शरीरमा के-के हुन्छ जब हामी खुलेर हाँस्छौं

हाँसो, मानव जीवनको एक अभिन्न र प्राकृतिक हिस्सा हो, जसले हामीलाई आनन्द, उत्साह र हल्कापन प्रदान गर्छ। यो केवल भावनात्मक अभिव्यक्ति मात्र होइन, यसले हाम्रो शारीरिक, मानसिक र सामाजिक स्वास्थ्यमा पनि गहिरो प्रभाव पार्छ। खुलेर हाँस्दा हाम्रो शरीरमा विभिन्न जैविक र मनोवैज्ञानिक प्रक्रियाहरू सक्रिय हुने र यसले गर्दा समग्र स्वास्थ्यलाई फाइदा पुग्ने कुरा विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएका छन् ।

हामी खुलेर हाँस्दा शरीरमा के-के परिवर्तन हुन्छन् त ? तिनका वैज्ञानिक आधार र तिनले हाम्रो जीवनमा पार्ने प्रभाव कस्ता-कस्ता हुन्छन्  ?

१. मस्तिष्कमा रसायनको उत्सर्जन

जब हामी खुलेर हाँस्छौं, हाम्रो मस्तिष्कले विभिन्न रसायनहरू (न्यूरोट्रान्समिटरहरू) उत्सर्जन गर्छ, जसले हाम्रो मनोदशालाई सुधार्छ । डोपामाइन, सेरोटोनिन र एन्डोर्फिन जस्ता रसायनहरू हाँसोको समयमा बढ्छन् ।

डोपामाइनले आनन्द र खुसीको अनुभूति दिन्छ, सेरोटोनिनले तनाव कम गर्छ र मूड स्थिर राख्छ, भने एन्डोर्फिनले प्राकृतिक दुखाइ निवारकको रूपमा काम गर्छ । मायो क्लिनिकको एक अध्ययनअनुसार, हाँसोले यी रसायनहरूको स्तर बढाएर चिन्ता र डिप्रेशनको लक्षणहरू कम गर्न मद्दत गर्छ ।

उदाहरणका लागि, हास्य चलचित्र हेर्दा वा रमाइलो कुराकानी गर्दा मस्तिष्कमा यी रसायनहरूको तत्काल प्रभाव देखिन्छ, जसले हामीलाई तुरुन्तै सकारात्मक अनुभव गराउँछ ।

२. तनाव हार्मोनको कमी

हाँसोले शरीरमा तनाव हार्मोनहरू, जस्तै कोर्टिसोल र एड्रेनालिनको स्तरलाई कम गर्छ । लोमा लिन्डा विश्वविद्यालयको एक अनुसन्धानले देखाएको छ कि, हाँस्दा कोर्टिसोलको स्तरमा उल्लेखनीय कमी आउँछ, जसले तनाव र चिन्तालाई कम गर्न मद्दत गर्छ।

कोर्टिसोलको उच्च स्तरले रक्तचाप, रोगप्रतिरोधी क्षमता र मधुमेह जस्ता समस्यालाई बढावा दिन्छ । तर, जब हामी हाँस्छौं, हाम्रो शरीरले तनावको प्रतिक्रियालाई शान्त पार्छ । तनावपूर्ण अवस्थाबाट हामी शान्त र सन्तुलित अवस्थामा पुग्न सक्छौँ ।

३. रक्तसञ्चारमा सुधार

हाँस्दा हाम्रो रक्तसञ्चार प्रणालीमा पनि सकारात्मक प्रभाव पर्छ । मेरिल्यान्ड विश्वविद्यालयको एक अध्ययनले देखाएको छ-हाँसोले रक्तनलीहरूलाई फैलाउँछ । जसले रक्त प्रवाहलाई सुधार्छ। यो प्रक्रियाले हृदय र मस्तिष्कमा अक्सिजनको आपूर्ति बढाउँछ र रक्तचापलाई नियन्त्रणमा राख्छ । हाँस्दा हृदयका मांसपेशीहरूले पनि व्यायाम प्राप्त गर्छन्, जसले हृदय रोगको जोखिमलाई कम गर्छ । उदाहरणका लागि, हास्य सत्रमा भाग लिने व्यक्तिहरूमा रक्तचाप र हृदयको तनाव कम भएको पाइएको छ, जुन दीर्घकालीन स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक छ ।

४. रोग प्रतिरोधी क्षमतामा वृद्धि

हाँसोले हाम्रो रोग प्रतिरोधी प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ । हाँस्दा टी-कोषहरू र प्राकृतिक किलर कोषहरूको गतिविधि बढ्छ, जसले भाइरस र ब्याक्टेरियासँग लड्न मद्दत भन्ने कुरा अध्ययनहरूले देखाएका छन्  ।

साथै, हाँसोले इम्युनोग्लोबुलिन ‘आईजीए’ को उत्पादनलाई पनि बढाउँछ, जुन श्वासप्रश्वास प्रणालीलाई संक्रमणबाट जोगाउँछ। इन्डियाना विश्वविद्यालयको एक अध्ययनले पुष्टि गरेको छ कि नियमित हाँस्ने व्यक्तिहरूमा रुघाखोकी र अन्य सामान्य संक्रमणहरूको जोखिम कम हुन्छ । यो किनभने हाँसोले शरीरको रक्षा प्रणालीलाई सक्रिय बनाउँछ ।

५. मांसपेशीको व्यायाम

जब हामी खुलेर हाँस्छौँ, हाम्रो पेट, डायाफ्राम र अनुहारका मांसपेशीहरूले व्यायाम प्राप्त गर्छन् । यो प्रक्रियाले मांसपेशीहरूलाई खुम्च्याउने र फुकाउने गर्छ, जसले रक्त प्रवाह र अक्सिजन आपूर्तिलाई सुधार्छ । हाँस्दा पेटका मांसपेशीहरूले यस्तो व्यायाम प्राप्त गर्छ, जुन हल्का जिम गरेसरह हुन्छ ।

साथै, हाँसोको अन्त्यमा मांसपेशीहरू पूर्णरूपमा विश्रामको अवस्थामा पुग्छन्, जसले शारीरिक तनावलाई कम गर्छ । मांसपेशी सम्बन्धी दुखाइबाट पीडित व्यक्तिलाई यसले फाइदा पुर्‍याउँछ ।

६.दुखाइ नियन्त्रण

हाँसोले प्राकृतिक दुखाइ निवारकको रूपमा काम गर्छ। एन्डोर्फिन र अन्य रसायनहरूको उत्सर्जनले दुखाइको अनुभवलाई कम गर्छ । अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयमा भएको एक अध्ययनमा हाँस्य प्रक्रियामा भाग लिने व्यक्तिको दुखाइ सहन सक्ने क्षमता बढेको पाइयो । हास्य चलचित्र हेर्ने व्यक्तिहरूले सामान्य अवस्थाको तुलनामा दुखाइको कम अनुभव गरे । यो प्रभाव विशेषगरी पुरानो दुखाइ (जस्तै, अर्थराइटिस) भएका व्यक्तिहरूका लागि उपयोगी छ ।

७. पाचन प्रणालीमा सुधार

हाँसोले पाचन प्रणालीलाई पनि सक्रिय बनाउँछ। जब हामी हाँस्छौं, डायाफ्रामको संकुचनले पेट र आन्द्राहरूलाई हल्का मसाज प्रदान गर्छ, जसले पाचन र आन्द्राको गतिशीलतालाई बढाउँछ। यो प्रक्रियाले कब्जियत र अपचजस्ता समस्याहरूलाई कम गर्न मद्दत गर्छ । साथै, हाँसोले तनाव कम गर्छ, जसले तनावबाट उत्पन्न हुने पाचन समस्याहरूलाई नियन्त्रणमा राख्छ ।

८. मानसिक स्वास्थ्यमा सुधार

हाँसोले मानसिक स्वास्थ्यलाई विभिन्न तरिकाले फाइदा पुर्‍याउँछ । यसले चिन्ता, डिप्रेशन र तनावलाई कम गर्छ ।  हाँसोले मनोवैज्ञानिक लचिलोपनलाई बढाउँछ र जसले व्यक्तिलाई जीवनका चुनौतीहरूसँग सामना गर्न बल दिन्छ भन्ने कुरा हार्वर्ड मेडिकल स्कूलको एक अध्ययनले देखाएको छ ।

हाँसोले सामाजिक बन्धनलाई पनि बलियो बनाउँछ, जसले एक्लोपनको भावनालाई कम गर्छ । उदाहरणका लागि, साथीहरूसँग हाँस्दा सामाजिक सम्बन्धहरू गहिरो हुन्छन् र आत्मसम्मान बढ्छ ।

९. श्वासप्रश्वासमा सुधार

हाँसोले श्वासप्रश्वास प्रणालीलाई पनि लाभ पुर्‍याउँछ। जब हामी खुलेर हाँस्छौं, हाम्रो फोक्सोले गहिरो र तीव्र श्वास लिन्छ, जसले अक्सिजनको आपूर्ति बढाउँछ । यो प्रक्रिया योगको प्राणायामसँग मिल्दोजुल्दो छ। साथै, हाँसोले फोक्सोमा जम्मा भएको कार्बन डाइअक्साइडलाई बाहिर निकाल्छ, जसले श्वासप्रश्वासको कार्यक्षमता बढाउँछ ।

यो विशेषगरी दम र तथा श्वासप्रश्वास सम्बन्धी समस्या भएका व्यक्तिहरूका लागि फाइदाजनक छ ।

१०. सामाजिक र भावनात्मक बन्धन

हाँसोले सामाजिक र भावनात्मक बन्धनलाई बलियो बनाउँछ । यो एक विश्वव्यापी भाषा हो, जसले मानिसहरूलाई जोड्छ । जब हामी अरूसँग हाँस्छौं, हाम्रो शरीरले अक्सिटोसिन (प्रेम र विश्वासको हार्मोन) उत्सर्जन गर्छ, जसले सम्बन्धहरूलाई गहिरो बनाउँछ । अनुसन्धानहरूले देखाएका छन् कि, ‘हाँसोले टोली कार्य, सहानुभूति र सहकार्यलाई बढाउँछ । उदाहरणका लागि, कार्यस्थलमा हास्यको प्रयोगले कर्मचारीहरूको मनोबल र उत्पादकता बढ्छ ।

दीर्घकालीन प्रभावहरू

नियमित हाँसोले दीर्घकालीन स्वास्थ्य लाभहरू प्रदान गर्छ । यो जीवनको गुणस्तर सुधार्छ, आयु बढाउँछ र रोगहरूको जोखिम कम गर्छ । हास्यले राम्रो भावनाको विकास गर्ने र यस्ता व्यक्तिहरूको आयु लामो हुने कुरा नर्वेमा भएको एक अध्ययनले देखाएको छ ।

विशेषगरी क्यान्सर जस्ता रोगहरूबाट बच्ने सम्भावना बढी हुन्छ । साथै, हाँसोले सकारात्मक दृष्टिकोणलाई प्रोत्साहन गर्छ, जसले जीवनका कठिनाइहरूसँग लड्ने मानसिक बल प्रदान गर्छ ।