विदेशिनेलाई कटाक्ष गर्नुअघि प्रधानमन्त्रीले ऐना हेरून्

हालै ललितपुर महानगरको १०५औं स्थापना दिवस कार्यक्रममा माओवादी अध्यक्ष समेत रहेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले नेपाली युवा उर्वर जमिन बाँझो राखी विदेश पलायन भए भनी युवाहरूप्रति कटाक्ष प्रकट गरे ।

उता त्यही दिन २०८० मंसिर २ गते बिहानै वैदेशिक रोजगार विभागको ईपीएस शाखाले दक्षिणकोरिया जान चाहने श्रमिकका लागि आवेदन खुला गरिसकेको थियो । ५ दिनका लागि खुला गरेको उक्त आवेदनमा लगभग १६ हजार श्रमिक माग भएकोमा १ लाख ४३ हजार युवाले आवेदन दिए ।

देशको कार्यकारी प्रमुखले युवामा देशभक्तिको भावना भएन भनेर असन्तुष्टि प्रकट गर्दै गर्दा त्यसको पाँच दिनपछिसम्ममा करिब डेढ लाख युवाले देश छाड्ने इच्छा प्रकट गरे । त्यस्तै गत साउन अन्त्यतिर अर्थमन्त्री डा. प्रकाश शरण महतले एक अन्तरक्रिया कार्यक्रममा बोल्दै देशमा अथाह अवसर रहेको जिकिर गर्दै युवा पलायनको मुख्य कारण विदेश जानैपर्छ भन्ने युवाको मानसिकतालाई दोष दिए ।

तर दैनिक २ हजार देश छाड्ने युवाहरूको लगभग सबैको एउटै आवाज छ देशमा गरिखाने वातावरण छैन । युवा पलायनमा सरकार युवाको भावना र सोचलाई अनि पलायन हुने युवा चाहिं सरकारले निर्माण गर्न नसकेको वातावरणलाई दोष दिइरहेका छन् । त्यसोभए जिम्मेवार को होला त ? दोषी को होला त ?

सबैभन्दा पहिला हामी आफैंलाई प्रश्न गरौं, के हामीलाई हाम्रो परिवार र जन्मभूमिको माया लाग्दैन होला ? के हामीलाई हाम्रो माया गर्ने परिवारसँग सधैं सँगै बस्ने इच्छा हुँदैन होला ? प्रष्ट उत्तर हो- हुन्छ, छ । यो मानवीय गुण हो ।

सबैलाई आफ्नाको माया लाग्छ । आफ्नासँग सधैं बस्न मन लाग्छ । मानिसको मात्रै होइन पशुमा पनि यो गुण हुन्छ । त्यसोभए प्रचण्डको युवामा देशभक्तिको भावना मर्दै गएको भन्ने अभिव्यक्तिमा कुनै तुक छैन । यो विदेश पलायन हुने युवा रोक्ने कुनै ठोस कार्यक्रम ल्याउन नसकेपछिको दोषारोपण हो भन्ने कुरा पुष्टि हुन्छ ।

दोस्रो कुरा सोच र मानसिकता कहाँबाट आउँछ भन्ने कुरा पनि लगभग प्रष्टै छ । वातावरण र परिस्थितिले नै बन्ने हो । लहर पनि वातावरण र परिस्थितिकै उपज हो । फेरि सोचौं, हाम्रो देशमा गरिखाने वातावरण र परिस्थिति छ कि छैन ?

प्रचण्डले भने झैं खेतबारी बाँझो नराखी कृषि व्यवसाय गर्ने सोच राख्ने हो भने पनि धेरै आधारको जरुरत पर्छ । मुख्यतः सिंचाइ, पूँजी, यातायात र बजार । गत वर्ष नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् (नार्क) ले प्रस्तुत गरेको तथ्याङ्क अनुसार नेपालमा ३० प्रतिशत खेतीयोग्य जमिनमा मात्रै सिंचाइ छ ।

सिञ्चित जमिन कम भएकोले खाद्यान्न उत्पादन असहज भएको नार्कको भनाइ थियो । पूँजीको अवस्था झन् गम्भीर छ । कुनै बैंकमा साना व्यावसायिक ऋण लिन आम युवाका लागि एकदम कठिन छ । कि कुनै पार्टीको कार्यकर्ता कि प्रशस्त अचल सम्पत्तिको धनीले मात्रै सस्तो ब्याजदरमा ऋण लिन सक्ने अवस्था छ । बाँकी युवाले सहकारी वा लघुवित्तमा चर्को ब्याजदरमा ऋण लिनुपर्छ ।

यातायातमा केही सहजता भए पनि बजारको अवस्था उस्तै भयावह छ । अहिले मधेशको उखु किसान सडकमा उत्रिनु परेको छ । तोकिसकेको अनुदान पनि नपाउनाले किसानलाई घर खर्च चलाउन पनि गाह्रो छ । उखुको न्यूनतम मूल्य तोक्न सरकारले तीन हप्ता लगायो ।

उखुको न्यूनतम मूल्य आइसक्दा उखु बारीमै सुकिसकेको हुन्छ । दूध बेच्ने किसानले भुक्तानी नपाएको महिनौं भइसक्यो । काउली र बन्दामा उचित बजार मूल्य नपाएको गुनासो किसानमा उत्तिकै छ । यावत् कुरा झेलेर भए पनि केही युवाले परदेशबाट र्फकेपछि आफ्नै देशमा केही कोसिस नगरेका होइनन् ।

तिनीमध्ये अधिकांश व्यवसाय चौपट भएर फेरि विदेश नै फर्किन बाध्य छन् । एक आम युवाले सबै वातावरण र परिस्थितिलाई बदलेर जिउन त सक्दैन नि ! आम युवा मात्र होइन त्रिविबाट भर्खरै दीक्षित गोल्ड मेडलिस्टहरूको पनि प्रायःको यही मानसिकता छ ।

आम युवा त परिस्थिति बदल्न नसकेर विदेश पलायन भए तर देशलाई बदल्छु भनेर पदमा पुग्नेहरूले त सोच्नुपर्‍यो नि ! साँच्चै भन्नुपर्दा उहाँहरूसँग आम युवालाई विदेश पलायन हुनबाट रोक्न ठोस कार्यक्रम ल्याउनका लागि सोच्ने फुर्सद नै छैन ।

देशको कार्यकारी प्रमुख जस्तो जिम्मेवार व्यक्ति एक हप्तासम्म देश बाहिरको एकै देशमा भ्रमण गर्नुहुन्छ । सर्वहारा वर्गको आवाज उठाएर पदमा पुगेर सर्वहारा वर्गकै पसिनाको पैसा र महत्वपूर्ण समय विदेशमा घुमेर खर्च गरिरहेका हुन्छन् ।

चीनका राष्ट्रपति सी जिनपिङ नेपाल आउँदा सात घण्टा पनि बसेनन् । प्रधानमन्त्री एक हप्ता चीनमा रहँदा देशका सम्पूर्ण शिक्षक आन्दोलनमा थिए । नेपालका अब्बल फुटबलरहरू राष्ट्रिय खेलबाट संन्यास लिए र विदेश पलायन हुने सोच बनाए । अर्थमन्त्री, राष्ट्रिय सभाध्यक्ष जस्ता जिम्मेवार व्यक्तिहरू पनि विदेश घुम्नमै मग्न छन् ।

राज्यका जिम्मेवार व्यक्तिहरूले समयको सदुपयोग गरी देशको युवा रोक्ने कार्यक्रम सोच्ने र कार्यान्वयन गर्ने कार्य गरेमा विदेश पलायन हुने युवा रोकिनेथियो । तर फगत गफदेखि गफ, कुशासन र बेथितिलाई मात्र मलजल गरिरहने हो भने प्रधानमन्त्रीको गुनासो सुन्ने कोही पनि युवा देशमा बाँकी रहने छैनन् ।

नागरिकलाई दुःख छ र ? नागरिकलाई असुविधा छ र ? गोकर्णमा नातिनीको बिहे पनि गर्न नसक्ने अवस्था छ र ? भने जस्ता प्रश्न गर्दै विदेशिने युवालाई कटाक्ष गर्नुभन्दा प्रधानमन्त्री लगायत हाम्रा नेतृत्वले एकपटक ऐना हेरून् ।

(लेखक रत्नराज्य लक्ष्मी (आरआर) क्याम्पसमा स्नातक तहमा अध्ययनरत छन् ।)