सिजेरियन डेलिभरीपछि के-कस्ता कुरामा ध्यान दिनुपर्छ ?

अहिले बच्चा जन्माउने विभिन्न विधि प्रचलनमा छन् । अत्याधुनिक प्रविधिको उपलब्धतासँगै डेलिभरी गर्न विभिन्न विकल्प अपनाउन थालिएको छ ।

सामान्य प्रसूति नहुने स्थितिमा वा कुनै अप्रत्यासित जटिलतामा अन्य विकल्प अपनाइने गरिन्छ । यस्तै विकल्पमध्ये मुख्य मानिन्छ सिजेरियन । अर्थात् शल्यक्रियाबाट गरिने प्रसूति ।

यस विधिबाट बच्चा जन्माउँदा तुलनात्मक रुपमा पीडा र जोखिम कम भए पनि पछि सुत्केरी अवस्थामा तंग्रिन समय लाग्छ । शरीर छिट्टै फूर्तिलो हुँदैन र घाउ निको हुन पनि समय लाग्छ । यस्तो अवस्थामा सुत्केरीले के गर्ने, के नगर्ने, के खाने, के नखाने भन्ने कुरामा चासो दिनुपर्छ ।

शल्यक्रियापछिको पहिलो चार दिन

यदि शल्यक्रियाबाट बच्चा जन्माएको छ भने २४ घण्टासम्म सुत्केरी महिलालाई अस्पतालको विशेष निगरानीमा राखिन्छ । त्यसपछि केही दिनसम्म अस्पतालमा राखेर हेरचाह गर्नुपर्ने हुन्छ ।

कसरी हुन्छ शल्यक्रिया ?

केही महिलालाई पूरा बेहोस बनाई सिजेरियन गरेपनि धेरैजसोलाई शल्यक्रिया गर्दा ढाडमा नदुख्ने खालको एनेस्थेसिया दिइन्छ । एनेस्थेसियाको औषधिको असर छउन्जेल महिलालाई घाउको दुखाइको अनुभव हुँदैन । सिजेरियन शल्यक्रिया गर्न करिब आधा घण्टा समय लाग्छ । औषधिको असर पनि आधा घण्टासम्म कायम रहन्छ । शल्यक्रिया सकिएको केही घण्टापछि औषधिको असर कम हुँदै जाने हुनाले काटेको घाउ पोल्न थाल्ने र खुट्टा पनि दुख्न थाल्ने हुन्छ । जसकारण हलचल गर्दा, बस्दा, हाँस्दा र खोक्दा पनि दुखाइको अनुभव हुनसक्छ ।

यस्तोमा महिलालाई बेडमा नै २४ घण्टासम्म आराम गर्न लगाइन्छ । यो समयमा शौचालय जान र उभिन पनि कठिन हुन्छ । त्यसकारण पिसाबको लागि ‘क्याथेटर’ राखिएको हुन्छ । जसबाट सुतिरहेको वा आराम गरिरहेको बेलामा पनि पिसाब सहजै संकलन भइरहेको हुन्छ ।

पहिलो स्तनपान

बच्चा जन्मिएको १-२ घण्टाभित्रै स्तनपान गराउन दिइन्छ । पहिलो पटक दूध खुवाउन कठिन र असहज हुनसक्छ । तर प्रयास भने जारी राख्नुपर्छ ।

महिलाले के खाने ?

शल्यक्रिया गरेको २४ घण्टासम्म सलाइनबाट नै शरीरलाई चाहिने पोषण दिइएको हुन्छ । त्यकारण केही खानेकुरा खान दिइँदैन र आवश्यक पनि हुँदैन । अर्को दिनबाट भने तरल खानेकुरा ज्वानोको झोल, दाल र गेडागुडीको झोल खान दिइन्छ ।

अस्पतालमा बसेको दोस्रो दिनबाट विस्तारै हिंडडुल गर्नेदेखि बच्चालाई दूध खुवाउन, आफैं दिसा, पिसाब गर्न जान अभ्यस्त गराइन्छ । चार दिनमा महिलाको स्वास्थ्यमा निकै सुधार आइसकेको हुन्छ । अस्पतालमा बसेको अन्तिम दिन शल्यक्रिया गरेको घाउ, बच्चाको अवस्था हेरेर अस्पतालले डिस्चार्ज दिन्छ ।

डिस्चार्जपछि के–कस्ता कुरामा ध्यान दिने ?

– सुत्केरीको सहजताको ख्याल गर्दै ट्याक्सी वा एम्बुलेन्सबाट मात्रै घर लैजानु उपयुक्त हुन्छ । सुत्केरी महिलालाई भर्‍याङ चढ्न र ओर्लिन कठिन हुने हुँदा सम्भव भएसम्म भर्‍याङ चढ्न र ओर्लिन नपर्ने कोठामा राख्नुपर्छ ।

 – सामान्य किसिमको घाउ एक हप्ताभित्र निको हुन्छ । तर सिजेरियन भनेको ठूलो शल्यक्रिया हो । घाउ भरिन र दुखाइ हराउन कम्तीमा पनि ६ साता लाग्न सक्छ । अत्यधिक दुखाइ भएमा चिकित्सकलाई सोधेर मात्र औषधि लिन सकिन्छ ।

– घाउमा राखिएको ब्यान्डेज पसिनाले भिजेर गन्हाइरहेको हुनसक्छ । यस्तोमा अनुभवी व्यक्ति वा स्वास्थ्यकर्मीले घाउ बेटाडिनले सफा गरी ब्यान्डेज लगाइदिन सकिन्छ ।

– सुत्केरी महिलाको १४ दिनसम्म रगत मिश्रित योनीस्राव हुनसक्छ । त्यसका लागि प्याड लगाइराख्नुपर्छ । त्यसपछि पनि यस्तो स्राव भइरहेमा चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ ।

– सिजेरियनको ५ देखि ९-१० दिनमा टाँका निकाल्न अस्पताल जानुपर्छ ।

– सुत्केरीको ६ देखि ८ सातासम्म भारी वस्तु उचाल्न वा काम गर्नुहुँदैन ।

– शरीरमा तागत ल्याउन छोटो दूरी बिस्तारै हिंड्ने प्रयास गर्नुपर्छ ।

– सुत्केरी महिलालाई सुतीको हल्का लुगा दिइन्छ । तर कसिलो लुगा लगाउनु हुँदैन ।

– शरीरको दुखाइ कम गर्न दैनिक बिहानको घाममा तेल लगाउन सकिन्छ । यसले रक्तसञ्चार प्रवाह गरी शरीरलाई आराम दिन मद्दत गर्छ ।

– सुत्केरी महिलाले दैनिक वा एक-दुई दिनको अन्तरालमा मनतातो पानीले नुहाउनु उपयुक्त हुन्छ । जति सरसफाइमा ध्यान दियो, त्यति शरीर फूर्तिलो र संक्रमणरहित हुन्छ ।

कस्तो खानपिन गर्ने ?

प्राकृतिक वा सिजरियन जुनसुकै विधिबाट सुत्केरी भएपनि खानामा कुनै रोकटोक हुँदैन । दुवै अवस्थामा उस्तै खानेकुरा दिइन्छ ।

सुत्केरी महिलालाई विशेषगरी ज्वानोको झोल, माछा मासु, गेडागुडीको झोल, सुत्केरी मसला (मेथी, गुद, काजु, बदाम, छोकडा, बत्तिसा, मिश्री, सक्खर) लगायत थप पोषिलो खाना खुवाए शिशुलाई प्रशस्त मात्रामा दूध पुग्न सक्छ । महिलाको शरीरमा पनि तागत बढ्छ र घाउ पुरिन मद्दत पुग्छ ।

शाकाहारी सुत्केरी महिलाले टुसा उमारेको गेडागुडी, दूग्ध पदार्थ, कुरिलो, च्याउ भटमास, तोफु, डाइफ्रुट्स लगायत खानेकुराहरु खान सक्छिन् ।

शिशु जन्मिएपछि आमालाई ४२ दिनभित्र एक मात्रा भिटामिन ए क्याप्सुल खुवाउनुपर्छ । भिटामिन ए क्याप्सुल खानाले आमाको दूध थप पोषिलो बनाउँछ, जसले शिशुलाई स्वस्थ र बलियो बनाउँछ मद्दत गर्छ ।

कति खाने ?

सुत्केरी भन्दैमा टन्न खानेकुरा खान दिनुपर्छ भन्ने हुँदैन । खानेकुरा पटक-पटक गरी थोरै थोरै मात्रा खान दिनुपर्छ  । यस दौरान दैनिक डेढ-दुई लिटर पानी पिउनुपर्छ । यसले कब्जियत हुन दिंदैन ।

कस्तो बेला तुरुन्त अस्पताल जाने ?

– लगातार अत्यधिक रक्तस्राव भएमा वा १४ दिनभन्दा लामो समयसम्म भएमा

– घाउ सुन्निएर रातो भई पाकेमा वा टाँका चुँडिएको अनुभव भएमा

– कम्मरमा अत्यधिक दुखाइ लगातार बढेमा

– स्तन सुन्निने, रातो हुने र एउटा स्तन तातो भएको अवस्था (यो लक्षण संक्रमण भएमा देखिन्छ)

– अत्यधिक ज्वरो आएमा ।

यो पनि पढ्नुहोस

विश्वमा बढ्दैछ ‘वाटर बर्थ डेलिभरी’, नेपालमा किन छैन ?

यो पनि पढ्नुहोस

दोस्रो बच्चा पनि सिजेरियनबाट जन्माउँदा के हुन्छ ?

यो पनि पढ्नुहोस

नर्मल वा सिजेरियन डेलिभरी ?

यो पनि पढ्नुहोस

सिजेरियन डेलिभरीः कति सुरक्षित, कति जटिल ?