर कपडा उत्पादन गरेको भन्दै मूल कम्पनीले उजुरी गरेपछि विभागले गत साउनमा ठमेलको पसलमा छापा मारेर सामान जफत गरेको थियो । नर्थफेसको मुद्धा अझै विचाराधीन छ ।