लिपिङका बासिन्दालाई चीनको पनि नाकाबन्दी (फोटोकथा)

श्रीधर पौडेल/स्थलगत रिपोर्ट

२७ मंसिर, लिपिङ (तातोपानी) राजधानी काठमाडौं लगायत सिंगो मुलुकले करीव तीन महिनादेखि भारतको अघोषित नाकाबन्दी झेलिरहेको छ । तर, नेपालकै एउटा यस्तो ठाउँ छ, जुन ठाउँका बासिन्दाले चीनको पनि अघोषित नाकाबन्दी सहिरहेका छन् ।

काठमाडौंबाट १११ किलोमिटर उत्तरपश्चिममा अवस्थित नेपाल चीन सीमानाको लिपिङका बासिन्दा दोहोरो नाकाबन्दीले थिलथिलो भइसकेका छन् । ‘हामीले त भूकम्प लगत्तैदेखि चीनको पनि नाकाबन्दी झेलिरहेका छौं’ स्थानीय फुर्वा शेर्पाले भने ।

भूकम्पले तातोपानी र खासातर्फ दुबैतिरका भीर पहरा भत्काएसँगै उजाड बनेको यो क्षेत्रमा बिस्तारै मानवीय चहल-पहल बढेको छ । तर, पनि लिपिङका बासिन्दालाई मितेरी पुल कटेर जान नाकाबन्दी छ ।

बैशाख १२ अघि यस क्षेत्रका जनताको दैनिक जीवन चीनसँगको कारोबारले धानिन्थ्यो । नुनदेखि सुनसम्म उनीहरु खासाबाटै ल्याउँथे । तर, अहिले खासा बजार चीनले उठाइसकेको भने नेपालीलाई उता किनमेल गर्न जान दिइएको छैन ।

संसदको विकास समितिका सभापति रवीन्द्र अधिकारीको नेतृत्वमा गएको संसदीय टोलीसँग स्थानीयले तातोपानी नाका खुलाउन आग्रहमात्र गरेनन्, दुबै देशका सरकारले यो नाकालाई बेवास्ता गरेको आरोप पनि लगाए ।

नेपाल र चीनबीच ५२ वर्षअघि जोड्ने पहिलो सडकका रुपमा कोदारी राजमार्ग बनेको थियो । बितेका ५२ वर्षमा पहिलोपटक अहिले यो मार्ग बन्द अवस्थामा रहेको छ ।

भूकम्प अघिसम्म दैनिक २ कराेडि राजश्व संकलन हुने तातोपानी भन्सार कार्यालय सुनसान छ । अर्बौंको ब्यापार तहसनहस भएको छ । नेपाल चीन जोड्ने सबैभन्दा छोटो दूरीको रणनीतिक नाका खुलाउन सरकारले आन्तरिक र कुटनीतिक पहल तत्काल थाल्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको ठहर समितिले गरेको छ ।

तातोपानीको स्थलगत भ्रमणपछि विकास समितिका सभापति रविन्द्र अधिकारीले भने- ‘तातोपानी नाका खुलाउन कुनै समस्या छैन । सरकारले तत्कालै बाटोलाई सहज बनाउने र चीनबाट प्राप्त अनुदान रकमले सडक विस्तार तथा स्तरोन्नति गर्न काम अघि बढाउनुपर्छ । चीनले पनि नाका खुलाउन कुनै बहानाबाजी गर्नु हुँदैन ।’

पछिल्लो समय चीन सरकार तातोपानी नाका खुलाउन अनिच्छुक रहेको चर्चा चलि रहेको छ । तिब्बती मूलका चिनियाँहरु बसोबास गर्ने खासाबाट भूकम्पपछि चीनले त्यहाँका बासिन्दालाई सिगात्सेमा सारेको छ ।

फ्रि तिब्बत गतिबिधिको आशंकाले गर्दा चीनले खासामा चीनिया मूलका बासिन्दा ल्याएर राख्न खोजेको चर्चा चल्ने गरेको छ । तर त्यहाँका स्थानीय तिब्बतीले आफूहरुलाईनै बस्न दिनुपर्ने माग गरिरहेका छन् ।

सभापति अधिकारीले भने-जे भए पनि चीनले यो नाका सञ्चालन गर्नुपर्छ, कुनै पनि बाहना खोजिनु हुदैन । सरकारले चीनसँग कुटनीतिक पहल बढाउनुपर्छ ।

दुबै सरकारले चाहेमा एक साताभित्रै तातोपानी नाका पूर्ववत सञ्चालन गर्न कुनै समस्या नरहेको सिन्धुपाल्चोक क्षेत्र नम्बर ३ का सांसद शेरबहादुर तामाङले बताए । ‘सडक विस्तार र स्तरोन्नतिको कुरा चल्दै गर्छ । तर, अहिलेलाई नाका खुलाउन सकिन्छ’ उनले भने ।

भूकम्पको बेला चीनतर्फ रोकिएका नेपाली व्यवसायीका चार सयभन्दा बढी मालवाहक कन्टेनरहरु अहिले पनि उतै छन् । ती कन्टेनरसमेत ल्याउन नसक्दा व्यवसायीको अवस्था चौपट भएको छ ।

चिनियाँ पक्षले नेपालको भन्सार कार्यालय रहेको आँगन सफा गर्ने हो भने पनि आपूर्ति सचारु हुन सक्ने भनेको छ । तर, इन्धन अभावका कारण सफाइको काम हुन नसकेको भन्सार कर्मचारीको गुनासो छ ।

समितिले तत्काल इन्धन व्यवस्था गरेर पहिरो सफा गर्न र सुख्खा बन्दरगाहसम्म जाने बेलिब्रिज निर्माण गर्न सरकारलाई निर्देशन दिएको छ ।