लामो समय बाडुली लाग्दा के गर्ने ?

‘कस्तो बाडुली लाग्यो, कसैले सम्झियो कि क्या हो ।’ यसको भनाइ हरकोहीको सुनिन्छ । बाडुली लागेपछि रोक्नका लागि धेरै जुक्ति लगाइन्छ । कोही पानी पिएर ठीक पार्न खोज्छन् त कोही अन्य उपाय अपनाउन थाल्छन् ।

कसैलाई बाडुली लागेपछि केही छिनमा रोकिन्छ भने कसैलाई अलि लामै समय लागिरहन्छ । बाडुली नरोकिंदा कतिपय ठाउँमा असहज महसुस पनि हुन्छ ।

बाडुली किन आउँछ ?

हाम्रो पाचन वा श्वासप्रश्वास प्रणालीमा गडबडी र अत्यधिक हलचल भएमा बाडुली लाग्न थाल्छ । पेट र फोक्सोको बीचमा रहेको डायाफ्राम अर्थात् करङको मांसपेशी खुम्चिएर  फोक्सोले छिटो हावा तान्न थाल्छ, जसकारण व्यक्तिलाई बाडुली लाग्न थाल्छ । त्यस्तै, घाँटीमा खसखस जस्ता कारणले पनि डायाफ्रामको नसा प्रभावित हुँदा बाडुली आउँछ ।

डायाफ्रामले श्वासप्रश्वास गराउन सहज गराउने भूमिका खेल्छ ।

सामान्य अवस्था

वास्तवमा बाडुली लाग्नुका पछाडि धेरै कारण छन् । खाना घाँटीमा अड्किएर, मसालेदार खानेकुरा खाँदा वा पिरो खाँदा बाडुली आउँछ । यति मात्र होइन कुनै काम उत्सुक भएर गर्दा र नर्भस हुँदा पनि बाडुली लाग्न सक्छ । छिटाछिटो पानी पिउँदा, मदिरा पिउँदा, स्टेरोइड र ट्रयाक्विलाइजरजस्ता औषधिको कारण पनि बाडुली लाग्छ । यस्तो कारणले आउने बाडुली एकछिन लागेपछि आफैं ठीक हुन्छ ।

असामान्य अवस्था

बाडुली विभिन्न रोगको लक्षण पनि हुन सक्छ । डायाफ्रामको पारालाइसिस हुँदा बाडुली लाग्छ । त्यस्तै ग्यास्ट्रिक, मेटाबोलिक डिसअर्डर, दिमागको कुनै भागको नसा सुक्दा, मिर्गौला खराब भएका व्यक्ति, मस्तिष्कमा ट्युमर, निमोनिया, फोक्सो नजिक हुने ट्युमरलगायत समस्या हुँदा बारम्बार बाडुली लाग्न सक्छ । कहिलेकाहीं मानसिक समस्याले पनि बाडुली आइरहने हुन सक्छ । यस्तो अवस्थामा तत्काल उपचार गराउनु जरुरी हुन्छ ।

बच्चामा बाडुली लाग्ने कारण

बच्चाहरुलाई पनि धेरै बाडुली लाग्ने गरेको हामी पाउँछौ । शिशुमा पेट भरिएमा बाडुली लाग्न सक्छ । त्यस्तै अत्यधिक खानेकुरा खाँदा, छिटो निल्दा, खानासँगै हावा पनि निल्दा बाडुली आउन सक्छ । यस्तोमा केही मिनेट वा घण्टाभित्र आफैं हट्छन् र कुनै उपचारको आवश्यकता पर्दैन । तर ४८ घण्टाभन्दा बढी समय बाडुली आएमा भने स्वास्थ्य परीक्षण गराउनु उचित हुन्छ ।

कसरी रोक्ने ?

एकैछिन आएको बाडुलीलाई पानी, दही, कागतीको रस, केही थोपा भेनेगर, मोटो दाना भएको चिनी खाएर निको पार्न सकिन्छ । सासलाई एकैछिन रोकेर राखेमा पनि आउन बन्द हुन सक्छ ।

त्यस्तै पेपर ब्याग मुखमा केही समय च्यापेर तान्ने र छाड्ने गर्दा पनि जान सक्छ । आँखीभौंलाई मसाज गर्नेजस्ता उपायले कम गर्न सकिन्छ । यसरी पनि नरोकिएमा भने अस्पताल जानु उपयक्त हुन्छ ।

यसरी एक दिनभन्दा बढी पटकपटक बाडुली आएमा स्वास्थ्य परीक्षण गराउनुपर्ने अवस्था हुन्छ । बाडुलीसँग अन्य देखिएको लक्षणको आधारमा स्वास्थ्य परीक्षण गरिन्छ । किनकि बारम्बार बाडुली आउनु धेरै रोगका लक्षण हुन सक्छन् । त्यसको कारण पत्ता लगाई रोगको उपचार गरिन्छ । जस्तै, मिर्गौला खराब, एन्जाइटी, ग्यास्ट्रिक, दिमागमा ट्युमरजस्ता रोग भएमा रोगअनुसारको उपचार हुँदा बाडुली आउन छाड्छ । कतिपय केसमा बिरामीको अवस्था हेरेर बाडुकी रोक्ने औषधि पनि दिइन्छ । औषधि भने जथाभावी खान मिल्दैन । चिकित्सकको सुझावमा विभिन्न परीक्षणपछि पनि बाडुली नियन्त्रण नहुँदा दिइने गरिन्छ ।

(कन्सलट्यान्ट फिजिसियन डा. पौडेल अल्का अस्पतालमा कार्यरत छन् । उनीसँग अनलाइनखबरकर्मी मनिषा थापाले गरेको कुराकानीमा आधारित)