रुस-युक्रेन युद्धको असर नेपाली भान्सासम्म

१२ फागुन, काठमाडौं । युरोपेली मुलुक युक्रेनमा रुसले बिहीबार बिहानदेखि सैन्य कारवाही सुरु गरेको छ । रुस-युक्रेन यो तनाव लम्बिए त्यसको असर नेपालको भान्सासम्म नै आइपुग्ने जाखिम छ । किनभने नेपाल र युक्रेनबीचको सीधा व्यापारिक सम्बन्ध छ । गत आर्थिक वर्षमा युक्रेन नेपाललाई सबैभन्दा धेरै वस्तु विक्री गर्ने मुलुकमा छैठौं स्थानमा थियो भने चालु आर्थिक वर्षको पहिलो सात महिनामा युक्रेन आठौं स्थानमा छ ।

युक्रेनबाट विभिन्न औद्योगिक कच्चा पदार्थ आयात गरिरहेका उद्योगी-व्यवसायीहरु युक्रेन संकटको सामान्य असर नेपाली अर्थतन्त्रमा देखिइसकेको बताउँछन् । यसले नेपालमा युक्रेनबाट आयात हुने औद्योगिक कच्चा पदार्थको मूल्य बढ्ने उनीहरुको भनाइ छ । युक्रेन संकटको तत्काल सुन, पेट्रोलियम पदार्थ र खाने तेलमा पर्ने व्यवसायीहरुको भनाइ छ ।

रुसले आक्रमण सुरु गरेपछि युक्रेनी नागरिक राजधानी किभ छाडेर सुरक्षित स्थानतर्फ लागिरहेका समाचार आइरहेका छन् । युक्रेनमाथि रुसी कदमको कडा जवाफ दिने अमेरिकी प्रतिक्रियापछि दुई युरोपेली मुलुकको तनाव अझै बढ्ने डर छ ।

जानकारहरुका अनुसार रुस-युक्रेन तानवले संसारभरको आपूर्ति व्यवस्थामा असर पर्ने भएकाले सुन र कच्चा तेलको मूल्य आकासिन थालिसकेको छ । सुन र कच्चा तेलको कारोबार अन्तर्राष्ट्रिय बजारको महत्वपूर्ण पक्ष हुन् । यी वस्तुको मूल्य बढ्दा आयातका लगि थप रकम खर्च गर्नुपर्ने र नेपाली मुद्राको अवमूल्यन हुन सक्ने अर्थतन्त्रका जानकारहरु बताउँछन् ।

नेपाल-युक्रेन व्यापार 

नेपाल र युक्रेनबीच वाषिर्क झण्डै साढे १७ अर्ब रुपैयाँको व्यापार हुन्छ । चालु आर्थिक वर्षको पहिलो ७ महिना -साउदेखि माघ मशान्त) सम्म नेपालले १४ अर्ब ४२ करोड ३३ लाख रुपैयाँ बराबरको वस्तु युक्रेनबाट आयात गरेको छ । १५ लाख रुपैयाँ बराबरको नेपाली उत्पादन निर्यात भएको भन्सार विभागबमे तथ्यांक छ ।

नेपालले युक्रेनबाट खाने तेल, केराउ, टेलिफोन र मोबाइलका उपकरण  र तयारी कपडा आयात गर्दै आएको छ । गत आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा ३५४ प्रकारका फरक-फरक वस्तु नेपालले युक्रेनबाट आयात गरेको थियो ।

सानो परिमाणमा भएपनि नेपालबाट कार्पेट, चिया र चित्रकला युक्रेन निर्यात भएको भन्सार विभागको तथ्यांकमा देखिन्छ । आर्थिक वर्ष २०७४/७५ यता मात्रै नेपालले युक्रेनसँग करिब ५७ अर्बको वैदेशिक व्यापार गरिसकेको छ ।

युक्रेनसँगको पाँच वर्षको व्यापार

अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारदेखि भान्सासम्मै असर

पूर्वसचिव पुरुषोत्तम ओझा रुस र युक्रेन युद्धले कच्चा तेलको मूल्य थप बढाउने भएकाले मुलुकको अर्थतन्त्र प्रभावित हुने बताउँछन् ।

खाने तेलका कच्चपदार्थको आयात प्रभावित हुने वा लागत महंगिने उनको भनाइ छ । युक्रेनको सट्टा अर्को मुलुकबाट त्यस्ता वस्तु आउन सक्ने भएपनि लागत बढ्ने जोखिम हुने ओझा बताउँछन् ।

पेट्रोलियम पदार्थमा हुने मूल्य वृद्धिले ढुवानी, कृषि उत्पादन र औद्योगिक उत्पादनदेखि नेपाली भान्सामा प्रयोग हुने वस्तुको मूल्य थप बढ्ने उनको तर्क छ ।

नेपाली व्यवसायीले युक्रेन, क्यानडा, ब्राजिलबाट सनफ्लावर र भटमासको तेलको कच्चा पदार्थ ल्याई प्रशोधन गरेर भारततर्फ निर्यात गर्दै आइरहेका छन् । केही वर्षदेखि भटमास र सनफ्लावर तेल नेपालको प्रमुख निर्यात हुने वस्तुभित्र पर्दै आएको छ । चालु आवको माघसम्म मात्रै ७३ अर्ब ६४ करोडको पाम, भटमास र सनफ्लावर तेल नेपालबाट निर्यात भएको थियो ।

कच्चा पदार्थको स्रोत मुलुकमै समस्या भएपछि अब ती वस्तुको आयात र निर्यातसँगै स्वदेशी बजारको खपतसमेत प्रभावित हुने नेपाल वनस्पति घिउ तेल उत्पादक संघले जनाएको छ ।

‘नेपाल आउने सोयबिन र भटमासको कच्चा पदार्थको मुख्य स्रोत मुलुकमध्ये एक युक्रेन पनि हो । अब त्यहाँबाट ल्याउन सम्भव रहेन,’ संघका एक सदस्यले भने, ‘मूल्य यसअघि देखि नै बढ्न थालेको हो, अब अन्य मुलुकबाट हुने आयातमा पनि असर पर्छ ।’

पेट्रोल र सुनमा थप मूल्यवृद्धिको जोखिम

बिहीबार नेपालमा सुनको मूल्य यो वर्षकै उच्च विन्दुमा पुगेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमै महंगो भएका कारण सुनमा हुने लगानी आगामी दिनमा अझै बढ्न सक्ने व्यवसायीहरु बताउँछन् ।

माघसम्म नेपालले २५ अर्ब २१ करोडको सुन आयात गरेको छ । नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका अनुसार युक्रेनको तनावको असरले सुनमा हुने नेपाल खर्च अझ बढ्न सक्छ । नेपालमा दैनिक २० किलोका दरले सुन आयात र विक्री वितरण गर्न सकिने गरी कोटा तोकिएको छ ।

कच्चा तेलको मूल्य अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सन् २०१४ यताकै महंगो भएको छ । ब्रेन्ट कच्चा तेलको मूल्य बिहीबार बिहान प्रतिव्यारल एकसय डलर पुगेको छ । कच्चा तेलमा बढेको मूल्यको असर नेपालमा भित्रिने तेलमा पनि पर्छ ।

गत वर्षदेखि नै इन्धन आयातमा गर्नुपर्ने लगानी वाषिर्क ८२ अर्ब हाराहारीले बढेको नेपाल आयल निगमले जनाएको छ ।

इन्धनको बढ्दो मूल्यका कारण आयल निगम नोक्सानीमा तेल बेचिरहेको अवस्थामा अझै मूल्यवृद्धि हुने अवस्था बनेको छ । तेलमा भइरहेको मूल्यवृद्धिले समग्र अर्थतन्त्रमा असर पार्ने निगमका प्रवक्ता विनितमणि उपाध्याय बताउँछन् ।

‘कच्चा तेलको मल्य वृद्धिलाई लिएर हामी चिन्तित छौं, अर्को साता आउने भारतीय आयल निगमको नयाँ मूल्यले निगम गम्भीर संकटमा पार्ने जोखिम छ,,’ उनले भने, ‘यसले अर्थतन्त्रलाई पनि अप्ठ्यारोमा पार्छ ।’