+

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

२०८१ भदौ  २५ गते १२:२७ २०८१ भदौ २५ गते १२:२७
आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

आत्महत्या एक गम्भीर सामाजिक समस्याको रूपमा हाम्रो समाजमा बढ्दो चिन्ताको विषय बनेको छ । आत्महत्या रोकथामको उपाय खोज्नु र यस सम्बन्धमा जनचेतना बढाउनु अत्यन्तै आवश्यक छ । आत्महत्याले विश्वभर लाखौं मानिसको जीवन लिइरहेको छ । नेपालमा पनि यो समस्या कम छैन । यसको समाधानमा सबैको जिम्मेवारी जरुरी छ ।

प्रत्येक वर्ष सेप्टेम्बर १० मा विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस मनाइन्छ । यो दिवस आत्महत्या सम्बन्धी जनचेतना फैलाउन, पीडितलाई सहानुभूति प्रकट गर्न र आत्महत्या रोकथामका उपायमा प्रेरित गर्नका लागि समर्पित छ ।

यो वर्ष २०२४ सेप्टेम्बर १० मा ‘आत्महत्या रोकथामबारे संवाद सुरु गरौं : दृष्टिकोण बदलौं’ भन्ने नारा सहित विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस मनाइँदैछ ।

आत्महत्या के हो ?

आत्महत्या भनेको एक व्यक्तिले आफूलाई जानीबुझी मर्नका लागि गरिने क्रियाकलाप हो । यो एउटा गम्भीर मानसिक समस्या हो, जसले व्यक्तिको जीवनलाई संकटमा पार्छ । आत्महत्या गर्न प्रेरित हुने व्यक्ति धेरै पटक मानसिक तनाव, डिप्रेसन, सामाजिक एक्लोपन वा अन्य गम्भीर समस्याबाट गुज्रिरहेको हुन्छ ।

सन् २०२० मा गरिएको राष्ट्रिय मानसिक स्वास्थ्य सर्वेक्षण अनुसार नेपालमा आत्महत्याको प्रवृत्ति (वर्तमान आत्महत्याका विचार, जीवनभरका आत्महत्याका प्रयास र भविष्यमा आत्महत्याका विचारको सम्भावना) ७.२ प्रतिशत पाइएको थियो, जुन भारतको ५.१ प्रतिशत भन्दा उच्च छ ।

आत्महत्याका कारणहरु

मानसिक स्वास्थ्य समस्या : डिप्रेसन, एनजाइटी डिसअर्डर र बाइपोलार डिसअर्डर जस्ता मानसिक स्वास्थ्य समस्याले आत्महत्या गर्ने सम्भावनालाई बढाउँछन् । यी समस्याहरूले व्यक्तिलाई निराश र अशक्त महसुस गराउँछन् ।

आर्थिक र सामाजिक दबाब : आर्थिक संकट, बेरोजगारी र सामाजिक दबाबहरूले पनि आत्महत्या गर्ने सम्भावना बढाउँछन् । वित्तीय समस्याले व्यक्तिलाई निराश बनाउँछ र उनीहरूको आत्मसम्मानमा कमी ल्याउँछ ।

परिवारिक समस्या : परिवारमा भएको विवाद, पारिवारिक असहमति र अस्थिर सम्बन्धले मानसिक पीडा र तनाव बढाउँछ, जसले आत्महत्या गर्न प्रेरित गर्न सक्छ ।

स्वास्थ्य समस्या : शारीरिक स्वास्थ्य समस्या, विशेषगरी दीर्घकालीन रोगहरू क्यान्सर, प्यारालाइसिस, मिर्गी रोगले व्यक्तिमा निराशा र एक्लोपन  ल्याउँछ । जसले आत्महत्या गर्न प्रेरित गर्न सक्छ ।

सामाजिक अलगाव : सामाजिक एक्लोपन, साथीहरुको कमी र सामाजिक समर्थन अभावले व्यक्तिलाई असहाय महसुस गराउँछ । फलस्वरुप आत्महत्याको सोच उत्पन्न हुनसक्छ ।

आत्महत्यालाई निरुत्साहित कसरी गर्न सकिन्छ ?

मानसिक स्वास्थ्य सेवामा पहुँच : मानसिक स्वास्थ्य समस्याको शीघ्र उपचार गर्नु अत्यन्त महत्वपूर्ण छ । विभिन्न थेरापी र औषधिले मानिसको जीवनमा सुधार ल्याउन सक्छ ।

सकारात्मक सामाजिक समर्थन : परिवार, साथी र समाजले व्यक्तिलाई समर्थन गर्नुपर्छ । सामाजिक समर्थनको अभावलाई कम गर्दै र एकअर्कासँग सहानुभूति र सहयोग प्रदान गर्दै आत्महत्या रोक्न सकिन्छ ।

आर्थिक र सामाजिक सहयोग : आर्थिक समस्याको समाधान गर्न सरकारी र गैरसरकारी संस्थाहरूले सहयोग गर्नुपर्छ । आर्थिक राहत र रोजगार अवसर प्रदान गरेर समाजको दबाब कम गर्न सकिन्छ ।

शिक्षा र जनचेतना : आत्महत्या र मानसिक स्वास्थ्य समस्याबारे जनचेतना फैलाउनु महत्त्वपूर्ण छ । शैक्षिक कार्यक्रम र अभियानहरुले मानिसलाई यस विषयमा खुलस्त बनाउँछ र आत्महत्या निरुत्साहित गर्न सहयोग पुर्‍याउँछ ।

समयमै मद्दतको सन्देश : आत्महत्याको सोच आउने व्यक्तिलाई समयमै मद्दत गर्नुपर्छ । उनीहरूको समस्याबारे गम्भीरतासाथ सुन्नु र उपयुक्त सहायता प्रदान गर्नु आवश्यक छ ।

हेल्पलाइन : यदि तुरुन्त सहयोग आवश्यक छ भने मानसिक स्वास्थ्य हेल्पलाइन वा संकट हेल्पलाइनमा सम्पर्क गर्न सकिन्छ । यो सेवा चौबीसै घण्टा उपलब्ध छ । आत्महत्या वा आत्महानिको सोच आएमा कुराकानी गर्न ११६६ नम्बरमा फोन गर्न सकिन्छ ।

आत्महत्या : भ्रम र तथ्य

भ्रम १: आत्महत्या केवल मानसिक रोगको परिणाम हो

– आत्महत्या मानसिक रोगहरूको परिणाम होइन । यद्यपि मानसिक स्वास्थ्य समस्याहरू, जस्तै डिप्रेसनले आत्महत्या जोखिमलाई बढाउँछ । यो आर्थिक संकट, पारिवारिक समस्या, शारीरिक स्वास्थ्य समस्या र सामाजिक एकाङ्कीपन जस्ता विभिन्न कारणबाट पनि उत्पन्न हुनसक्छ ।

भ्रम २: आत्महत्या गर्ने व्यक्तिले पूर्व संकेत दिंदैनन्

– धेरै व्यक्ति आत्महत्या गर्न चाहने बेला संकेत दिन्छन्, जस्तै अत्यधिक दु:खी भएको कुरा गर्नु, भविष्यको बारेमा कुरा गर्नु वा आत्महत्या गर्ने सोचको बारेमा चर्चा गर्नु । यस्ता संकेतलाई ध्यानमा राखेर समयमै मद्दत गर्ने उपाय अपनाउन सकिन्छ ।

भ्रम ३: आत्महत्या गर्ने व्यक्ति कमजोर हुन्छन्

– आत्महत्या गर्ने व्यक्ति कमजोर हुँदैनन् । उनीहरू मानसिक, भावनात्मक र सामाजिक दबाबको सामना गर्दै असहाय महसुस गर्न सक्छन् । आत्महत्या एउटा गम्भीर मानसिक स्वास्थ्य समस्या हो, जसले धेरैजसो व्यक्तिगत कमजोरीसँग सम्बन्धित हुँदैन ।

भ्रम ४: आत्महत्या गर्नु भनेको ध्यानाकर्षणको उपाय हो

– आत्महत्या भनेको ध्यानाकर्षणको उपाय होइन । यो एक गम्भीर मानसिक स्वास्थ्य समस्या हो, जसले व्यक्तिको जीवनलाई संकटमा पार्छ । आत्महत्या गर्न चाहने व्यक्ति प्रायः गहिरो पीडा र निराशाबाट गुज्रिरहेका हुन्छन् ।

भ्रम ५: आत्महत्या केवल युवाहरूमा मात्र हुन्छ

– आत्महत्याको सोच कुनै पनि उमेरको व्यक्तिमा आउन सक्छ । यो युवाहरूमा बढी देखिन्छ, तर प्रौढ र वृद्ध व्यक्तिले पनि आत्महत्या गर्न सक्छन् । विभिन्न उमेर समूहका व्यक्तिले विभिन्न कारणले आत्महत्याको सम्भावना देखाउन सक्छन् ।

भ्रम ६: आत्महत्या गर्ने व्यक्तिले अचानक निर्णय लिन्छन्

– धेरैजसो आत्महत्या गर्ने व्यक्तिले लामो समयदेखि आत्महत्या गर्ने विचार राखेका हुन्छन् । उनीहरूले आफ्ना भावनात्मक कठिनाइ र पीडालाई व्यक्त गर्न संकेतहरू दिन सक्छन् । यस्ता संकेतलाई समयमै ध्यानमा राखेर मद्दत गर्न सकिन्छ ।

भ्रम ७: आत्महत्या रोक्न असम्भव छ

– मानसिक स्वास्थ्य समस्याको समयमै उपचार, सामाजिक समर्थन र जनचेतना अभियानले आत्महत्या रोक्न सकिन्छ ।

भ्रम ८: आत्महत्या गर्ने व्यक्तिलाई मद्दत गर्न सकिदैन

– आत्महत्या गर्ने सोच राख्ने व्यक्तिलाई उचित मद्दत र समर्थन प्रदान गरेर जीवन बचाउन सकिन्छ । थेरापी, परामर्श र सामाजिक समर्थनले व्यक्तिको मानसिक स्वास्थ्य सुधार्न र आत्महत्या गर्ने सोचलाई रोक्न मद्दत गर्न सक्छ ।

भ्रम ९: आत्महत्या केवल अस्थायी समस्याको कारणले हुन्छ

– आत्महत्या सामान्यतया अस्थायी समस्याको परिणाम होइन । यो दीर्घकालीन मानसिक स्वास्थ्य समस्या, जीवनका गम्भीर चुनौती र विभिन्न प्रकारका तनावको परिणाम हुनसक्छ ।

भ्रम १०: आत्महत्या गर्ने व्यक्तिलाई धम्की दिनु आवश्यक छ

– आत्महत्या गर्ने व्यक्तिसँग धम्की दिने वा उनमा दोषारोपण गर्नुको सट्टा उनीहरूको समस्यामा गम्भीरतासाथ ध्यान दिनु आवश्यक छ । सहानुभूति र समर्पित सहायता व्यक्तिको जीवन बचाउन महत्वपूर्ण छन् ।

आत्महत्या एक जटिल समस्या हो, जसका विभिन्न पक्ष छन् । यसको निराकरण गर्न समाजका सबै तहबाट पहल गर्नुपर्छ । मानसिक स्वास्थ्यका समस्याहरूलाई ध्यानमा राख्दै समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउनु र आत्महत्या निरुत्साहित गर्नु सबैको जिम्मवारी हो ।

आत्महत्या डा. अनमोलबन्धु कार्की मानसिक स्वास्थ्य
डा. अनमोलबन्धु कार्की
लेखक
डा. अनमोलबन्धु कार्की
टाउको, नसा तथा मानसिक रोग विशेषज्ञ

डा. कार्की भैरहवास्थित युनिभर्सल कलेज अफ मेडिकल साइन्सेसका लेक्चरर समेत हुन् । उनको नेपाल मेडिकल काउन्सिल दर्ता नम्बर २२६१४ हो ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

क्यान्सरका बिरामीलाई होम केयर सेवा कसरी दिने ?

क्यान्सरका बिरामीलाई होम केयर सेवा कसरी दिने ?

अचानक चक्कर आउनु कस्तो स्वास्थ्य समस्याको संकेत हो ?

अचानक चक्कर आउनु कस्तो स्वास्थ्य समस्याको संकेत हो ?