यो पनि पढ्नुहोस
डा. छिरिङ वाङ्दी शेर्पा पेट तथा कलेजोरोग विशेषज्ञ
उपभोग्य मिति सकिएको औषधि खाए के हुन्छ ?
२०८० माघ १२ गते १७:४७
डा. छिरिङ वाङ्दी शेर्पा पेट तथा कलेजोरोग विशेषज्ञ
जब हामी कुनै पनि वस्तु खरिद गर्छौं, हामी सामान्यतया त्यसको उपभोग्य मिति हेर्छौं । त्यस्तै औषधि किन्दा त्यसको पनि एक्सपाइरी डेट अर्थात् उपभोग्य मिति जाँच गर्नुपर्छ भन्ने सल्लाह चिकित्सकहरूले दिने गर्छन् ।
औषधि किन्दा मानिसहरु प्राय: हतारमा हुन्छन् । यस्तोमा औषधिको म्याद सकिएको छ कि छैन भनेर हेर्न नर्बिसियोस् भनेर यस्तो भनिएको हो ।
अहिले मानिसहरू यसबारे धेरै सचेत भइसकेका छन् र कुनै पनि औषधि सेवन गर्नुअघि एक पटक यसको मिति जाँच गर्छन् । तर उपभोग्य मिति सकिएको भएको औषधि सेवन गर्दा के हुन्छ भनेर कहिल्यै सोच्नुभएको छ ? म्याद सकिएको औषधि खाए के हुन्छ त ?
के हो उपभोग्य मिति ?
विश्वभर हरेक औषधि कम्पनीले आफ्नो औषधिमा एक्सपायरी डेट लेखेको हुन्छ । औषधिमा दिइएको म्याद समाप्त हुने मिति भनेको कुनै पनि औषधिमा दिइएको म्याद सकिएपछि त्यसको सुरक्षा र प्रभावकारितासम्बन्धी कम्पनीको ग्यारेन्टी समाप्त हुनु हो ।
उपभोग्य मिति सकिएको औषधि खाए के हुन्छ ?
प्रायः औषधिमा कुनै न कुनै प्रकारका रसायन हुन्छन् । सबै रासायनिक पदार्थहरूको विशेषता भनेको समयसँगै तिनीहरूको प्रभाव परिवर्तन हुन्छ । औषधिमा पनि यस्तै हुन्छ । धेरै पटक हावा, आर्द्रता, गर्मी आदिका कारण समय बित्दै जाँदा औषधिको प्रभावकारिता क्रमशः घट्दै जान्छ । यसकारण यसको साइड-इफेक्ट पनि हुन सक्छ ।
त्यसैले म्याद सकिएको औषधि सेवन गर्नुहुँदैन । म्याद नाघेका औषधि सेवन गर्नु जोखिमपूर्ण पनि हुनसक्छ । तर एक्सपायरी डेट भनेको त्यो मितिपछि औषधि विष बन्ने भन्ने पटक्कै होइन । आज औषधिको उपभोग्य मिति सकियो भोलिपल्ट त्यसलाई प्रयोग गर्दा नकारात्मक असर गरिहाल्ने होइन । एक्सपायरी डेटपछि औषधिको प्रभावकारिता कम हुने हो । औषधिको काम गर्ने क्षमता कम हुने हो ।
जस्तो, उदाहरणका लागि नराम्रो ब्याक्टेरिया मार्न एन्टिबायोटिक औषधि खान्छौं । तर यदि हामीले उपभोग्य मिति सकिएको एन्टिबायोटिक औषधि खायौं भने त्यो औषधिको प्रभावकारिता कम भएको कारण ब्याक्टेरिया मर्दैन ।
ब्याक्टेरिया नमरेपछि एउटा त बिरामी समयमा ठीक हुँदैन र अर्को ‘एन्टिबायोटिक रेजिस्टन्स’ संक्रामक जीवाणुहरूको औषधि प्रतिरोध गर्ने क्षमता विकास हुन्छ ।
केही विशेष औषधिमा भने विशेष ध्यान दिनुपर्छ
कुनै जीवन रक्षक औषधिहरू भने उपभोग्य मिति सकिएपछि खानु हुँदैन । जस्तो, इन्सुलिन मधुमेहका रोगीका लागि निकै महत्त्वपूर्ण मानिने यो औषधिको म्याद सकिएपछि बिग्रिन थाल्छ । त्यसैले यो औषधि उपभोग्य मिति सकिएपछि प्रयोग नगर्नु राम्रो हुन्छ ।
नाइट्रोग्लिसरिन औषधि छाती दुख्ने अवस्थामा हृदयरोगीलाई दिइन्छ । यसलाई खोल्ने बित्तिकै यसको प्रभाव चाँडै घट्न थाल्छ । त्यसैले यसलाई पनि म्याद नाघेपछि प्रयोग गर्नु हुँदैन ।
रगत, खोप जस्ता औषधि तोकिएको समयावधि पछि प्रयोग गर्नु हुँदैन । साथै आइड्रप, इयरड्रप जस्ता औषधि पनि खोलिसकेपछि त्यो प्रदूषित हुने सम्भावना हुन्छ । त्यसैले यस्ता औषधि पनि उपभोग्य मिति सकिएपछि प्रयोग नगर्नु नै बेस हुन्छ ।
झुक्किएर उपभोग्य मिति सकिएको औषधि खाए के गर्ने ?
यदि झुक्किएर उपभोग्य मिति सकिएको औषधि खाइयो भने कुनै पनि प्रकारको समस्याबाट बच्न चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ । कुन औषधि सेवन गरेको हो, कति मिति नाघेको औषधि सेवन गरेको हो त्यो अनुसार चिकित्सकले दिन्छन् । अवस्था खराब देखिएमा कलेजो र मिर्गौलाको परीक्षण गरिन्छ । यी सबै परीक्षणमार्फत औषधिको कुनै साइड-इफेक्ट छ कि छैन भनेर स्पष्ट हुन्छ ।
प्रतिक्रिया 4