मासु किन ढिलो पच्छ ?

२०८० जेठ ३० गते १४:०१

डा. विधाननिधि पौडेल पेट तथा कलेजोरोग विशेषज्ञ

मासु थरीथरीका परिकारमा नलोभिने को नहोला र ? विवाह, पार्टी, भोजभतेर मासुका परिकारबिना अपूरोजस्तै मान्ने धेरै छन् । मासु पौष्टिक तत्वले भरिपूर्ण परिकार पनि हो, तर पच्न भने धेरै समय लाग्छ ।

मासुमा बोसो (फ्याट), प्रोटिन, मिनिरल्स, खनिजजस्ता तत्व पाइन्छन् । मासुमा प्रोटिन धेरै पाइने भएकाले खाएको धेरै समयसम्म पेटमा रहिरहन्छ । किनकि कार्बोहाइट्रेटयुक्त खानेकुराको तुलनामा प्रोटिन भएको खानेकुरा पच्न धेरै समय लाग्छ । सजिलो गरी बुझ्दा मासु पच्न समय लाग्ने होइन, बोसो पच्न समय लाग्ने हो ।

कार्बोहाइड्रेट, फाइबरयुक्त खाना खाएको केही घण्टामा पच्ने गर्छ भने मासुमा भएको बोसो पचाउन कलेजोबाट एउटा छुटै पित्त सानो आन्द्रामा आएपछि मात्र पच्छ ।

मासुका पनि विभिन्न प्रकार हुन्छन् । कलिलो, कडा, हड्डी धेरै भएको, बोसो धेरै भएको हुन्छ मासु । कलिलो खसी, बोका वा राँगाको मासु पचाउन अलि सजिलो हुन्छ भने कडा, रेसादार, रातो मासु पच्न धेरै समय लाग्छ ।

खसी, राँगाको मासु रातो मासुअन्तर्गत पर्छ भने कुखुरा, माछा सेतो मासुअन्तर्गत पर्छन् । खरायोको मासु सबैभन्दा चाँडै पच्छ । किनकि यो एकदम नरम हुन्छ । यसबाहेक कुखुराको मासु र माछा पचाउन सहज हुन्छ ।

मासु पकाउने तरिका

मासु पनि धेरै किसिमले बनाएर खान मिल्छ । पोलेर, तारेर, उसिनेर, फ्राइ, झोल बनाएर, गे्रभी बनाएर खान मिल्छ । सामान्यतः मासु पोलेर, तारेर, फ्राइ गरेर धेरै खाने चलन छ । तर यस्तोभन्दा उसिनेर खानु स्वस्थ्यको लागि फाइदाजनक हुन्छ । यो पचाउन पनि सजिलो हुन्छ । किनकि उसिनेको मासुमा भएको बोसो पग्लिने र तेललगायत मसलासमेत कम हुने हुँदा शारीरिक रूपमा फाइदाजनक देखिन्छ । पोलेर फ्राइ गरेर खाँदा मासु राम्रोसँग नपाकेको पनि हुन सक्छ ।  पोलेको मासुको भित्री भाग राम्रोसँग नपाक्न चपाउन गाह्रो हुने हुन्छ । जसले गर्दा आमाशयमा ठूलो टुक्रा मासु भएपछि पचाउन ढिलो हुन्छ । मासुको टुक्रा स-सानो बनाएर सुपजस्तै गरी पकाएर खाएमा झनै पचाउन सजिलो हुन्छ ।

चपाउने प्रक्रिया

मासु वा अरु खानेकुरा कसरी चपाएर खाइन्छ भन्ने कुराले पाचन प्रक्रियामा फरक पार्छ । यदि मासु खाँदा मुखमा धेरैबेर चपाएर खाएमा पचाउन सजिलो हुन्छ भने राम्रोसँग नचपाइ ठूलो टुक्रा नै निल्दा पचाउन समय सक्छ ।

समय अनुकूल नभए

नेपाली समाजमा मासुजस्ता ‘हेभी’ खानेकुरा बेलुका खाने चलन छ, जुन गलत हो । बेलुका मासु खाँदा शारीरिक रुपमा सक्रियता नहुने भएकाले पच्न निकै समय लाग्छ । त्यसैले राम्रोसँग पचाउनका लागि बिहान वा दिउँसो मासु खानु राम्रो हुन्छ । यदि बेलुका खानैपरे खाएको तीन घण्टापछि मात्रै सुत्दा पचाउन केही सहज हुन्छ ।

पाचन क्षमता

मासु कसत समयमा पच्न भन्ने कुरा व्यक्तिको पाचन क्षमतामा पनि भर पर्छ । पाचन क्षमता बलियो भएको मानिसको तुलनामा कमजोर हुनेहरुलाई मासु पचाउन गाह्रो हुन्छ । सामान्यतया बालबालिका र वृद्ध उमेरका व्यक्तिको पाचन क्षमता कमजोर हुने भएकाले उनीहरुले मासु कम खानु राम्रो हुन्छ ।

सामान्यतया मासु बालबालिका र वृद्धवृद्धाले पाचनप्रक्रिया कमजोर हुने भएकाले उनीहरुले मासुजन्य परिकार कम सेवन गर्दा उपयुक्त हुन्छ । धेरै खाएमा नपचेर कब्जियत, पेट गडबडी हुने र मलद्वारमा समेत समस्या हुन सक्छ ।

पाचनशक्ति कमजोर हुनुमा रोगको पनि भूमिका हुन्छ । दीर्घरोगी, पेट, आन्द्रा, कोलोस्टेरोल भएका व्यक्तिको अन्यको तुलनमा पाचन क्षमता कमजोर हुन्छ । उनीहरुलाई मासु पचाउन निकै गाह्रो पर्न सक्छ । त्यसैले रोगी मानिसले सन्तुलित रुपमा मासुका परिकार खानु उत्तम हुन्छ ।

कति खाने मासु ?

नेपाली समाजमा मासुलाई सन्तुलित रुपमा खाने गरेको खासै पाइँदैन । नखाँदा धेरै समय नखाने र खाए एकैचोटि धेरै खाने बानीले समस्या ल्याउँछ । त्यसैले एक सामान्य व्यक्तिले एक दिनमा १०० ग्राम मासु खानु उपयुक्त हुन्छ ।

(पेट तथा कलेजोरोग विशेषज्ञ डा. पौडेल नयाँबानेश्वरस्थित सिभिल अस्पतालमा कार्यरत छन् । उनीसँग अनलाइनखबरकर्मी रेणु त्वानाबासुले गरेको कुराकानीमा आधारित)

हट टपिक्स

अल्जाइमर

आयुर्वेद

इन्डोक्राइन (हर्मोन रोग)

एचआईभी

नेत्ररोग

प्रसूति तथा स्त्रीरोग

बालरोग

मानसिक स्वास्थ्य (डिप्रेसन, एन्जाइटी)

मिर्गौला तथा मुत्र रोग

मुख तथा दन्त स्वास्थ्य

योग तथा प्राणायाम

हेपटाइटिस