मौद्रिक नीति समीक्षा : पूरा भएन लगानीकर्ताको अपेक्षा, बजारलाई कस्तो पार्ला प्रभाव ?

१४ मंसिर, काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले चालु आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को मौद्रिक नीतिको पहिलो त्रैमासिक समीक्षा गरेको छ । यसअघि ल्याइएको मौद्रिक नीतिको कार्यादेशलाई निरन्तरता दिइएको छ ।

अर्थात्, समीक्षामार्फत कुनै पनि दरका उपकरण चलाइएन । पुरानै नीतिगत व्यवस्था यथावत् राखिएको छ ।

सेयर बजार लगानीकर्ताले मौद्रिक नीति समीक्षा मार्फत अपेक्षा गरेका तीन विषय थिए ।

पहिलो अपेक्षा, सेयर कर्जामा व्यक्तिगत सीमा १५ करोडमा लचकता, दोस्रो, सेयर कर्जाको जोखिमभार १ सय २५ मा लचकता र तेस्रो बैंकहरूलाई सेयरमा लगानीका लागि सहजीकरण ।

बैंकमा पर्याप्त लगानीयोग्य रकम सञ्चित रहनु, पर्याप्त तरलताकै कारण बैंक लागत बढेकाले व्यक्तिगत कर्जामा १५ करोडको सीमा हटाउन अनुकूल थियो । यस्तो कर्जामा संस्थागतलाई लगाउँदै आएको २० करोड सीमा गत मौद्रिक नीतिमार्फत हटाइएको थियो ।

‘यो पटक व्यक्तिगतको १५ करोड सीमा हट्ने अपेक्षा गरिए पनि पूरा भएन,’ नेपाल इन्भेस्टर्स फोरम अध्यक्ष तुलसीराम ढकालले भने, ‘बैंकको कर्जा नै जान नसकेको अवस्थामा १५ करोडको सीमा बढाएको भए पनि त्यसले धेरै कर्जा बढाउने थिएन, मात्रै लगानीकर्ताको विश्वास बढाउँथ्यो ।’

घट्दो ब्याजदर, पर्याप्त तरलता, मजबुत वाह्य सूचक लगायत सबै पक्षले साथ दिए पनि बजारमा लगानीकर्ताको विश्वास बढ्न नसकेको उनी बताउँछन् ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाले सेयर धितोमा कर्जा दिन पाउने सीमा प्राथमिक पूँजीका आधारमा ४० प्रतिशत निश्चित गरिएकाले जति पनि दिन पाउँदैनन् । दिने पक्ष बैंकलाई पनि सीमामा राखिनु र लिने पक्ष व्यक्तिलाई पनि सीमामा राखिएको छ ।

संस्थागत वा कम्पनीमार्फत जाने कर्जामा कुनै सीमा तोकिएको छैन । ‘व्यक्तिले आफ्नो सम्पत्ति नै धितो राखेर ऋण लिन्छु भन्छ भने त्यसलाई सीमा लगाइरहनु नै पर्दैनथ्यो,’ ढकालले भने, ‘कम्पनीमार्फत ऋण लिएर, हिसाबकिताव राखेर कारोबार गर्नु सहज छैन ।’

लगानीकर्ताको विश्वास बढ्ने बित्तिकै बजारले एउटा राम्रो गति लिने र बजारको गतिले आन्तरिक अर्थतन्त्रलाई थोरै भए पनि चलायमान बनाउने अनुमान लगानीकर्ताको थियो ।

बजारका जानकार सुवासचन्द्र ढुंगाना भने मौद्रिक नीति समीक्षामा धेरै ठूलो अपेक्षा नराखिएको बताउँछन् ।

‘यसअघि पनि मौद्रिक नीतिको पहिलो समीक्षामा खासै परिवर्तन गरिएको देखिँदैन, त्यसकारण ठूला लगानीकर्ताले अपेक्षा पनि धेरै गरेका थिएनन्,’ उनले भने ।

बैंकहरूको कर्जा नगएर राष्ट्र बैंकले खिचिरहनु परेको छ, यस्तो अवस्थामा १५ करोडलाई पूरै नहटाए पनि सीमा बढाएको भए त्यसले सकारात्मक माहोल बन्ने थियो ।

त्यस्तै बैंकहरूलाई सेयरमा लगानीका लागि बिक्री गर्न पाउने सीमामा केही सहजता हुन सक्ने अर्को अपेक्षा लगानीकर्ताले गरेका थिए । बैंक तथा वित्तीय संस्थाले सेयरमा गरेको लगानीबाट एक आर्थिक वर्ष व्यतित भइसकेपछि प्राथमिक पूँजीको २० प्रतिशतसम्म बेच्न पाउने व्यवस्था छ । यो सीमा खुकुलो बनाउन बैंकहरूले नै सुझाव दिएका थिए । तर, समीक्षामा यसलाई सम्बोधन गरिएन ।

त्यस्तै लगानीकर्ताले अपेक्षा गरेको अर्को विषय थियो– सेयर कर्जाको जोखिम भारमा लचकता । हाल ५० लाखमाथिको सेयर कर्जाको जोखिमभार १ सय २५ प्रतिशत तोकिएको छ । यो जोखिमभार १ सय प्रतिशतमा झारिने अपेक्षा लगानीकर्ताले गरेका थिए ।

‘सेयरको मूल्य न्यूनतम दरमा आएको छ, अर्कातर्फ सेयर कर्जा डिफल्ट भएका घटना पनि छैनन्,’ ढकालले भने, ‘घरजग्गा जस्तो सेयर बिक्री गर्न असहज हुँदैन, बेचेको तीन दिनमै नगद आउँछ, त्यसकारण सबै किसिमका सेयर कर्जाको जोखिमभार १ सय प्रतिशत गर्दा हुने थियो ।’

तर, ५० लाखमुनिको सेयर कर्जाको जोखिमभार भने १ सय प्रतिशत नै छ ।

त्यस्तै बैंकबाट जाने ठूलो दरको सेयर कर्जा उच्च छ । राष्ट्र बैंकका अनुसार असोज मसान्तसम्म बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट प्रवाह भएको सेयर कर्जा १ खर्ब ५ अर्ब ८२ करोड रुपैयाँ छ ।

जसमा १ करोड रुपैयाँमाथिको सेयर कर्जा सबैभन्दा धेरै छ । असोज मसान्तसम्म यो सीमाको कर्जा रकम ६९ अर्ब ९७ करोड रुपैयाँ छ । त्यस्तै ५० लाखदेखि १ करोडसम्मको कर्जा १३ अर्ब ५९ करोड रुपैयाँ प्रवाह भएको छ । २५ लाखदेखि ५० लाखसम्मको कर्जा प्रवाह १४ अर्ब ८७ करोड छ ।

बजारलाई कस्तो प्रभाव पार्ला ?

लगानीकर्ता ढुंगाना मौद्रिक नीति समीक्षामा केही नआउने अनुमानकै कारण बिहीबार नै बजार ८ अंक घटेको उनले बताए । नेपालको बजारले पहिले नै एउटा प्रतिक्रिया जनाइसक्ने गरेको उनले बताए ।

तर, केही ठूलो अपेक्षा गर्नेले आइतबारको बजारमा बिक्री गर्न सक्ने भएकाले सुरुवाती समयमा बजार घट्न सक्ने उनको अनुमान छ ।

‘मौद्रिक नीतिको समीक्षामा सेयर बजारप्रति नराम्रो पनि केही छैन, त्यसकारण आइतबारको बजार केहीलाई खरिदको राम्रो मौका पनि हो,’ उनले भने, ‘समीक्षाको नकारात्मक प्रतिक्रिया बजारमा धेरै समय रहँदैन । सुरुमा बजार घटेर त्यसै दिन रिकभर हुन पनि सक्छ वा दुई दिनभन्दा बढी असर यसले पार्दैन ।’

यतिबेला ब्याजदर घट्दो, बढ्दो तरलता, वाह्य सूचक बलियो भएकाले मौद्रिक नीति समीक्षाले केही समय घटे पनि बजार बढ्दो लयमै जाने ढकाल बताउँछन् ।

‘यतिबेला पर्याप्त तरलताका कारण धेरै ठाउँ हुँदाहुँदै राष्ट्र बैंकले नीतिगत व्यवस्थामा सोही अनुसार लचकता बनाएन भन्ने गुनासो त हो, तर यही कारण बजार घट्दैन,’ उनले भने, ‘पर्याप्त रकमको सेयर भएर पनि कर्जा नपाएको अवस्थामा कम्पनीमार्फत जति पनि कर्जा लिन पाउने व्यवस्था छँदैछ ।’