२०८१ भदौ २५ गते १६:४६ 
क्यान्सर गम्भीर रोगमध्ये एक हो । यसले कुनै पनि उमेर र लिङ्गका मानिसलाई असर गर्न सक्छ । तर बालबालिकामा क्यान्सर वयस्क र वृद्धको तुलनामा कम हुन्छ । यही कारणले गर्दा बालबालिकामा क्यान्सरका केही प्रारम्भिक लक्षण देखिएपछि अभिभावकहरूले त्यसलाई सामान्य मानेर बेवास्ता गर्छन् । समस्या बढेपछि यसले जटिलता निम्ताउन सक्छ ।
बालबालिकामा क्यान्सर हुने यकिन कारण त पत्ता लागेको छैन । त्यसैले यसबाट बच्ने उपाय पनि छैन । बालबालिकामा क्यान्सर हुने जोखिमलाई कम गर्ने एक मात्र उपाय भनेको समयमा पहिचान र उपचार हो ।
बालबालिकामा देखापर्ने क्यान्सर
बालबालिकामा हुने विशेष क्यान्सर भनेको रक्त क्यान्सर, ब्रेन ट्युमर, आँखाको क्यान्सर, ओभरीको ट्युमर आदि हुन् । अन्य क्यान्सर सबै मानिसमा उस्तै हुन्छ । बालबालिकामा देखापर्ने यी क्यान्सरको सम्पूर्ण उपचार अहिले नेपालमा नै उपलब्ध छ ।
क्यान्सर लाग्नु भनेको शरीरमा आवश्यक भन्दा बढी मात्रामा कोषको वृद्धि हुनु हो । जसले गर्दा ती कोषिकाहरुले शरीरमा राम्रोसँग काम गर्न सक्दैनन् । त्यसले नजिकका कोष र शरीरलाई हानि गर्छ । कतिपय अवस्थामा त निकै जटिल भएर मानिसको ज्यान नै जान सक्छ ।
बालबालिकामा क्यान्सरको लक्षण
ज्वरो र टाउको दुखाइ
बालबालिकालाई ज्वरो आउनु सामान्य कुरा हो । तर ज्वरो निको हुँदैन र बारम्बार दोहोरी रहन्छ भने सचेत हुन जरुरी छ । बारम्बार टाउको दुख्नु पनि बालबालिकामा क्यान्सरको लक्षण हुनसक्छ । यस्तो अवस्थामा सबै प्रारम्भिक लक्षणमा ध्यान दिनुपर्छ र तुरुन्तै डाक्टरसँग परामर्श गर्नुपर्छ ।
गाँठो देखापर्ने
यदि बच्चाको शरीरमा असामान्य गाँठो महसुस हुन्छ भने यो लक्षणलाई बेवास्ता गर्नु हुँदैन । गाँठो आउनु क्यान्सरको लक्षण हुनसक्छ । यो गाँठो पीडारहित पनि हुनसक्छ । यस्तो गाँठो देखिएमा पनि त्यसको परीक्षण गर्नुपर्छ ।
ऊर्जा कम हुने
बच्चा धेरै सक्रिय हुन्छन् र खेल्न मन पराउँछन् । तर यदि बच्चा थकित र कमजोर महसुस गर्छ, अल्छी मानेर दिनभर बसिरहन्छ भने यो अवस्थालाई बेवास्ता गर्नु हुँदैन । शरीरमा ऊर्जाको कमी हुनु पनि क्यान्सरको लक्षण हुनसक्छ तर हरेक पटक क्यान्सर नै होस् भन्ने जरुरी छैन । अन्य कारणले पनि बालबालिकालाई कमजोरी र थकान महसुस हुनसक्छ ।
रगत बग्ने, निलो डाम देखापर्ने
कतिपय अवस्थामा रगत बग्ने, शरीरमा निलो डाम देखा पर्छ । शरीरमा रगतको कमी भएर सेतो, पहेंलो हुने, कमजोर हुने जस्ता लक्षण हुनसक्छन् ।
तौल कम हुने
तौल लगातार घट्दै गइरहेको छ भने यो क्यान्सरको लक्षण हुनसक्छ । त्यसैले बच्चाको तौल लगातार घट्दै गइरहेको छ भने यो संकेतलाई बेवास्ता गर्नु हुँदैन ।
क्यान्सरको पहिचान नै ढिलो हुनुको कारण के हो ?
वयस्क र वृद्धको तुलनामा बालबालिकाको क्यान्सर कम मात्रामा देखिने भएकाले सबैभन्दा पहिले अभिभावकलाई लक्षण पहिचान गर्न नै गाह्रो पर्छ । अन्य कुनै स्वास्थ्य समस्या लिएर अस्पताल पुग्दा पनि त्यहाँ पनि चिकित्सकले क्यान्सरको पहिचान गर्न धेरै परीक्षण गर्नुपर्छ । त्यसैले पनि पहिचान ढिलो हुन्छ । धेरैजसो क्यान्सरको नमुना परीक्षण नेपालमा नहुने भएकाले पनि पहिचानमा ढिलाइ भएको हुनसक्छ ।
यस्तोमा अभिभावक तथा स्वास्थ्यकर्मीहरुले अलि असाधारण किसिमको लक्षण देखेमा क्यान्सर रोग विशेषज्ञको सहयोगमा परीक्षण गर्नुपर्छ ।
उपचारपछि पूर्ण रुपमा निको हुन्छ ?
बढी उमेर भएका क्यान्सर रोगीको तुलनामा बालबालिकामा हुने क्यान्सरको समयमा उपचार गर्दा निको हुने सम्भावना धेरै हुन्छ । विकसित देशहरूमा बाल क्यान्सर ९० प्रतिशतसम्म सफल उपचार हुन्छ भने नेपालमा पनि ७० प्रतिशतको सफल उपचार भएको छ ।
केही बालबालिकामा क्यान्सर दोहोरिने सम्भावना पनि हुन्छ । बच्चामा कस्तो किसिमको क्यान्सर भएको हो । उपचार कुन स्टेजमा भएको हो भन्ने कुराले यो फेरि दोहोरिन्छ कि दोहोरिंदैन भन्ने कुरा भर पर्छ ।
उपचारपछि पनि जीवनभर औषधि सेवन गर्नुपर्छ ?
क्यान्सरको उपचार लामो हुन्छ । रगतको क्यान्सर (ल्युकेमिया)को उपचार साढे दुई वर्ष चल्छ । उपचारपछि पनि पाँच वर्षसम्म चिकित्सकको निगरानीमा बस्नुपर्छ ।
रक्त क्यान्सर (सीएमएल)को औषधि भने जीवनभर नै खानुपर्ने हुन्छ । सबै क्यान्सरमा जीवनभर औषधि खानु पर्दैन । केही क्यान्सरमा भने जीवनभर नै औषधि खानुपर्छ । नेपालमा सीएमएलको औषधि निःशुल्क पाइन्छ ।
उपचार सकिएपछि पनि केही समस्या देखिए तुरुन्तै चिकित्सकलाई सम्पर्क गर्नुपर्छ । साथै समय-समयमा स्वास्थ्य परीक्षण गर्नुपर्छ ।
तस्वीर, भिडियो : शंकर गिरी/अनलाइनखबर
प्रतिक्रिया 4