+

‘नेपाली दम्पतीले गर्भधारण गर्नुअघि योजना नै बनाउँदैनन्’

२०७९ असार  २९ गते ८:०० २०७९ असार २९ गते ८:००
‘नेपाली दम्पतीले गर्भधारण गर्नुअघि योजना नै बनाउँदैनन्’

२९ असार, काठमाडौं । जब एउटी महिला गर्भवती हुन्छिन्, त्यसमा दुईथरी प्रतिक्रिया हुन्छ । एकथरी, जसले असीमित खुसी प्राप्त गर्छ । अर्कोथरीमा असह्य दुःखबोध पनि हुन्छ ।

यस्तो फरक स्थिति कसरी पनि सिर्जना हुन्छ भने कतिले योजना अनुरुप नै गर्भधारण गर्छन् भने कतिपयको असावधानीवस गर्भधारण हुनपुग्छ । असावधानीवस गर्भधारण भएमा गर्भपतनका केही विकल्प छन् । यद्यपि योजनावद्ध रुपमा गरिएका गर्भधारणले पनि दम्पतीलाई ढुक्क भने बनाउँदैन ।

गर्भको बच्चाको सग्लो जन्म होला ? यो प्रश्नले उनीहरुलाई बेलाबखत तर्साइरहन्छ । किनभने यसबेला ख्याल गर्नुपर्ने विषय गर्भावस्थाको सुरक्षित हेरचाह हो । आमाको शरीरको जति बढी ख्याल राखिन्छ, त्यति नै स्वस्थ बच्चा जन्मिन्छ । गर्भावस्थाको बेला गरिने सामान्य लापरवाहीले पनि बच्चालाई नराम्रो असर पुर्‍याउँछ ।

पछिल्लो समय निःसन्तानपनको समस्या भोग्ने दम्पती पनि धेरै छन् । स्वास्थ्यमा लापरवाही, उमेर लगायतका कारण यस्तो समस्या बढिरहेको चिकित्सक बताउँछन् । नेपाली दम्पती गर्भधारणदेखि गर्भधारणसम्मको विषयमा कत्तिको सचेत छन् ? गर्भावस्थामा लिनुपर्ने स्वास्थ्य परामर्श, पौष्टिक खाना लगायत कति पूरा गर्छन् ? निःसन्तान दम्पतीका लागि नयाँ नयाँ विधि के के छन् ? यिनै विषयमा केन्द्रित रहेर प्रसूति तथा स्त्रीरोग एवं निःसन्तानपन सम्बन्धी विशेषज्ञ डा. श्वेता सिंहसँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश :

तपाईं प्रसूति तथा स्त्रीरोग एवं निःसन्तापन सम्बन्धी विशेषज्ञ चिकित्सक हुनुहुन्छ । धेरैजसो कस्ता बिरामी भेट्नुहुन्छ ?

आईभीएफ स्पेसलिस्ट (निःसन्तानपन सम्बन्धी विशेषज्ञ) भएरै अस्पतालमा ज्वाइन गरेको भएर होला धेरै बिरामी त निःसन्तानपनकै समस्याको परामर्शका लागि मकहाँ आउनुहुन्छ । त्योबाहेक सेतपानी बग्ने, एन्टिनेटर (प्रेग्नेन्सी चेक), महिनावारी हुँदा धेरै रगत जाने, पाठेघरमा मासु पलाउने जस्ता समस्या लिएर आउनुहुन्छ ।

यो महत्वपूर्ण पाटो हो, किनभने कुनै पनि महिला गर्भधारणका लागि पूर्णरुपमा ठीक छिन् कि छैनन् भन्नका लागि त्यसअघि नै केही स्वास्थ्य परीक्षण गरेर अघि बढ्दा उत्तम हुन्छ ।

विशेषगरी गर्भावस्थाको विषयमै कुरा गरौं । गर्भधारण गरिसकेपछिको गर्भावस्थालाई लिएर नेपाली दम्पती कति सचेत छन् ?

अहिले यो विषयमा अधिकांशले चासो दिनुभएकै हुन्छ । पौष्टिक खानपान, डाक्टरको सल्लाहलाई फलो गरिररहनु भएकै हुन्छ । तर एउटा समस्या भने अधिकांश दम्पतीमा छ, अनप्लान प्रेग्नेन्सी अर्थात् विनायोजना गर्भधारण । यसमा भने धेरै व्यक्ति सचेत भएको मेरो अभ्यासमा पाएको छैन ।

यो महत्वपूर्ण पाटो हो, किनभने कुनै पनि महिला गर्भधारणका लागि पूर्णरुपमा ठीक छिन् कि छैनन् भन्नका लागि त्यसअघि नै केही स्वास्थ्य परीक्षण गरेर अघि बढ्दा उत्तम हुन्छ । महिलाको स्वास्थ्य स्थिति कस्तो छ, धुम्रपान, मदिरा सेवन गर्ने गरेको छ भने स्वस्थ बच्चाका लागि घातक हुनसक्छ । त्यसैले गर्भधारण गर्नुअघि नै यी सबै कुरा गर्नु राम्रो हुन्छ ।

महिला गर्भाधानका लागि पूर्ण रुपमा स्वस्थ छिन् कि छैनन् भन्ने कुरा हेर्नुपर्ने हुन्छ । धुम्रपान, मदिरा सेवन गरेको छ कि छैन, शरीरको तौल कस्तो छ हेर्नुपर्ने हुन्छ । हेल्थी हुनुहुन्छ भने योजना बनाउँदा राम्रो हुन्छ ।

गर्भधारणको योजना अधिकांशले बनाउँदैनन् भन्ने हो ?

मैले एकदमै कम मात्रै देखेको छु, जसले योजना अनुसार गर्भधारण गर्छन् । शिक्षितमध्ये पनि मेरो अभ्यासमा १० प्रतिशत दम्पती प्लानिङ गर्छन् होला । नत्र अधिकांश त प्रेग्नेन्सीपछि मात्रै डाक्टरकहाँ आउने गर्छन् । यसरी बच्चा बसिसकेपछि अगाडिको परामर्शका लागि आउँदा उसमा कुनै संक्रमण समेत भइसकेको हुनसक्छ ।

सहरी क्षेत्रमा त उनीहरुले चासो नदिएको मान्न सकिएला । तर ग्रामीण र दूरदराजका दम्पतीमा स्वास्थ्य सेवामाथिको पहुँच नै कम छ, यस्तो चेतना पनि नहोला । उनीहरुले यसमा के गर्न सक्लान् ?

यो कुरा सोचनीय छ । योजना बनाएर मात्रै सन्तान जन्माउने प्रक्रियामा जानु अहिलेका लागि बुद्धिमानी हुन्छ, यसलाई नकार्ने कुरा पनि भएन । दुर्गम र ग्रामीण क्षेत्रमा दम्पतीलाई पनि हामीले मिडिया र विभिन्न सचेतनामूलक कार्यक्रमबाट थाहा दिनुपर्छ ।

गर्भावस्थासँगै पौष्टिक खाना पनि जोडिएर आउँछ । यसलाई नेपालीहरुले कति ध्यान दिएका छन् ?

गर्भवती भएपछि पहिलो तीन महिना त महिलालाई खानै मन नलाग्ने, वाकवाकी लाग्ने, गन्ध आउने जस्ता समस्या देखिने हुनाले पौष्टिक खानातिर ध्यान नै गएको हुँदैन । यसबेला फलिक एसिड भन्ने एक सप्लिमेन्ट (एक प्रकारको औषधि) सेवन गर्दा राम्रो हुन्छ । यसले आवश्यक पौष्टिक तत्व पनि प्रदान गर्छ । यसलाई गर्भवती हुनुभन्दा केही महिनाअघिदेखि नै प्रयोग गरे झनै लाभदायक हुन्छ ।

विपन्न वर्गका महिलालाई त दैनिक गुजारा नै त गाह्रो हुन्छ, उनीहरुले कसरी पूरा गर्ने ? दैनिक खानेकुराबाटै यसको परिपूर्ति गर्न सकिन्छ कि ?

गर्भवती अवस्थामा महंगा खानेकुरा नै खानुपर्छ भन्ने हुँदैन । आफ्नो गच्छेअनुसार दूध, दही खाने गर्नुपर्छ । आफ्नै बारीमा फल्ने ताजा फलफूल र सागसब्जी खाँदा पनि त्यो कुरा परिपूर्ति गर्न सकिन्छ । तर के भने अरुबेला भन्दा गर्भावस्थामा पौष्टिक खानेकुराको जोहो भनेर राम्रैसँग गर्नु आवश्यक छ ।

गर्भधारणका लागि कुनै निश्चित उमेर राम्रो भन्ने हुन्छ ?

सामान्यतया ३० वर्ष पुग्नुभन्दा अगाडि नै बच्चा जन्माउनु राम्रो भनेर हामी सुझाव दिन्छौं । यसका कारण छन्, ३०-३५ वर्षको उमेरपछि महिलामा अण्डा उत्पादन तथा भण्डार क्षमतामा कमी आउँदै जान्छ । साथै अण्डाको गुणस्तर पनि घट्दै जान्छ । त्यसैले ३० वर्षभन्दा अघि नै बच्चा जन्माउनु राम्रो, ढिलैमा पनि ३५ वर्ष नकटाउँदा राम्रो हुन्छ ।

तर आजकाल खानपान लगायत अन्य कुराले यसलाई प्रभावित बनाइरहेको हुन्छ । निश्चित उमेर भन्ने हराउँदै गएको छ । महिला पनि करिअर फोकस्ड हुँदा परिवारको योजना धकेलिंदै गएको देखिन्छ । यसले पछि बच्चा नै नबस्ने, बसिहाले पनि बच्चामा विभिन्न शारीरिक तथा मानसिक समस्या देखिने हुन्छ ।

पुरुषमा पनि यो कुरा लागू हुन्छ । पुरुषहरु सन्तान जन्माउन जहिल्यै सक्षम हुन्छ भन्ने पहिले सोचिन्थ्यो । तर पछिल्ला अध्ययनहरुले ४० वर्षभन्दा माथिका पुरुषमा यस्तो क्षमतामा ह्रास हुँदै जाने देखिएको छ । यो उमेरपछि शुक्रकीट उत्पादनमा कमी आउने, गुणस्तर पनि घट्दै जाने हुन्छ । यदि बच्चा भइहाले पनि समस्या देखिने, हातखुट्टा सानो सानो हुने जस्ता विकार बच्चा देखिन सक्छन् । त्यसैले मेरो सुझाव के हुन्छ भने सही उमेरमा विवाह गर्नु र सही उमेरमा बच्चा जन्माउनु अति उत्तम हुन्छ ।

अहिले धेरै दम्पती निःसन्तानपन अर्थात् बाँझोपनको समस्या भोगिरहेका छन्, उमेर त भनिहाल्नुभयो यसबाहेक बाँझोपन हुनुमा के के कुराले प्रभाव पार्छ ?

महिला र पुरुष दुवैको कुरा गर्दा सुरुमा त उमेरकै कुरा आउँछ । मैले अघि नै भनिसकें खास उमेरभित्रै दम्पतीले बच्चाको प्लान गरिहाल्नुपर्छ भनेर । उमेर बढ्दै जाँदा यसबाटै बाँझोपनको समस्या उत्पन्न हुने भइहाल्यो । अरु कुरा गर्दा अव्यवस्थित जीवनशैली, खानपान, प्रेसर, सुगर, थाइराइड जस्ता रोगका कारण पनि बाँझोपनको समस्या हुन्छ ।

यसै सम्बन्धी विशेषज्ञ भएको नाताले निःसन्तान दम्पतीलाई तपाईं के सुझाव दिनुहुन्छ ?

निःसन्तानपन देखिंदैमा आत्तिहाल्नुपर्दैन । पहिला यसका विकल्प थिएनन्, कि त बच्चा नभई बस्नुपर्‍यो वा महिलामा भए पुरुषले अर्को विवाह गरेर सन्तान जन्माउनुपर्ने भन्ने सोच र चलन पनि थियो ।

तर अहिले हामीसँग उपचार पद्धति छ । सन्तान नभएमा सबैभन्दा पहिले त विशेषज्ञ डाक्टरसँग परामर्श गर्नुपर्‍यो । कतिपय अवस्था यस्तो हुन्छ कि दम्पतीबीचमा शारीरिक सम्बन्ध बनाउने टाइमिङ नमिलेर पनि समस्या भएको हुन्छ । परामर्शबाट यसलाई सुल्झाउन सकिन्छ । अरु कुनै रोगका कारण हो भने सम्भव हुने रोगको उपचारमा लाग्दा राम्रो हुन्छ । त्यसबाट पनि नभएमा भने आईभीएफ प्रणालीमा जान सकिन्छ ।

आईभीएफ कस्तो विधि हो ? निःसन्तान दम्पतीले अरु धेरै उपचार नगरौं, सिधै टेस्टट्युब बेबीमा जाऔं भन्न सक्छन् वा यसको लागि पनि प्रक्रिया छ ?

धेरैजसो मानिसको कस्तो बुझाइ छ भने बाँझोपन सम्बन्धी डाक्टरलाई भेट्ने बित्तिकै आईभीएफतिरै लैजाने त होला भनेर सोच्नुहुन्छ । तर त्यस्तो गर्नुपर्दैन, अरु माध्यमबाट समाधान ननिस्किए मात्रै आईभीएफ अर्थात् टेस्टट्युब बेबीको विधिमा जाने हो ।

आईभीएफ विधि कत्तिको खर्चालु छ ?

यो विधि महंगो नै छ । तर पनि बाँझोपनको समस्याबाट पीडित दम्पतीलाई यो वरदान हो भन्ने सोच्नुपर्छ । नेपालमा दुईदेखि तीन लाख रुपैयाँमा आईभीएफबाट सन्तान जन्माउने प्रक्रिया पूरा हुन्छ ।

निःसन्तानपनको समस्यामा अहिले एउटा कुरा पनि देखिएको छ । विशेषगरी विदेशमा लामो समय बस्ने महिला वा पुरुषमा यस्तो समस्या धेरै देखिएको भन्ने आएको छ । त्यस्तो हो ?

महिलामा भन्दा पनि पुरुषहरुमा यस्तो समस्या बढी देखिएको छ । लामो समय गर्मी ठाउँमा काम गर्ने र बढी धपेडीमा काम गर्ने पुरुषहरुमा शुक्रकीट उत्पादन तथा यसको गुणस्तरमा कमजोरी देखिएको छ । यसलाई एक देशबाट अर्को देशभन्दा पनि हावापानी र खानपानमा परिवर्तन हुँदा भएको मान्न सकिन्छ ।

अनि विदेश गएर आउने महिलाहरुमा उमेरका कारण पनि बाँझोपन देखिएको छ । विदेशमा गएर आउँदा बच्चा हुने खास उमेर कटिसक्दा पनि समस्या देखिएको हो ।

अब गर्भाधानको समयमा के के कुरामा ध्यान पुर्‍याउनुपर्छ, बताइदिनुस् न ?

यसमा गर्भधारणको सुरुदेखि नै कुरा गर्दा उपयुक्त होला । गर्भधारण गर्नुभन्दा अगाडि नै श्रीमान श्रीमती दुवैले डाक्टरसँग परामर्श गर्ने, थाइराइड, प्रेसर, सुगर केही छ कि भनेर जाँच गर्ने गर्नुपर्छ । धुम्रपान, मदिरा सेवन गर्ने गरेको छ भने गर्भधारणको योजना बनाएपछि त्यसलाई छाड्नुपर्छ । तौलमा पनि विशेष ख्याल राख्नुपर्छ, धेरै मोटो भए वजन घटाउने र अत्यन्तै दुब्लो भए वजन बढाउनेतर्फ जानुपर्छ ।

यस्तै मैले माथि नै भने गर्भधारणको तीन महिना अघिदेखि नै फलिक एसिड सेवन गर्ने गर्नुपर्छ । सबै कुरा सकारात्मक आएपछि गर्भधारण गर्नु बुद्धिमानी हुन्छ ।

गर्भवती भएपछिको सुरुको तीन महिनामा एउटा भिडियो एक्सरे गर्नुपर्छ, जसबाट बच्चा पाठेघरमै छ कि छैन भन्ने थाहा हुन्छ । त्यसपछि भने आइरन क्याल्सियम बच्चा जन्मिने बेलासम्म खाइरहनुपर्छ । यसको कमी भएमा रगतको मात्रा कम हुन्छ, जसले बच्चालाई पनि असर गर्छ । त्यस्तै पौष्टिक तत्व भएका खाना खानुपर्छ । अनि डाक्टरले दिएको समयमा परामर्श तथा जाँचका लागि गइहाल्नुपर्छ । समयमा नआउँदा विभिन्न टेस्ट छुट्न सक्छन् । त्यसैले डाक्टरको सल्लाहलाई गम्भीरतापूर्वक पालना गर्नैपर्छ ।

तस्वीर/भिडियो : शंकर गिरी/अनलाइनखबर

गर्भधारण डा. श्वेता सिंह नि:सन्तानपन प्रसूति
डा. श्वेता सिंह
लेखक
डा. श्वेता सिंह
प्रसूति तथा स्त्रीरोग एवं नि:सन्तानपन विशेषज्ञ

डा. सिंह हाल ललितपुर जावलाखेलस्थित अल्का अस्पतालमा कार्यरत छिन् । उनले प्रसूति तथा स्त्रीरोगमा एमडी गरेकी छन् । नि:सन्तानपन तथा प्रजनन् स्वास्थ्यमा फेलोसिप गरेकी छन् ।  उनको मेडिकल काउन्सिल दर्ता नम्बर ७८९५ हो ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

बढ्दो उमेरसँगै खानपानमा परिवर्तन गर्नु किन जरुरी छ ?

बढ्दो उमेरसँगै खानपानमा परिवर्तन गर्नु किन जरुरी छ ?

क्यान्सरका कारण पनि देखिन सक्छ मुटुमा समस्या

क्यान्सरका कारण पनि देखिन सक्छ मुटुमा समस्या

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?