विश्व स्वास्थ्य संगठन अनुसार स्वस्थ मानिस भन्नाले कुनै पनि रोग लाग्नु वा अशक्त नहुनु मात्र नभई पूर्णरुपमा शारीरिक, मानसिक, आध्यात्मिक र सामाजिक स्वस्थताको गतिशील अवस्था हो । मानसिक स्वास्थ्य...
डा. अनमोलबन्धु कार्की टाउको, नसा तथा मानसिक रोग विशेषज्ञ
विगतको तीतो अनुभव, सम्बन्ध, करिअरमा घटित नकारात्मक अनुभवहरूको सँगालोलाई बोकेर जीवनयापन गर्दै आउनुलाई मनोविज्ञानले ‘भावनात्मक बोझ’ भन्छ । जो दिमागमा बोझ जसरी बस्छ । र, त्यसको प्रभाव दैनिक जीवनमा...
डा. समीक्षा घिमिरे मनोचिकित्सक
विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)का अनुसार प्रत्येक वर्ष करिब आठ लाख मानिसको मृत्यु आत्महत्याबाट हुने गरेको छ । यो संख्या प्रत्येक ४० सेकेन्डमा एउटा आत्महत्या बराबर हुन्छ । एकातर्फ आत्महत्या...
डा. समीक्षा घिमिरे मनोचिकित्सक
यत्तिकै डर लाग्नु, राति निद्राबाट अचानक ब्युँझिनु, अनावश्यक पसिना आउनु सामान्यतया एन्जाइटी (चिन्ता) का लक्षण हुन् । एन्जाइटी भएकालाई कुनै पनि समयमा अचानक एन्जाइटी अट्याक (छटपटाहट) आउनसक्छ । एन्जाइटी...
गोपाल ढकाल मनोविद्
धेरै सोचेर र आफ्नै कमजोरीका कारण डिप्रेसन हुन्छ भन्ने आम बुझाइ छ । आफ्नो कमजोरीका कारण डिप्रेसन हुने भएकाले यसलाई नियन्त्रण पनि आफैंले गर्नुपर्छ भनिन्छ । यसलाई रोगको रुपमा...
डा. रचना शर्मा बस्नेत मानसिक रोग विशेषज्ञ
वैवाहिक जीवनमा खुसी रहन यौन जीवनको पनि अहम् भूमिका हुन्छ । तर उमेर ढल्किंदै जाँदा शरीरमा आउने परिवर्तनले यौन जीवनलाई पनि प्रभावित पार्न सक्छ । जसको असर मानसिक र...
डा. ऋत पौडेल मनोचिकित्सक तथा यौनविद्
अत्यास लाग्नु भनेको आत्तिनु तथा हतार गर्नु हो । मान्छेअनुसार किन आत्तिएको हो भन्ने कुरा फरक पर्छ । कतिपय मान्छेको हतार गर्ने बानी नै हुन्छ । कसैलाई सानैदेखि हरेक...
डा. आशिष ढकाल मानसिक रोग विशेषज्ञ
काठमाडौं । प्रेम, त्यो उत्साहपूर्ण अनुभूति हो जसले हिजोभन्दा आजको दिन प्रिय बनाउन सक्छ । प्रेमिल भावमा डुबेपछि सोच्ने तरिका, अनुभव गर्ने तरिका, आफूलाई मनपर्ने, मन नपर्ने र आफ्नो...
तपाईं अरुले के सोच्ला भनेर डराउनुहुन्छ ? कुनै समारोह, भीड, जमघटमा सामेल हुँदा आफूलाई लिएर बढी सोच्नुहुन्छ ? मनमा भय उत्पन्न हुने डरले नयाँ मान्छेसँग भेट्न सक्नुहुन्न ? यदि...
डा. सुरेश अधिकारी कन्सल्टेन्ट साइक्यार्टिस्ट
कुनै पनि काम छिटो सक्नु वा समयमै गर्नु राम्रो बानी हो । तर विना कारण सधैं काम छिटो सक्न हतार गर्ने र आत्तिने स्वभाव छ भने त्यो समस्या बन्न...
‘एउटै शरीरमा अनेक आत्माको बास हुन्छ’ भन्नेबारे अधिकांशले कुनै न कुनै बेला सुनेको हुनुपर्छ । कतिपय ठाँउमा त भूतप्रेत वा दैवी शक्ति शरीरमा बास गरेको अन्धविश्वासमा निवारणका लागि तन्त्रमन्त्र...
मानसिक तथा शारीरिक रुपमा अति सक्रियता, व्यवहार अव्यवस्थित र सोचाइमा अत्याधिक वृद्धि भएर देखिने उत्तेजना मेनिया अर्थात् उन्माद हो । यो एक प्रकारको मानसिक रोग हो, जसलाई चिन्ता र...
पदमराज जोशी मनोविद्
मानसिक स्वास्थ्यबारे धेरै खालका भ्रम शताब्दीऔंदेखि फैलिंदै आएका छन् । कतिपयले यसलाई भूत र प्रेतको असर वा पूर्वजन्मको फलसँग जोड्ने गर्छन् भने कतिपयले मानसिक रोगलाई पागलपनको संज्ञा दिन्छन् ।...
प्यानिक अट्याक एक प्रकारको मस्तिष्कमा हुने आक्रमण हो । यसमा एक्कासि डर लाग्ने हुन्छ । प्यानिक अट्याक हुँदा सास फेर्न गाह्रो हुने, मुटुको चाल बढ्ने, हातखुट्टा काँप्ने लगायत विभिन्न...
साधना थापा साइकोथेरापिस्ट तथा एक्प्रेसिभ आर्ट्स थेरापिस्ट
हरेक मानिसले आफ्नो बारेमा अरुले के सोचिरहेका होलान् भनेर मनमा लाग्न सक्छ । कतिले त आफ्नो काम गर्ने हो अरुले जेसुकै सोचे पनि आफूले काम गर्दै जाने हो पनि...
कान्ति बाल अस्पतालका मनोचिकित्सकको टोलीले करिब दुई वर्षअघि देशभरका बाल सुधारगृहमा रहेका ६७० जनामा अध्ययन गरेको थियो । जसमध्ये ३० प्रतिशतमा मानसिक समस्या देखियो । जसमा ७० प्रतिशतमा चारभन्दा...
डा. उत्कर्ष कार्की बालबालिका तथा किशोरकिशोरी मनोचिकित्सक
काठमाडौं । काठमाडौंकी नौ वर्षीय श्रेया बस्नेत (नाम परिवर्तन)ले एक्कासि धेरै कुरा बिर्सन थालिन् । उनलाई केही कुरा सोध्यो भने उनको जवाफ सधैं ‘मलाई थाहा छैन’ भन्ने हुन्थ्यो ।...
रिस उठ्नु स्वभाविक क्रिया हो । तर जब यो अनियन्त्रित हुन्छ, त्यसबेला भने समस्या निम्त्याउँछ । रिसअनुसार जीवन चल्न थाल्छ । अत्याधिक रिसले काममा, सम्बन्धमा मात्र होइन, गुण्स्तरीय जीवनमै...
डा. अनन्तप्रसाद अधिकारी वरिष्ठ मनोचिकित्सक
आजभोलिका बालबालिका कम उमेरमै इन्टरनेट प्रयोगकर्ता बनिरहेका छन् । संयुक्त राष्ट्र संघका अनुसार विश्वमा हरेक आधा सेकेन्डमा एक बच्चा अनलाइनमा हुन्छन् । यस्तोमा अनलाइन दुनियाँमा समेत बालबालिकाको बढ्दो पहुँचले...
नेता, नाम नै काफी छ । अर्थात जसले नेतृत्व गर्छ, जसले अगुवाइ गर्छ ऊ नेता । चराचर जगत वा प्रकृतिको नियम नै के छ भने नेतृत्व उसैले गर्न सक्छ,...
डा. विजय ज्ञवाली साइको थेरापिस्ट तथा अकुपञ्चरिस्ट
काठमाडौं । पछिल्लो समय मानसिक स्वास्थ्य ठूलो चुनौती बन्दै गएको छ । बदलिंदो जीवनशैलीसँगै तनाव, चिन्ता र डिप्रेसन जस्ता समस्या बढ्दै गएका छन् । यसको एउटा मुख्य कारण मानिसहरूले...
निश्चित उमेरपछि शरीरमा हार्मोनल परिवर्तन भएर शारीरिक कार्यमा ह्रास आउने गर्छ । यसलाई मेनोपज भनिन्छ । महिलामा हुने रजोनिवृत्ति एक यस्तै प्रकिया हो । महिलामा हुने मेनोपजको धेरै चर्चा...
आफ्नो सन्तान जीवनमा उत्कृष्ट होस्, राम्रो करिअर बनाओस् भन्ने हरेक अभिभावकको सपना हुन्छ । त्यसैले अभिभावकले आफ्ना सन्तानलाई विद्यालय शिक्षाका साथै अतिरिक्त क्रियाकलापमा पनि उत्कृष्ट बनाउन सक्दो प्रयास गर्छन्...
भर्खरै गरिएको एक अध्ययनले धेरै भुटेको, तारेको खाना खाने व्यक्तिमा डिप्रेसन वा एन्जाइटीको उच्च जोखिम हुने देखाएको छ । भुटेको खानाको बारम्बार उपभोगले एन्जाइटीको १२ प्रतिशत जोखिम र डिप्रेसनको...
अहिलेका युवाको जीवनको सबैभन्दा ठूलो लक्ष्य धनी बन्ने देखिन्छ । यस्तोमा ७०–८० प्रतिशत युवाहरू धनी बन्न चाहन्छन् भने ५० प्रतिशतभन्दा बढी युवा प्रसिद्ध बन्न चाहन्छन् । पैसा वा नाम...
अहिले ‘सिंगल प्यारेन्टिङ अर्थात् एकल अभिभावकत्व भन्ने शब्द निकै सुनिन्छ । विकसित देशमा मात्रै होइन, नेपाल र भारतमा पनि पछिल्लो समय एकल अभिभावकत्वको चलन बढिरहेको छ । यसअघि आमा...
काठमाडौं । आमिर खान सोध्छन्, ‘कपिल म एउटा कुरा सोध्छु, यो शो कहिलेदेखि चलिरहेको छ ।’ ‘यो ११ औं वर्षमा चलिरहेको छ,’ कपिलको जवाफ । ‘११ वर्षमा म पहिलो...
तन अर्थात् शरीरको बारेमा त हामी धेरै हेक्का राख्छौं । कुनै कुरा अपच भयो, विषाक्त भयो भने शरीरलाई शुद्धीकरण गर्नतर्फ लाग्छौं । उपवास बसेर हुन्छ वा खानपानमा सतर्कता अपनाएर...
बालबालिकाको मनोरञ्जनका लागि खेलौना जति महत्त्वपूर्ण हुन्छन्, उनीहरूको शारीरिक र मानसिक विकासका लागि पनि त्यतिकै उपयोगी । बच्चाको विकासमा खेलौनाले महत्त्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । त्यसैले बच्चालाई सधैं राम्रो कुरा...
डा. अनिल ओझा डेभलपमेन्ट पेडियाट्रिसियन
बालबालिकालाई विद्यालय पढ्न होइन, सिक्न पठाउने हो । घरमा पनि अभिभावकहरूले पढाउने होइन सिकाउने हो भन्ने बुझ्नुपर्छ । यसको लागि अभिभावकहरू पनि तनावरहित अवस्थामा हुनुपर्छ ।
काठमाडौं । रिस प्राकृतिक रूपले उत्पन्न हुने भावनात्मक क्रिया हो । हाम्रा भावनाहरूले विभिन्न समयमा विभिन्न विषयमा क्रिया गर्ने र क्रियाको प्रतिक्रिया जनाइराखेका हुन्छन् । हाम्रा यस्ता भावनाहरूलाई दिमागले...
बेचैनी, तनाव, चिन्ता, डर, क्रोध, पीडा, उदासी, इर्ष्या सबै मनोविकार हुन्, जसले तन र मन दुवैलाई सताउँछ । विभिन्न कारणले हामी यस्तो मनोदशाबाट गुज्रिरहेका हुन्छौं । यसले अरुलाई केही...
एन्जाइटी एक भावनात्मक लक्षण हो, जुन भविष्यको चिन्ता वा सम्भावित खतराहरूको बारेमा चिन्ता र डरको भावनासँग सम्बन्धित हुन्छ । यसले शारीरिक र भावनात्मक लक्षणलाई संकेत गर्न सक्छ, जसले जीवनशैलीमा...
बच्चाहरुले कतिपय अवस्थामा झुटो बोलिरहेका हुन्छन् । जानी नजानी सबै बच्चाले कुनै न कुनै बेला झुटो बोल्छन् । कति अभिभावकले बच्चाले झुटो बालेकै कारण कुटपिटसमेत गर्छन् । बच्चाहरुले झुटो...
डा. अमित झा बालबालिका तथा किशोरकिशोरी मनोचिकित्सक
हामी कुनै परिस्थिति वा विगतलाई लिएर आवश्यकताभन्दा बढी सोच्छौं । कतिपटक आफूले गर्न नसक्ने वा अधुरो छोडेका कुराहरूबारे सोचिन्छ । ती कुरालाई लिएर बढी सोच्छौं, जसको कुनै जवाफ हु्ँदैन...
डा. सुरेश अधिकारी कन्सल्टेन्ट साइक्यार्टिस्ट
बाइपोलर डिसअर्डर एक मनोविकार हो । खासगरी डोपामिन हार्मोनको असन्तुलनका कारण यो समस्या हुन्छ । यसले गर्दा व्यक्तिको मुड वा व्यवहारमा छिनछिनमै परिवर्तन आउन थाल्छ । बाइपोलरको अवस्था हेरी...
कुनै कुराको चिन्ता गर्नु स्वभाविक हो । तर चिन्तामा डुबिरहनु चाहिं हानिकारक हुनसक्छ । दिनरात तनाव वा चिन्ता लिंदा व्यक्ति डिप्रेसनमा पुग्न सक्छ । र, डिप्रेसनमा पुगिसक्दा समयमै पहिचान...
तनाव नलिने मानिस त संसारमा सायदै कोही होला । तर तनाव वा चिन्ता कति लिने भन्नेमा चाहिं फरक पर्छ । हरेकलाई कुनै न कुनै किसिमको तनाव हुन्छ । आर्थिक,...
डा. प्रदीप पाण्डे नसा तथा मानसिक रोग विशेषज्ञ
हिजोआज ‘इमोस्नल इन्टेलिजेन्स’ (भावनात्मक बुद्धिमत्ता)को बारेमा धेरै चर्चा हुने गर्छ । व्यक्तिले भावनालाई कसरी नियन्त्रण गर्ने र कहिले, कहाँ र कसरी व्यवहार गर्नेबारे ज्ञान दिन्छ । एकै समयमा भावनाप्रति...
गृष्मा पनेरु मनोपरामर्शदाता
सबै मानिसको स्वभाव एकै हुँदैन । कोही शान्त स्वभावका हुन्छन् त केही लजालु स्वभावका । कसैलाई ख्यालठट्टा गर्न मनपर्छ । अनि कोही स-साना कुरामा पनि रिसाइहाल्ने स्वभावका हुन्छन् ।...
डा. बासुदेव कार्की सिनियर कन्सल्टेन्ट साइक्यार्टिस्ट
मानव शरीरको अद्भूत अंग हो, दिमाग अर्थात् मस्तिष्क । सोच्नुहोस् त, यसले के–के चमत्कार मात्र गरेको छैन । आज विश्वमा जे–जति उपलब्धि भएको छ, त्यो सबै हाम्रो दिमागको उपज हो...
जब हामीलाई झनक्क रिस उठ्छ, तब के गर्छौं ? कराउँछौं, चिच्याउँछौं, तोडफोड गर्छौं, झैं–झगडा गर्छौं । रिस उठ्दा हाम्रो शरीरले जुन प्रतिक्रिया दिन्छ, त्यो कुनै पनि रुपमा फाइदाजनक छैन...
पदमराज जोशी मनोविद्
अभिभावकले आफ्ना सन्तानले कहिले पनि दु:ख नपाउन्, सधैं खुसी रहुन् भन्ने चाहना राख्छन् । यो स्वभाविक पनि हो । आफ्ना सन्तानले दु:ख पाएको, उनीहरुको आँखाबाट आँसु झरेको कसले पो...
गृष्मा पनेरु मनोपरामर्शदाता
तनाव एक भावनात्मक स्थिति हो । जब हामी तनावको स्थितिमा हुन्छौं यसले मनलाई मात्र निचोर्दैन, मुटु, मिर्गौला, पाचनयन्त्र र स्नायुतन्त्रको कार्य प्रणालीमा पनि असर गर्छ । आखिर मनमा हुने...
डा. सगुनबल्लभ पन्त मनोरोग विशेषज्ञ
सामान्य शब्दमा भन्नुपर्दा सपना दुई प्रकारका हुन्छन्, नराम्रो सपना र राम्रो सपना । कहिले राम्रो त कहिले नराम्रो सपना देख्नु सामान्य हो । तर कसैकसैमा भने बारम्बार खराब सपना...
गृष्मा पनेरु मनोपरामर्शदाता
‘मनको कुरालाई बाँधी नराख गाँठो परी जाला, चट्ट सुनाइदेऊ’ डेनी डेन्जोङ्पाले गाएको यो गीतले मानसिक स्वास्थ्यको महत्वपूर्ण पाटो उजागर गर्छ । मनमा कुरा गुम्साएर राख्ने जुन प्रवृत्ति हो, त्यसले...
डा. सुरज तिवारी मनोचिकित्सक
सामान्यतया खुसी, रोदन, निराशा, उत्साह मानवीय स्वभाव हो । मान्छेको जीवनमा केही उतारचढाव आउनु पनि स्वभाविक हो तर आवश्यकभन्दा बढी खुसी वा निराश भइरहने चाहिं रोग पनि हुनसक्छ ।...
डा. ऋषभ कोइराला मानसिक रोग विशेषज्ञ
खाना, पानी, हावा जतिकै अपरिहार्य मानिन्छ निद्रालाई पनि । गहिरो निद्राका लागि राती ७-८ घण्टा सुत्नुपर्छ । राती नै किन ? यसका केही कारण छन् । यद्यपि हामीमध्ये कतिपय...
प्रा. डा. सरोज ओझा मानसिक रोग विशेषज्ञ
मलाई कुनै रोग पो लाग्यो कि ? म कमजोर पो भए कि ? मेरो शरीर ठीक पो छैन कि ? मान्छेहरु प्राय आफैमाथि आशंका गरिरहेका हुन्छन् । हामीकहाँ एउटा...
प्रा. डा. दीपक रेग्मी वरिष्ठ नाक कान घाँटीरोग शल्यचिकित्सक
अनिद्रा एक रोग सरह हो । जबकि अहिले धेरैको निद्रा विथोलिएको छ । समयमा सुत्न वा निदाउन कठिन भइरहेको छ । यस्तो हुनुमा विविध कारण छ । तनाव, मनरोगदेखि...
डा. नवीन लेखक मनोचिकित्सक
डर लाग्नु प्राकृतिक प्रक्रिया हो, मात्र कसैलाई धेरै लाग्छ त कसैलाई कम । डर मस्तिष्कबाट सुरु हुन्छ, तर महसुस छाती, पेट र मुटुमा किन हुन्छ भन्ने प्रश्न उब्जिन सक्छ...
डा. सुरेश विश्वकर्मा कन्सल्टेन्ट न्युरोसर्जन
कतिपयले सुतेको अवस्थामा ऐंठन भयो भन्छन् । तर, ऐंठन किन हुन्छ, यसले के कस्तो असर गर्छ ? थाहा नहुन सक्छ । यसबारे मिहिन रुपले जान्नका लागि निद्राको चक्रलाई बुझ्नुपर्ने...
डा. नीरज बम वरिष्ठ छातीरोग विशेषज्ञ
सधैं स्कुल गइरहेको बच्चा कहिलेकाहीं अचानक जान मान्दैनन् । स्कुल जान डराउने, रुने, कराउने, झगडा गर्ने गर्छन् । बालबालिकाको यस्तो जिद्दीको अगाडि अभिभावक पनि लाचार भएर उनीहरुको इच्छाअनुसार स्कुल...
डा. गुञ्जन धुजु बाल मनोचिकित्सक
कुनै दर्दनाक घटना घट्दा डर लाग्नु सामान्य हो । यसलाई एक्युट स्ट्रेस डिसअर्डर (तीव्र तनाव विकार) भनिन्छ । त्यसको असर केही क्षण, केही दिनसम्म रहन सक्छ, त्यो सामान्य नै...
डा. सुरज तिवारी मनोचिकित्सक
एल्भिना सानै उमेरदेखि टेनिस खेल्थिन् । लगातार राम्रो टेनिस खेल्दै, उनले राज्य स्तरमा धेरै प्रतियोगिता जितेकी छिन् । राष्ट्रिय स्तरमा पनि उनको र्याङ्किङ राम्रो आयो, तर थाहा छैन एक्कासि...
मानिसको मनमा विभिन्न भावना आइरहेको हुन्छ, तीमध्ये केही नकारात्मक भावना पनि हुन्छन् । त्यस्तो भावना आउँदा एक किसिमको असहजता र तनाव पनि हुन्छ । जब यस्ता भावनाहरू आउँछन् हामी...
पटका पड्काएर कोही किन रमाउँछन् ? यसको दुईवटा पाटो छ । एउटा उसको पारिवारिक संस्कार, दोस्रो उसको परपीडक मनोवृत्ति । तिहार आफैमा यस्तो चाड हो, जसमा पशुपक्षी र...
प्राकृतिक प्रकोप कति खेर आउँछ पत्तो हुँदैन । आएपछि कति धनजनको क्षति हुन्छ, त्यो पनि अनुमान गर्न सकिंदैन । प्राकृतिक विपत्तिमध्ये भूकम्पल् ल्याउन क्षति अझ भयानक हुन्छ । २०७२...
डा. विजय ज्ञवाली साइको थेरापिस्ट तथा अकुपञ्चरिस्ट
वयस्क र वृद्ध उमेरका व्यक्तिलाई मात्र डिप्रेसन हुन्छ, बालबालिकामा कुनै किसिमको तनाव नहुने र रमाउने उमेर हुने हुँदा यसको जोखिम हुँदैन भन्ने सोच धेरैमा रहेको पाइन्छ । जसकारण डिप्रेसन...
डा. विजय ज्ञवाली साइको थेरापिस्ट तथा अकुपञ्चरिस्ट
बालबालिकाहरु प्राय: रिसाइरहेका हुन्छन्, जुन सामान्य पनि हो । उनीहरुले रिसमार्फत नै आफूभित्रको भावना व्यक्त गर्ने गर्छन् । जुन कुरा उनीहरुले खुलेर भन्न सकेका हुँदैनन्, त्यसलाई रिसमार्फत प्रकट गर्छन्...
काठमाडौं । पछिल्लो समय विद्यालयमा पढ्ने विद्यार्थीहरुमा मानसिक स्वास्थ्यसम्बन्धी समस्या निकै देखिन्छ । यसले उनीहरुको सीप, ज्ञान आर्जन गर्ने क्षमतामा प्रभाव पर्छ । बेलाबखतमा मानसिक स्वास्थ्यबारे जनचेतना कार्यक्रम विद्यार्थीलाई...
जब हामी निदाउँछौं, मस्तिष्कले आरम पाउँछ । मस्तिष्कलाई ताजा र स्वस्थ राख्न गहिरो र पुग्दो निद्रा जरुरी हुन्छ । हामीलाई थाहा भएकै हो, राती मस्त निद्रा सुतेपछि शरीरमा फुर्ति...
कहिलेकाहीं राति अचानक निद्रा खुल्छ । खलखली पसिना आउँछ । मुटुको धड्कन बढ्छ । के कारणले होला ? कतिले भन्छन्, यो मुटुरोगको लक्षण हो । कतिले भन्छन्, मानसिक समस्याले...
डा. ऋषभ कोइराला मानसिक रोग विशेषज्ञ
‘पहिला म धेरै भावुक, संवेदनशील र रिसाहा स्वाभावकी थिएँ । तर जब मैले विश्वविद्यालयमा पढाउन सुरु गरें त्यसपछि त्यहाँका वरिष्ठ सहकर्मीबाट थाहा पाए कि कसलाई कस्तो व्यवहार गर्नुपर्छ भनेर...
डिप्रेसनको औषधि खाइरहेका व्यक्तिको मनमा यस्ता प्रश्न आउन सक्छन् । डिप्रेसनको औषधिले कतै साइड-इफेक्ट पो गर्ला कि ? यो औषधि खान थालेपछि जीवनभर खानु पो पर्छ कि ? कति...
काठमाडौं । मस्तिष्कलाई धेरै कुराले प्रभाव पार्छ, त्यसमा भोक र खाना पनि पर्छ । भोक लाग्दा दिमागलाई कसरी प्रभाव पार्छ ? भन्ने विषयमा केही अध्ययन भएका छन् । राम्रो...
काठमाडौं । मानिसको स्वभाव धेरै खालको हुन्छ । कोही हरेक कुरामा आत्मविश्वासी हुन्छन् भने कोही सामान्य कुरामा पनि आँट गर्न सक्दैनन् । कोही ठूलो भीडलाई आफूतिर आकर्षित गर्न सक्छन्...
विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) का अनुसार विश्वमा ४३ करोड मानिसमा कुनै न कुनै रुपमा श्रवणशक्तिको समस्या छ । यो विश्वको कुल जनसंख्याको झण्डै पाँच प्रतिशत हो । यही क्रम...
कोरोना महाव्याधिको कारण भएको लकडाउनका बेला कुलप्रसाद बरालले आफ्नो घरमा गोल्डेन रिट्रिभर जातको कुकुरको बच्चा किनेर ल्याए । उनी कुकुरको सौखिन थिएनन् र त्यसप्रति उनको लगाव पनि थिएन ।...
आमा बन्ने क्रममा रहेका महिलामा शारीरिक परिवर्तन सँगसँगै हर्मोनमा हुने परिवर्तनले अनेकौं समस्या आइपर्छन् । सुत्केरीपछि उदासीपनलाई बेवास्ता गर्दा डिप्रेसन निम्तिन्छ । जटिल समस्याबाट महिला गुज्रिंदा बच्चा वा आफैंलाई...
थकान महसुस हुनु प्राकृतिक प्रक्रिया नै हो । यात्रा गर्दा, उकालोओरालो गर्दा, कुनै काम गरेपछि थकाइ लाग्नु सामान्य हो । शरीर एउटा मेसिन जस्तै हो, जुन निरन्तर चलिरहन सक्दैन ।...
खुसी हुनु र दु:खी हुनु मानिसको प्राकृतिक गुण नै हो । तर यसको मात्रा र अवधि धेरथोर भने हुन सक्छ । कुनै कुरा गुमाउँदा, अपर्झट हुनै अप्रिय घटना हुँदा,...
मुटुमा रगत र अक्सिजन पु¥याउने कोरोनरी धमनी अवरुद्ध हुँदा हृदयघात हुन्छ । यसले मुटुको मांसपेशीमा रगत र अक्सिजनको प्रवाह रोक्छ । त्यस्तै प्यानिक अट्याक एन्जाइटी अर्थात तनाव, चिन्ता र...
डा. कमल शर्मा लम्साल वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ
निदाएको बेला कहिलेकाहीं डरलाग्दो सपना देखिन्छ । यस्तो सपना देख्दा राति अचानक निद्रा खुल्ने, डर लाग्ने पनि हुन्छ । यस्तो समस्या वयस्क व्यक्तिको तुलनामा बच्चामा धेरै हुन्छ । निद्रामै...
डा. उत्कर्ष कार्की बालबालिका तथा किशोरकिशोरी मनोचिकित्सक
काठमाडौं । ‘तनाव’, ‘टेन्सन’, ‘डिप्रेसन’ जस्ता शब्द धेरैको मुखबाट पटक-पटक सुनिन्छ । खोज्न थालियो भने तनाव छैन भन्ने मानिस भेटाउन मुश्किल पर्छ । धैरैले त तनाव नहुने व्यक्ति नहुने...
के तपाईं पनि कुनै कुराको बारेमा धेरै सोच्नुहुन्छ ? कहिलेकाहीं कुनै पनि कुराको बारेमा धेरै सोच्दा दिक्क लागेको महसुस गर्नुभएकै होला । सानो सानो कुरामा पनि धेरै सोच्ने बानीले...
डा. रवि शाक्य न्युरो साइक्यार्टिस्ट
दिनभरको भागदौडपछि शरीरलाई आराम चाहिन्छ । आरामका लागि निदाउनु जरुरी छ । तर अस्तव्यस्त जीवनशैली र भागदौडले धेरै व्यक्तिलाई अनिद्राको समस्याले सताइरहेको छ । यो समस्या कतिपयलाई यतिसम्म छ...
प्रा. डा. राजीव झा स्नायु, नसा तथा मेरुदण्डरोग विशेषज्ञ
एक अभिभावक भन्ने गर्छन्, ‘मेरा छोराछोरी खुलेर रमाउँदैनन् । घरमा पाहुना आयो भने पनि बोल्दैन । साथीभाइसँग खेल्न जाँदैन । कोठामा एक्लै बसिरहन्छ ।’ यो उनको मात्र होइन, धेरै...
काठमाडौं । स-साना कुरामा बच्चाहरु रिसाइरहेको हामी देख्छौं । आफूले भनेको सानो कुरा पाएनन् भने पनि उनीहरु रिसाइहाल्छन् । बच्चाहरु सानो कुरामा रिसाउने मात्रै नभई सानै कुरामा खुसी पनि...
काठमाडौं । व्यक्तिगत, पारिवारिक, सामाजिक विभिन्न कारणले मानिसलाई कुनै न कुनै तनाव भइरहेकै हुन्छ । तनावले व्यक्तिलाई निराश वा दुःखी बनाउँछ । यसको व्यवस्थापनका लागि मानिसले विभिन्न उपाय अवलम्बन...
डा. प्रदीप पाण्डे नसा तथा मानसिक रोग विशेषज्ञ
हरेक व्यक्तिमा कुनै न कुनै तनाव त भइरहन्छ । तर तनाव लामो समयसम्म रहन्छ र दैनिकीमा नै असर गरिरहेको हुन्छ भने एन्जाइटीसमेत गराउन सक्छ । एन्जाइटी हुँदा व्यक्तिमा अनायास...
काठमाडौं । ‘मलाई यो काम गर्दा गर्दा दिक्क लागिसक्यो ।’ धेरैको मुखबाट यो शब्द निस्किरहेको हुन्छ । हरेक दिन एउटै प्रकृतिको काम गर्दा प्रायः मानिसलाई दिक्क लाग्छ । बिहान...
एक्लै बस्दा वा कुनै कामबाट विश्राम लिंदा एकछिन टोलाउनु स्वभाविकै हो । तर कतिपय व्यक्ति भीडभाडमा टोलाइरहेका हुन्छन् । अरु कुराकानी र ख्यालठट्टामा रमाइरहँदा उनीहरुलाई त्यसको कुनै मतलब नै...
प्रज्ज्वल आचार्य मनोविद्
साधारण भाषामा भन्ने हो भने एन्जाइटी भनेको डर हो । भविष्यमा केही होला कि भन्ने डर लागिरहनु नै एन्जाइटी हो । एन्जाइटी सबैमा हुन्छ तर लक्षण धेरै छैन भने समय...
डा. प्रदीप पाण्डे नसा तथा मानसिक रोग विशेषज्ञ
काठमाडौं । हाम्रो दिमागमा हरेक समय केही न केही कुरा खेलिरहेको हुन्छ । मुटुले २४ घण्टा धड्किएर आफ्नो गरिरहेजस्तै दिमागले पनि सुतेको बेला समेत केही न केही सोचिरहेकै हुन्छ...
तपाईंलाई धेरै उचाइबाट तल हेर्दा डर लाग्छ ? लाग्छ भने यस्तो समस्या तपाईं जस्तै अरु धेरैले पनि भोगेका हुन सक्छन् । सामान्यतया धेरै उचाइबाट तल हेर्दा सबैलाई केही न...
आत्मबल मानिसको आन्तरिक शक्ति हो । अर्थात् मानसिक रुपमा शक्तिशाली हुनु आत्मबल बलियो हुनु हो । आत्मबलले शारीरिक काम गर्न पनि ऊर्जा दिन्छ । दिमाग, मन र बुद्धिको सम्मिश्रणले...
विनोद पौडेल मनोविद्
काठमाडौं । आत्मविश्वास अर्थात् आफैंमा विश्वास गर्नु । आत्मविश्वासले भरिएको व्यक्तिले आफ्नो निर्णय आफैं लिने मात्र होइन, सकारात्मक ऊर्जा पनि उत्सर्जन गर्छ । यस्तो व्यक्ति कठिन परिस्थितिमा पनि डराउँदैन...
सामान्यतया राति सुतेपछि ७-८ घण्टासम्म हामी निद्राको अवस्थामा हुन्छौं । तर कहिलेकाहीं अचानक निद्रा खुल्छ । बारम्बार पनि यस्तो समस्या हुन सक्छ । जब अचानक निद्रा खुल्छ, मान्छेको मनमा...
उप-प्रा. डा. सुमनप्रसाद अधिकारी वरिष्ठ नसा तथा मनोरोग विशेषज्ञ
काठमाडौं । तनाव सबैलाई छ । कसैलाई रोगको तनाव, कसैलाई ऋणको, कसैलाई बेरोजगारीको, कसैलाई कलहको । सानोतिनो कामको चापदेखि ठूला-ठूला नोक्सानीले मान्छेलाई तनावग्रस्त बनाइरहेको छ । मनोचिकित्सक भन्छन्- तनाव...
डा. सगुनबल्लभ पन्त मनोरोग विशेषज्ञ
काठमाडौं । अंग्रेजी शब्द ‘टेन्सन’ नेपालीहरुले दैनिक जीवनमा धेरै प्रयोग गर्नेमध्ये शब्द हो भन्दा फरक पर्दैन । यसको नेपाली शब्द तनाव हो । तर शिक्षितदेखि निरक्षर सबैले भनिरहेका हुन्छन्-...
‘मेरो बच्चा जतिबेला पनि मोबाइलमै झुण्डिरहन्छ ।’ धेरै अभिभावकले यस्तो गुनासो गरिरहेका हुन्छन् । बच्चाहरू मोबाइल फोनमा यति व्यस्त हुन्छन् कि उनीहरु समयमा खान र खेल्न समेत बिर्सिन्छन् ।...
काठमाडौं । मनोचिकित्सक डा. सरोज ओझाका अनुसार सुत्ने र उठ्ने प्रक्रियामा निद्राका चार चरण हुन्छन् । पहिलो चरणमा निदाउने बित्तिकैको १० मिनेटको स्थिति यस्तो हुन्छ कि आधा ब्युँझिएको र...
कसरी रक्तचाप जस्ता दीर्घरोगबाट छुट्कारा पाउने ? मुटुरोग विशेषज्ञहरु भन्छन्, ‘पटक्कै तनाव नलिएर ।’ कसरी डिप्रेसनबाट मुक्त हुने ? मनोविज्ञहरु भन्छन्, ‘जरादेखि नै तनाव हटाएर ।’ कसरी जीवन सुखमय...
काठमाडौं । कुनै कुरामा चित्त नबुझ्दा मानिसलाई रिस उठ्छ । रिस एक प्राकृतिक प्रतिक्रिया पनि हो जसले केही कुरा ठीक छैन भन्ने संकेत गर्छ । आफूले सोचेको जस्तो भएन...
डा. कमल शर्मा लम्साल वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ
२२ मंसिर, काठमाडौं । के तपाईं आज–भोलि उदास हुनुहुन्छ ? मौसम परिवर्तन भएसँगै तपाईंको व्यवहारमा अचानक परिवर्तन आएको छ ? अन्य दिनभन्दा धेरै सुस्त, निराश र एकान्तमा बस्न मन...
अहिलेका युवापुस्ता वा भनौं हाम्रो पुस्ता सानो कुरामा पनि धेरै घोत्लिने गर्छन् । हदभन्दा बढी नै सोच्ने प्रवृत्ति छ । कुनै समस्या आइलागेमा एक्लै बसेर सोच्न थाल्छन् । आफ्नो...
कुनै पनि मान्छेले आत्महत्या आवेगमा गर्छ वा योजनाबद्ध ? अकस्मात बदलिने मनस्थितिले मान्छेलाई आत्महत्या गर्न उक्साउँछ वा लामो चरणसम्म गुज्रिएका नैराश्यताले ? वास्तवमा यसको ठ्याक्कै जवाफ छैन । आत्महत्याको...
डा. सगुनबल्लभ पन्त मनोरोग विशेषज्ञ
कहिले यसै डर लाग्छ, कहिले मन उदास हुन्छ, कहिले झर्को लाग्छ । कहिले अनायास अत्तालिन्छ, कहिले बेचैन हुन्छ । अचानक निद्रा खलबलिन्छ, खानामा अरुचि हुन्छ । पटक-पटक पिसाब लागेजस्तो...
कुनै पनि व्यक्तिलाई हरेक समय चिन्ता लाग्ने, छटपटी हुने र सानो कुरामा पनि डर लाग्ने हुन्छ भने त्यो एन्जाइटी हुन सक्छ । अस्थायी डर र चिन्ता त सबैमा देख्न...
उप-प्रा. डा. सुमनप्रसाद अधिकारी वरिष्ठ नसा तथा मनोरोग विशेषज्ञ
काठमाडौं । मान्छेले किन झुट बोल्छन् ? हल्काफुल्का लाग्ने यो प्रश्नले मान्छेको यस्तो अनौठो प्रवृत्ति देखाइदिन्छ, जुन उनीहरुले सधैं ढाकछोप गर्न चाहन्छन् । किनभने यस्तो प्रवृत्तिलाई मान्छेले ‘खराब’ भनी...
दशैंमा मनोरञ्जनको लागि तास खेल्ने चलन छ । कहिल्यै तास नछोएकाहरु पनि यतिबेला खेल्न तम्सन्छन् । सबैजना आफन्त, इष्टमित्र, नातागोता भेटघाट भएको बेला तास खेलेर रमाइलो गर्नु राम्रै कुरा...
किशोर उमेर चञ्चल र बिन्दास हुन्छ । यो बेला गम्भीर विषयमा खास ध्यान जाँदैन, तर यही उमेर आफ्नो भविष्यको विषयमा सोच्ने सुरुवाती बिन्दु भने हो । किशोरकिशोरीले भविष्यको विषयमा सोच्नु...
हृदयघात र प्यानिक अट्याकबीचको भिन्नता छुट्टाउन अलि गाह्रो छ, किनभने दुवैका लक्षण लगभग उस्तै हुन्छन् । अत्यधिक तनाव र चिन्ता प्यानिक अट्याकको प्रमुख कारण हो । जसले हृदयघात पनि...
पति-पत्नीबीचको नाता सम्बन्धविच्छेदको सवालमा हिजोभन्दा आज सोचमा धेरै परिवर्तन आएको छ। तथापि यो परिवर्तन ठाउँअनुसार फरक छ। आर्थिक पछौटेपन, शैक्षिक स्तर एवं सामाजिक मूल्यमान्यताको आधारमा यो अभ्यास ग्रामीण परिवेशमा...
एक अध्ययनबाट रमाइलो तथ्य बाहिर आएको छ- ‘अक्सर दम्पतीबीच वर्षमा औसत ३६५ पटक नै ठाकठुक पर्छ ।’ सबै दम्पतीको हकमा यस्तो नहोला । यद्यपि अधिकांश दम्पतीबीच कुनै न कुनै...
पछिल्लो समय एक उदीयमान कीर्तिमानी महिला खेलाडीले प्रतियोगिताको तयारीकै क्रममा आत्महत्या गरेको खबरले मिडियामा निकै चर्चा पायो । आसन्न एसियाली खेलकुद प्रतियोगितामै पदक जित्ने आशा राखिएकी राष्ट्रिय खेलाडीको यो...
ब्राउनवेन रीड ब्रिटेनको कुनै एक पुस्तकालयमा बसिरहेका थिए । उनी त्यहाँ केही पढ्न चाहन्थे । तर, उनले असहज बनाउने दृश्यको सामना गर्नुपर्यो । एक व्यक्ति पुस्तकालयको कम्प्युटरमा पोर्न भिडियो...
सामाजिक सञ्जाल अहिले हरेकको पहुँचमा छ । अहिलेका पुस्ताले धेरै समय फेसबुक, म्यासेन्जर, ट्वीटर, टिकटक, युट्युब, ह्वाट्सअप, भाइबर जस्ता एप्लिकेसनमा बिताउँछन् । आवश्यकभन्दा बढी समय सामाजिक सञ्जालमा बिताउँदा यसले...
अहिले कामको तनाव तथा अन्य विभिन्न कारणले मानिसहरुमा डिप्रेसनको समस्या बढ्दै गएको छ । डिप्रेसनलाई स्वास्थ्यका हिसाबले निकै हानिकारक मानिन्छ । यसले मान्छेमा उदासीनता, नैराश्यता र वैमनश्यता ल्याउँछ ।...
आजभोलि मान्छेको दैनिकी निकै व्यस्त बन्दै गइरहेको छ । व्यस्त जीवनशैलीबीच तनावको मात्रा समेत बढ्दै गइरहेको छ । कामका कारण अहिले मान्छे तनावमा हुने गर्छन् । तनावमा भएको बेला...
काठमाडौं । हरेक श्रीमान-श्रीमतीबीच सानोतिनो झगडा हुन्छ । तर तपाईं आमाबुबा बन्न लाग्नुभएको छ भने यसले गर्भमा रहेको बच्चाको स्वास्थ्यमा नराम्रो असर पार्न सक्छ । डाक्टरहरूले गर्भवती महिलालाई जुनसुकै...
१२ फागुन, काठमाडौं । काठमाडौंकी ४५ वर्षीया मिला श्रेष्ठ (नाम परिवर्तन)को विवाह भएको २२ वर्ष भयो । जीवनसाथी बन्न लागेको व्यक्तिसँग राम्रोसँग चिनजान र घुलमिल हुन नपाउँदै जात, धर्म...
करुणा कुँवर मनोविज्ञ
४ फागुन, काठमाडौं । ‘आफैंलाई मानसिक स्वास्थ्य समस्या भएको स्वीकार्न समय लाग्यो । आफैंले भोग्नु परेपछि उपाय खोजें, बुझेपछि मात्रै आमाबुवालाई भन्न सकें’ सातदोबाटोकी अर्पणा थापाले आफ्नो अनुभव सुनाइन्...
कलिला बालबालिका किन आत्महत्या गर्न उक्सिंदैछन् ? किशोर-किशोरीहरू किन लुकीछिपी लागूऔषधको लतमा फसिरहेका छन् ? दम्पतीहरू किन सम्बन्धविच्छेद गर्दैछन् ? यी सबैको एउटै जवाफ हो, उनीहरुको मनोदशा ठीक छैन...
६ माघ, काठमाडौं । मानव शरीरका लागि निदाउनु अपरिहार्य भएपनि कहिलेकाहीं निन्द्रा लाग्दैन । निदाउन अनेक प्रयास गर्दा पनि निदाउन सकिँदैन । अहिले मानिसमा निन्द्रा नलाग्ने समस्या निकै बढेको...
६ पुस, काठमाडौं । पछिल्लो समय नेपाली समाजमा दाम्पत्य जीवन विचलनको घटना बढेको देखिन्छ । वैदेशिक रोजगारीको कारण होस् वा दम्पतीबीच यौनको विषयमा हुने छलफलको कमीले दाम्पत्य जीवनमा कुनै...
१ मंसिर, काठमाडौं । हिजोआज शहरी भेगका मात्रै होइन ग्रामीण भेगका बालबालिका समेत इन्टरनेटको सोझो पहुँचमा छन् । भिडियो गेमको लत होस् या त अनलाइन अध्ययनको कारणले बालबालिकाहरुमा इन्टरनेटको...
करुणा कुँवर मनोविज्ञ
१५ मंसिर, काठमाडौं । कोभिड-१९ पछि बालबालिकाको आत्महत्या दर बढेको वा मानसिक स्वास्थ्य समस्यामा वृद्धि भएको छ । कोभिडपछि किन बालबालिकामा आत्महत्याको दर बढ्यो वा उनीहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा समस्या...
